حضرت امام زین العابدین علیه السلام می فرمایند:
«اللَّهُمَّ ... وَ انْتَهِ بِنِیَّتِی إِلَی أَحْسَنِ النِّیَّاتِ.» ۱
ترجمه:
«نیّت مرا به بهترین نیات برسان.»
شرح:
هوای نفس و خدا، دنیای محض و آخرت، دو مطلوبند که محبت آن دو در یک دل جمع نمی شود. کسی که همه هدفش هوای نفس و دنیا و حب و جاه و شهرت باشد، در همه اعمال از آن هدف پیروی می کند و عمل و تلاش انسان خالص نگردد تا زمانی که تمام این اغراض فاسد که موجب دوری از خداوند است از دل بیرون رود. بنابراین درجات نیّت و مراتب آن در مردم، متعدد، بلکه بی شمار است. ۲
لذاست که انسان باید در مسیر بندگی خداوند تمام تلاش خویش را مبذول دارد تا در مراتب نیّت، خود را به بالاترین مرتبه ممکن برساند.
آنچه که اهمیت نیت خالص را افزون می کند این است که عطای خداوند بر اساس نیّات ماست، و نه اعمال ما؛ چنانچه امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:
«عَلَی قَدْرِ اَلنِّیَّةِ تَکُونُ مِنَ اَللَّهِ اَلْعَطِیَّةُ.» ۳
«بخشش خداوند به اندازی نیّت انسان است.»
کسانی که محضر مرحوم آیة الله بروجردی را درک کرده بودند، اینگونه نقل می کنند که:
«ایشان خیلی ناراحت بود و می گفت: عمر ما گذشت و ما رفتیم و نتوانستیم چیزی برای خود از پیش بفرستیم و عملی انجام دهیم. یک نفر گفت: آقا شما دیگر چرا؟! ما باید این حرف ها را بزنیم، شما الحمدلله این همه آثار خیر از خود باقی گذاشته اید، این همه شاگرد تربیت کرده اید، این همه آثار کتبی به یادگار گذاشته اید، مسجدی به این عظمت ساخته اید، مدرسه ها ساخته اید و... . وقتی این را گفت، آیه الله بروجردی این حدیث را فرمود:
«أَخْلِصِ اَلْعَمَلَ فَإِنَّ اَلنَّاقِدَ بَصِیرٌ.» ۴
«اعمالت را خالص کن، بازرس اعمال تو بسیار بینا و آگاه است.»
سپس فرمود: چه می گویی؟ عمل را باید خالص انجام داد. تو خیال کردی این اعمال که در منطق مردم به این شکل است، حتماً در پیشگاه الهی نیز همین طور است؟» ۵
لذاست که امام سجاد علیه السلام طلب برترین مراتب نیّت از خداوند متعال را به ما می آموزند؛ چرا که اگر انسانی مزیّن شد به نیّات صادق و الهی به فرمایش امام صادق علیه السلام، صاحب قلب سلیم خواهد شد.
«صَاحِبُ اَلنِّیَّةِ اَلصَّادِقَةِ صَاحِبُ اَلْقَلْبِ اَلسَّلِیمِ.» ۶
«کسی که صداقت نیّت داشته باشد، قلب سلیم دارد.»
و البته که این قلب سلیم نیز در روزی که نه اموال انسان و نه فرزندان او نفعی به حال او نخواهند داشت، او را در جوار رحمت الهی قرار خواهد داد. چرا که قرآن می فرماید:
«یَوْمَ لَا یَنْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ؛ إِلَّا مَنْ أَتَی اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ.» ۷
«در آن روز که مال و فرزندان سودی نمی‌بخشد؛ مگر کسی که با قلب سلیم به پیشگاه خدا آید.»
هر کِرا اندر عمل اخلاص نیست در جهان از بندگان خاص نیست
هر که کارش از برای حق بُود کار او پیوسته با رونق بُود ۸
پی نوشت ها:
۱. صحیفه سجادیه، دعای بیستم (مکارم الاخلاق).
۲. واژه های اخلاقی اصول کافی، ص ۱۶۲.
۳. غررالحکم، ج ۱، ص ۴۵۲.
۴. کلیات حدیث قدسی، ص ج ۱، ص ۱۶۱.
۵. تعلیم و تربیت در اسلام، ص ۲۴۹. (با اندکی ویرایش)
۶. تفسیر نورالثقلین، ج ۴، ص ۵۸.
۷. سوره شعراء، آیات ۸۹-۸۸.
۸. عطار نیشابوری، پندنامه.
