این نویسنده و پژوهشگر و دکترای زبان و ادبیات فارسی طی گفتگو با ایرنا در خصوص فلسفه انتخاب این موضوع گفت: یکی از موضوعات مهم جامعه شناسی ادبیات؛ مطالعه رمان از دیدگاه جامعه شناسی طبقات اجتماعی است، در این دید شخصیت روشنفکر کنشگری می کند از این رو لازم است که موقعیت های مادی و فرهنگی روشنفکران را در جهان رمان واکاوی کرد؛ این تالیف میتواند هویت و شیوه کنشگری روشنفکران تاریخ معاصر ایران را ترسیم نماید.
هادیان افزود: در این کتاب نقش شخصیتهای روشنفکر رمانهای چشمهایش، شکر تلخ، دلکور، شبچراغ و بار دیگر شهری که دوست می داشتم در بستر نظام تولیدی تبیین می شود و علت انتخاب این رمان ها نیز ماهیت رئالیستی و توالی تاریخی در دورههای متفاوت و مهم تاریخی معاصر ایران است.
به گفته وی هریک از این رمانها یک دوره تاریخی بین سال های ۱۳۲۰تا ۱۳۵۷ را بازنمایی میکند به عنوان مثال شخصیتهای رمان «شکرتلخ» در اواخر عصر قاجار و دوره سلطنت احمدشاه قاجار کنشگری میکنند، همچنین رمان «چشمهایش» نمایی از وضعیت و مبارزه سیاسی روشنفکران در دوره اقتدارگرای رضاشاه را نشان میدهد.
هادیان ادامه داد: رمان «دل کور» به وضعیت اجتماعی دوره پایان عصر رضا شاه و دوره اول پادشاهی محمدرضا شاه میپردازد، رمان «بار دیگر، شهری که دوست می داشتم» نیز نمایی از سلطه شدید ساختار اجتماعی بر انسان در دوره مدرنیزاسیون محمدرضا شاه پهلوی ارائه میکند و در نهایت رمان «شب چراغ» روایتگر وضعیت روشنفکران در سال های قبل و بعد از کودتای مرداد ۱۳۳۲ را نشان میدهد.
این نویسنده کرمانشاهی در ادامه توضیح داد: در رمان «چشمهایش» کشف حجاب و مدرنیزاسیون بر جامعه تحمیل و معانی مانند آزادی عقیده نیز بر هنرمندان مسدود میشود، در چنین موقعیت اجتماعی است که شخصیت روشنفکری به نام «ماکان» در رمان «چشمهایش» کنشگری میکند، همچنین در خفقان سیاسی – اجتماعی است که روشنفکران رمان «شب چراغ» در تقابل با نظام سیاسی برای تحقق عدالت و آزادی اندیشه کنشگری میکنند.
هادیان افزود: نظام تولیدی کشاورزی موجب تقابل دو طبقه ارباب و رعیتی در جهان رمان «بار دیگر، شهری که دوست می داشتم» میشود. شخصیت روشنفکر این رمان در نقش عاشق به دنبال فردیت است بنابراین شخصیت پی تحقق معانی است که خود را بدان نیازمند میبیند و از این رو شخصیت پسر رعیت با دختر ارباب برای زندگی مشترک شهر و دیار شان را ترک می کند و ساختار اجتماعی هیچ گاه اجازه بازگشتن پسر رعیت به شهر و دیارش را نمیدهد.
وی ادامه داد: گاهی موقعیت اجتماعی باعث تهی شدگی معنا و گسست میان فرد و ساختار اجتماعی باعث میشود که افراد جامعه به معانی فرهنگی – اجتماعی بی توجه شوند همانگونه که در جهان رمان «شکر تلخ» شدت گرسنگی، مفاهیم حلال و حرام را از یاد شخصیتها میبرد همچنین بسیاری از معانی دیگر مانند حقوق زنان از معنا تهی و زنان از کوچکترین حقوق برخوردار نیستند.
هادیان در پاسخ به این پرسش که نقش و جهت گیری سیاسی - اجتماعی روشنفکر در جهان رمان چگونه است؟ گفت: در همه رمانها روشنفکران در پی تولید معانی یا بازتولید معانی هستند؛ در واقع شخصیتهای کنشگر به این معانی نیازمندند و آن را از لوازم حیات معنوی خود میدانند، همچنین کنشها را می توان به ۲ گروه سیاسی و فرهنگی تقسیم کرد به گونه ای که در رمان های چشمهایش و شب چراغ جهتگیری کنش به سمت نظام سیاسی است و کنش شخصیت روشنفکران در دیگر رمان ها سمت و سویی فرهنگی دارد.
وی در خصوص فرجام شخصیت های روشنفکر در این رمان ها نیز گفت: فرجام شخصیتهای روشنفکر در تمام رمانها، تنهایی و به حاشیه رانده شدن از جامعه سیاسی و اجتماعی است، روشنفکران در جامعه رمان های «چشمهایش» و «شب چراغ» از مناسبات سیاسی و اجتماعی رانده میشوند اما روشنفکران در رمان های «دل کور»، « شکر تلخ» و «بار دیگر شهری که دوست میداشتم» از مناسبات اجتماعی طرد میشوند.