دیگ بخار ازجمله تجهیزاتی است که برای تولید بخار در صنایع مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرد. ازآنجاکه تولید بخار در این دستگاه با استفاده از نیروی حرارتی و گرمایشی، از طریق سوخت‌هایی مثل گاز شهری و مواد مذاب صورت می‌گیرد، حفظ امنیت این تجهیزات بسیار حائز اهمیت است. توجه داشته باشید که فشار بخار در این دیگ‌ها به‌قدری زیاد است که می‌تواند سبب بروز انفجارهای مهیب و پرخسارتی شود؛ اما چگونه می‌توان از بروز چنین حوادثی جلوگیری کرد؟ در چه صورتی دیگ‌های بخار حادثه‌ساز می‌شوند؟ برای پاسخ دقیق به این سوالات، با ما همراه باشید تا نگاهی دقیق به عوامل خطرساز و روش‌های جلوگیری از آن‌ها داشته باشیم.
دلایل انفجار دیگ بخار چیست؟
ازنظر علمی، انفجار به افزایش ناگهانی حجم گفته می‌شود که معمولا با انتقال موج حرارت، گرما و صدایی مهیب همراه است. اکثر انفجارها نتیجه احتراق ناگهانی و سریع مواد سوختنی هستند. این مواد می‌توانند در سه حالت گاز، مایع یا جامد باشند و در اثر واکنش یا جرقه‌ای در عرض چند ثانیه مشتعل شده و به گاز و حرارت تبدیل شوند.
هنگامی‌که گاز گرم می‌شود، حجم آن افزایش می‌یابد. در محیط‌های بسته مانند دیگ‌های بخار، این افزایش حجم و فشار زیاد می‌تواند باعث انفجار شود؛ به همین دلیل، اگر مواد آتش‌زا در محیط باز آتش بگیرند، تنها باعث آتش‌سوزی می‌شوند. اما اگر همین مواد در یک محیط بسته و محصور مشتعل شوند، انفجار رخ خواهد داد. این موارد چه ارتباطی به انفجار دیگ بخار دارند؟ دو عامل اساسی در حادثه‌ساز شدن این دستگاه‌ها نقش دارند که عبارت‌اند از:
زیاد شدن فشار بخار موجود در دستگاه
هر دو حالت مایع (آب داغ) و حالت گاز (بخار داغ) در داخل دیگ بخار وجود دارند. بدیهی است که با گرم شدن مایع داخل دیگ، حجم داخل دستگاه نیز افزایش خواهد یافت؛ اما نکته قابل‌توجه اینجاست که با بالا رفتن دمای گاز موجود در دستگاه، افزایش حجم آن نسبت‌به مایع بسیار بیشتر خواهد بود. بدین ترتیب، با افزایش حجم داخل دستگاه، هم‌زمان فشار داخلی محفظه نیز افزایش خواهد یافت. از طرف دیگر، سایر قطعات و اجزای دیگ در معرض حرارت و گرمای زیادی قرار خواهند گرفت. درنهایت، دستگاه دچار تنش و فشار زیادی خواهد شد و همه عوامل دست‌به‌دست هم خواهند داد تا خسارت‌های جبران‌ناپذیری رخ دهد.
جمع شدن سوخت در مخزن دستگاه
دیگ بخار یک محفظه بسته است که وظیفه اصلی آن تولید بخار از طریق گرم کردن آب است. این فرایند به‌طور معمول در دما و فشار مشخصی انجام می‌شود که برای ایمنی و عملکرد صحیح دیگ‌های بخار تنظیم شده‌اند. درصورتی‌که گازهای موجود در این محفظه تحت دمای تعریف‌شده قرار نگیرند و کنترل دما به‌درستی صورت نپذیرد، ممکن است دمای دیگ به‌طور ناگهانی افزایش یابد. این افزایش غیرمنتظره دما می‌تواند باعث ایجاد فشار بیش‌ازحد در داخل محفظه شود و درنتیجه، احتمال وقوع انفجار دستگاه را به‌شدت افزایش می‌دهد. بنابراین، استفاده از سیستم‌های کنترلی مناسب و رعایت استانداردهای ایمنی، از اهمیت بالایی برخوردار است تا از چنین حوادثی جلوگیری شود.