حضرت امام زین العابدین علیه السلام می فرمایند:
«اللَّهُمَّ ... وَ انْتَهِ بِنِیَّتِی إِلَی أَحْسَنِ النِّیَّاتِ.» ۱
ترجمه:
«نیّت مرا به بهترین نیات برسان.»
شرح:
هوای نفس و خدا، دنیای محض و آخرت، دو مطلوبند که محبت آن دو در یک دل جمع نمی شود. کسی که همه هدفش هوای نفس و دنیا و حب و جاه و شهرت باشد، در همه اعمال از آن هدف پیروی می کند و عمل و تلاش انسان خالص نگردد تا زمانی که تمام این اغراض فاسد که موجب دوری از خداوند است از دل بیرون رود. بنابراین درجات نیّت و مراتب آن در مردم، متعدد، بلکه بی شمار است. ۲
لذاست که انسان باید در مسیر بندگی خداوند تمام تلاش خویش را مبذول دارد تا در مراتب نیّت، خود را به بالاترین مرتبه ممکن برساند.
آنچه که اهمیت نیت خالص را افزون می کند این است که عطای خداوند بر اساس نیّات ماست، و نه اعمال ما؛ چنانچه امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:
«عَلَی قَدْرِ اَلنِّیَّةِ تَکُونُ مِنَ اَللَّهِ اَلْعَطِیَّةُ.» ۳
«بخشش خداوند به اندازی نیّت انسان است.»
کسانی که محضر مرحوم آیة الله بروجردی را درک کرده بودند، اینگونه نقل می کنند که:
«ایشان خیلی ناراحت بود و می گفت: عمر ما گذشت و ما رفتیم و نتوانستیم چیزی برای خود از پیش بفرستیم و عملی انجام دهیم. یک نفر گفت: آقا شما دیگر چرا؟! ما باید این حرف ها را بزنیم، شما الحمدلله این همه آثار خیر از خود باقی گذاشته اید، این همه شاگرد تربیت کرده اید، این همه آثار کتبی به یادگار گذاشته اید، مسجدی به این عظمت ساخته اید، مدرسه ها ساخته اید و... . وقتی این را گفت، آیه الله بروجردی این حدیث را فرمود:
«أَخْلِصِ اَلْعَمَلَ فَإِنَّ اَلنَّاقِدَ بَصِیرٌ.» ۴
«اعمالت را خالص کن، بازرس اعمال تو بسیار بینا و آگاه است.»
سپس فرمود: چه می گویی؟ عمل را باید خالص انجام داد. تو خیال کردی این اعمال که در منطق مردم به این شکل است، حتماً در پیشگاه الهی نیز همین طور است؟» ۵
لذاست که امام سجاد علیه السلام طلب برترین مراتب نیّت از خداوند متعال را به ما می آموزند؛ چرا که اگر انسانی مزیّن شد به نیّات صادق و الهی به فرمایش امام صادق علیه السلام، صاحب قلب سلیم خواهد شد.
«صَاحِبُ اَلنِّیَّةِ اَلصَّادِقَةِ صَاحِبُ اَلْقَلْبِ اَلسَّلِیمِ.» ۶
«کسی که صداقت نیّت داشته باشد، قلب سلیم دارد.»
و البته که این قلب سلیم نیز در روزی که نه اموال انسان و نه فرزندان او نفعی به حال او نخواهند داشت، او را در جوار رحمت الهی قرار خواهد داد. چرا که قرآن می فرماید:
«یَوْمَ لَا یَنْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ؛ إِلَّا مَنْ أَتَی اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ.» ۷
«در آن روز که مال و فرزندان سودی نمی‌بخشد؛ مگر کسی که با قلب سلیم به پیشگاه خدا آید.»
هر کِرا اندر عمل اخلاص نیست در جهان از بندگان خاص نیست
هر که کارش از برای حق بُود کار او پیوسته با رونق بُود ۸
پی نوشت ها:
۱. صحیفه سجادیه، دعای بیستم (مکارم الاخلاق).
۲. واژه های اخلاقی اصول کافی، ص ۱۶۲.
۳. غررالحکم، ج ۱، ص ۴۵۲.
۴. کلیات حدیث قدسی، ص ج ۱، ص ۱۶۱.
۵. تعلیم و تربیت در اسلام، ص ۲۴۹. (با اندکی ویرایش)
۶. تفسیر نورالثقلین، ج ۴، ص ۵۸.
۷. سوره شعراء، آیات ۸۹-۸۸.
۸. عطار نیشابوری، پندنامه.