باشگاه خبرنگاران جوان؛ سمیه خلیلی ـ گزارش‌های منتشرشده در رسانه‌های غربی همواره سعی دارند تا همکاری‌های ایران با روسیه را به گونه‌ای منفی و تهدیدآمیز برای امنیت جهانی به تصویر بکشند؛ در حالی که این همکاری‌ها بیشتر بر اساس منافع مشترک و تعاملات دوجانبه است. تلاش‌های غربی‌ها برای فرافکنی و ایجاد نگرانی‌های بی‌اساس تنها نشان‌دهنده ترس از قدرت روزافزون ایران و هم‌پیمانانش در عرصه جهانی است.
روابط ایران و روسیه از سال ۲۰۱۵ و در پی جنگ سوریه به طور قابل‌توجهی نزدیک‌تر شده است، و در این مسیر ایران نه تنها در برابر تهدیدات منطقه‌ای، بلکه در مقابله با فشار‌های تحریمی و سیاسی غرب به جلو می‌رود. فارن افرز در این گزارش، نگاهی دقیق‌تر به این روابط می‌انداخته و نشان می‌دهد که چگونه ایران و روسیه با همکاری‌های متقابل خود، نه تنها از منافع ملی خود دفاع بلکه در برابر تهدیدات جهانی نیز ایستادگی می‌کنند.
مجله فارن افرز در گزارش خود مدعی شده است که در ژوئیه ۲۰۱۵، سردار قاسم سلیمانی، فرمانده پیشین سپاه قدس ایران، به‌طور مخفیانه به مسکو سفر کرد تا یک طرح اضطراری برای نجات حکومت بشار اسد در سوریه که در طول چهار سال جنگ داخلی، حدود ۸۰ درصد از اراضی سوریه را از دست داده بود، مطرح کند. فارن افرز بیان کرده است که مسکو همچنین کمک کرده بود تا توافق هسته‌ای ایران در سال ۲۰۱۵، که به نام برنامه جامع اقدام مشترک (JCPOA) شناخته می‌شود، به دست آید. طبق این ادعا سفر سردار سلیمانی، که سه ماه بعد فاش شد، در شرایطی صورت گرفت که با تحریم‌های سفر سازمان ملل علیه برنامه هسته‌ای ایران در تضاد بود و تهدید می‌کرد که این توافق را تضعیف کند.
اگرچه این گزارش‌ها حاکی از یک دیپلماسی پنهانی است، اما باید گفت که در آن زمان ایران هیچ‌گاه به‌طور رسمی این موضوع را تایید نکرد و این داستان همچنان به‌عنوان یک ادعای خبری مطرح است. به هر حال، طبق گزارشات منتشرشده در فارن افرز، این ملاقات نقطه آغاز تحولی ده‌ساله در روابط روسیه و ایران بود که از همکاری‌های تاکتیکی در سوریه به یک شراکت استراتژیک امروز تبدیل شده است. این همکاری‌ها، طبق گفته این منابع، در نهایت به امضای توافق شراکت استراتژیک بین دو کشور در ژانویه ۲۰۲۵ منتهی شده است.
مداخله روسیه در سوریه و چالش‌های دیپلماتیک
مداخله روسیه در سوریه و تنش‌هایی که در روابط آن با رژیم اسرائیل ایجاد شده است، موضوعات مهمی در این گزارش به‌نظر می‌رسند. فارن افرز مدعی است که روسیه در تلاش بود تا تعادلی پیچیده بین ایران و اسرائیل برقرار کند، چراکه روابط دیپلماتیک نسبتا سازنده‌ای با صهیونیست‌ها داشت. در حالی که روسیه عملیات‌های نظامی را با ایران هماهنگ می‌کرد، کانال‌های دیپلماتیک خود را با اسرائیل حفظ کرده و حتی اقداماتی برای محدود کردن نفوذ ایران در سوریه انجام داد.
با این حال، فارن افرز به این نکته اشاره می‌کند که حمله روسیه به اوکراین در ۲۰۲۲ و همچنین واکنش این کشور به حملات حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر، این تعادل را بر هم زد. طبق این گزارش، وابستگی فزاینده مسکو به فناوری‌های نظامی ایران، روسیه را بیشتر به تهران نزدیک کرد. ده سال پس از سفر سردار سلیمانی، ایران و روسیه روابط بی‌سابقه‌ای برقرار کرده‌اند که با توجه به انزوای مشترک آنها از غرب و همکاری‌های نظامی در اوکراین، این روابط بیش از پیش تقویت شده است.
در این رابطه، فارن افرز تصریح می‌کند که روسیه، که پیش از این نقش معمار توافقی برای محدود کردن برنامه هسته‌ای ایران را برعهده داشت، اکنون به یک حامی بالقوه آرزو‌های هسته‌ای تهران تبدیل شده است.
اهمیت همکاری نظامی ایران و روسیه
این مجله در ادامه گزارش ادعا می‌کند: با ضعیف شدن محور مقاومت ایران به‌دلیل واکنش اسرائیل به حملات ۷ اکتبر، سقوط رژیم اسد و جنگ در اوکراین که وارد سومین سال خود شده، مسکو و تهران به کمک یکدیگر روی آورده‌اند. حمایت نظامی ایران از تلاش‌های جنگی روسیه، طبق ادعای گزارش فارن افرز، اهمیت حیاتی پیدا کرده و توسعه هسته‌ای با کمک روسیه، به سرعت به قدرتمندترین اهرم ایران برای فشار بر اسرائیل و غرب تبدیل شده است. این همکاری‌ها در سطح نظامی به‌ویژه از نظر انتقال فناوری‌های مرتبط با تسلیحات هسته‌ای و موشکی بسیار برجسته است.