توجه : راهنمای رسوب زدایی دیگ بخار
افزون بر این دو عامل اصلی، دلایل دیگری هم هستند که می‌توانند احتمال انفجار دیگ بخار را افزایش دهند. این عوامل شامل:
- انباشته شدن و جمع شدن سوخت در هنگام خاموشی دیگ‌های بخار
- غیرفعال شدن سیستم هشدار خطر دستگاه
- به هم خوردن تنظیمات سیستم کنترلی دیگ‌های بخار
- بالا بودن بیش‌ازحد سختی آب
- حاضر نبودن اپراتور حرفه‌ای در هنگام کار با دستگاه
- شدت گرفتن حریق سوخت در مشعل
- خرابی شیر ایمنی و سایر تجهیزات ایمنی دستگاه
- عدم برخورداری از چک‌لیست بررسی دوره‌ای دیگ‌های بخار
- تشکیل رسوب روی سطوح حرارتی و کوره دیگ
- ایجاد خوردگی در ناحیه پوسته و سطوح حرارتی دستگاه
روش‌های جلوگیری از بروز حادثه؛ چگونه از انفجار دیگ‌های بخار پیشگیری کنیم؟
برای بررسی عملکرد شیشه آب‌نمای دیگ بخار، ابتدا شیر ورودی آب به شیشه آب‌نما را ببندید و سپس شیر تخلیه آب را باز کنید. در این حالت، بخار باید به‌سرعت از شیشه‌ها عبور کند. اجازه دهید بخار برای چند ثانیه خارج شود تا مسیر کاملا پاکسازی شود. سپس شیر تخلیه را ببندید و دوباره شیر ورودی آب را باز کنید. اگر آب به‌سرعت وارد آب‌نما نشد، احتمالا یکی از مجراها مسدود شده و نیاز به بررسی و رفع مشکل دارد.
در ادامه، برای اطمینان از عملکرد صحیح، دوباره شیر تخلیه آب‌نما را ببندید و شیر ورودی آن را باز کنید. در این وضعیت، آب باید به‌سرعت وارد شیشه آب‌نما شود. اگر ورود آب به کندی صورت گرفت، به احتمال زیاد یکی از مسیرها دچار انسداد شده که باید در اولین فرصت ممکن برطرف شود.
برای کاهش املاح موجود در دیگ‌های بخار می‌توانید شیر تخلیه دیگ را باز کنید و برای چند ثانیه اجازه دهید بخار خارج شود. این کار به پاکسازی دیگ و بهبود عملکرد آن کمک خواهد کرد. از دیگر راهکارهایی که برای جلوگیری از بروز حوادث جبران‌ناپذیر باید انجام داد، این است که سیستم راه‌اندازی دستگاه را به‌صورت روزانه کنترل کنید و در هنگام بروز هر اتفاقی، سرعت عمل داشته باشید. همچنین، قرار دادن بویلر بخار در مکانی ایمن و محکم می‌تواند در زمان بروز هر حادثه و انفجاری، از گسترش آسیب به سایر نواحی جلوگیری کند.
کلام آخر
درنهایت، علاوه‌بر توجه به تمام نکاتی که در پیشگیری از حوادث احتمالی نقش دارند، مهم است که خرید دیگ بخار موردنیاز خود را از شرکتی معتبر و باسابقه انجام دهید. توصیه می‌کنیم حتما در هنگام خرید به پلاک استاندارد و مشخصات فنی دستگاه، اعم از ابعاد، ظرفیت و فشار آن، توجه داشته باشید. شرکت آذر استیل فن آوران یکی از تولیدکنندگان بزرگ کشور درزمینه طراحی و تولید انواع مخازن دیگ بخار است. این شرکت با تکیه بر دانش بومی و استفاده از نیروهای مجرب و کارآزموده، محصولات خود را با کیفیت بالا تولید می‌کند. دستگاه‌های تولیدی این شرکت در سراسر ایران به فروش رسیده و همچنین، خدمات پس از فروش شرکت آذر استیل فن آوران به‌طور کامل و باتوجه‌به داشتن نمایندگی در اکثر شهرستان‌ها، به مشتریان عزیز ارائه می‌شود.
البته حادثه ممکن است در بخارشوی صنعتی هم رخ بدهد لذا حتما از عملکرد بخارشوی صنعتی مطمن شوید و یقین داشته باشید که بخارشوی صنعتی خریداری شده شما از یک شرکت معتبر می باشد .