برای ایالات متحده و اسرائیل، این رابطه جدید خطر تثبیت ظهور یک محور ضدغربی قدرتمند را به همراه دارد. با این حال، کمپین «فشار حداکثری» که در دولت ترامپ علیه ایران به‌راه افتاده بود، به‌طور بالقوه می‌تواند ایران در حال هسته‌ای شدن را به‌طور نزدیک‌تری به روسیه سوق دهد. بنابراین، طبق ادعا‌های گزارش فارن افرز، ایالات متحده باید یک حرکت دیپلماتیک حساس خود را انجام دهد: جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح‌های هسته‌ای بدون آنکه تهران را به سمت مسکو بکشاند.
آزمایش‌های همکاری نظامی ایران و روسیه
سوریه به‌عنوان آزمایشی مهم برای همکاری‌های نظامی ایران و روسیه عمل کرد. علی‌رغم اینکه تعهدات رسمی دفاعی یا تجربه عملیاتی مشترک قبلی وجود نداشت، مسکو و تهران چارچوب‌های کاملی برای هماهنگی نظامی و دیپلماتیک ایجاد کردند که از پاییز ۲۰۱۵ با ورود روسیه به عملیات‌های نظامی در سوریه آغاز شد. این عملیات‌های هوایی و زمینی یکپارچه به رژیم بشار اسد این امکان را داد که به‌طور موقت کنترل اراضی کلیدی را بازپس گیرد و حکومت اسد را برای یک دهه دیگر تمدید کند.
این مکانیسم‌های هماهنگی که در میدان جنگ آزمایش شده بودند، به‌ویژه زمانی که روسیه همکاری نظامی با ایران را پس از حمله به اوکراین گسترش داد، بسیار مفید واقع شد. کانال‌های موجود برای همکاری همچون ساختار‌های فرماندهی یکپارچه، پروتکل‌های به اشتراک‌گذاری اطلاعات و کانال‌های تأمین که در سوریه شکل گرفته بودند، اکنون علیه اوکراین مورد استفاده قرار گرفته است.
فشار‌های جدید و تأثیر آن بر سوریه و منطقه
طبق ادعای «فارن افرز»، مسکو در تلاش بود تا روابط خود را با اسرائیل و ایران حفظ کند و منافع متناقض آنها را مدیریت کند، که این نشان‌دهنده دشواری حفظ این تعادل منطقه‌ای بود. اما حمله روسیه به اوکراین در ۲۰۲۲ باعث شد تا روابط روسیه با سوریه، اسرائیل و ایران تغییرات عمده‌ای داشته باشد. مسکو که چشم‌پوشی از عملیات‌های اسرائیل علیه ایران و هم‌پیمانان غیر دولتی آن در سوریه را پذیرفته بود، به همکاری با ایران برای حمایت از رژیم اسد ادامه داد و حتی به‌طور مخفیانه به تسلیح حزب‌الله لبنان پرداخت.
پس از تشدید تحریم‌ها، روسیه که خود را به‌طور فزاینده‌ای از غرب منزوی می‌دید، ایران را به‌عنوان یک شریک قابل اعتماد در دو جنگ می‌دید و کمک‌های نظامی روسیه به ایران در زمینه دفاع هوایی و توسعه هسته‌ای افزایش یافت.
تقویت روابط نظامی و هسته‌ای
روسیه که زمانی حامی تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه برنامه هسته‌ای ایران بود، اکنون ایران را به‌عنوان یک متحد حیاتی برای مشروعیت‌بخشی به قدرت خود در منطقه و فراتر از آن می‌بیند. حمایت نظامی ایران در اوکراین نه تنها برای تلاش‌های جنگی روسیه اهمیت یافته، بلکه این امر موجب شده که روسیه برنامه هسته‌ای ایران را به تنش‌های گسترده‌تر با غرب پیوند دهد. علاوه بر این، روسیه به ایران در انتقال فناوری‌های مربوط به موشک‌های دوربرد و حتی تسلیحات هسته‌ای کمک کرده است. این کمک‌ها می‌تواند شامل فناوری‌های مرتبط با موشک‌های بالستیک قاره‌پیما (ICBM) و تسلیحات هسته‌ای باشد.
چالش‌های هسته‌ای ایران و تأثیر آن بر سیاست‌های غرب
برنامه هسته‌ای ایران اکنون پیشرفته‌تر از زمان توافق JCPOA است و ایران به‌عنوان یک کشور در آستانه هسته‌ای شدن مطرح است. ایران اکنون در حال ارزیابی مجدد گزینه هسته‌ای خود است و روابطش با روسیه به‌شدت در این فرآیند کمک می‌کند. ایالات متحده و اسرائیل باید در مواجهه با این چالش‌های جدید رویکردی پیچیده و تدریجی در پیش بگیرند تا از تبدیل ایران به یک قدرت هسته‌ای کامل جلوگیری کنند و همکاری‌های هسته‌ای روسیه با ایران را محدود نمایند.
منبع فارین افرز