در حالی‌که دامپزشکان پیش از این عمدتا در نهادهای دولتی مشغول به کاربودند،حالا با گسترش فرهنگ نگهداری ازحیوانات خانگی و نیاز به خدمات پزشکی تخصصی‌تر، بسیاری از آنها به تاسیس کلینیک‌های خصوصی روی آورده‌اند. این روند به‌ویژه در شهرهای بزرگ که تعداد حیوانات خانگی به‌طرز چشمگیری افزایش یافته، به‌سرعت گسترش پیدا کرده است.این روزها صاحبان حیوانات خانگی، دیگر تنها به خدمات پیشگیرانه و واکسیناسیون بسنده نمی‌کنند؛ آنها به دنبال درمان‌های تخصصی و مراقبت‌های پزشکی دقیق برای حیوانات خود هستند. این نیاز جدید به خدمات دامپزشکی، فرصتی طلایی برای دامپزشکان به‌وجود آورده تا کسب‌وکارهای خصوصی خود را راه‌اندازی کرده و از این بازار سودآور بهره‌برداری کنند. از سوی دیگر، مشکلات ساختاری و محدودیت‌های شغلی در بخش‌های دولتی نظیر کمبود بودجه، دستمزدهای پایین و کمبود امکانات، بسیاری از دامپزشکان را از ادامه فعالیت در این بخش منصرف کرده و به سوی ایجاد کلینیک‌های خصوصی سوق داده است. این تغییر پارادایم در این حوزه می‌تواند بر کمبود نیروی دامپزشک در مناطق محروم تأثیرگذار باشد چراکه بسیاری از دامپزشکان به‌دلیل شرایط مالی و امکانات بهتر در کلینیک‌های خصوصی شهرهای بزرگ، تمایل بیشتری به فعالیت در این بخش را دارند و از مناطق محروم به این شهرها نقل‌مکان می‌کنند؛ روندی که اگر کنترل نشود در آینده فشار بیشتری بر مناطق محروم وارد خواهد کرد. جام‌جم در این گزارش در گفتوگو با دکتر علیرضا رفیعی‌پور به عنوان معاون وزیر و رئیس سازمان دامپزشکی کشور به بررسی وضعیت بازار عرضه و تقاضای حوزه دامپزشکی و افزایش گرایش فارغ‌التحصیلان این حوزه به تاسیس کلینیک‌های خصوصی پرداخته است.
در حال حاضر تعداد فارغ‌التحصیلان دامپزشکی کشور چقدر است؟
درحال حاضر حدود ۶۰۰۰ نفر همکاران سازمان دامپزشکی و ادارات کل شبکه دامپزشکی در کل کشور و حدود ۴۵ هزار نفر هم فارغ‌التحصیل رشته دامپزشکی داریم که مجموع خانواده بزرگ دامپزشکی کشور حدود ۵۰ هزار نفر است که در رده‌ها و رسته‌های مختلف در حال فعالیت هستند.
گفته می‌شود که تعداد ورودی‌های دانشجویان دامپزشکی بیش از نیازهای کشور است و این افراد عموما با چالش بیکاری مواجه هستند. نظر شما چیست؟
طی سال‌های گذشته با افزایش دانشکده و ورودی دانشکده‌ها در کشور مواجه بودیم و این واقعیتی است که قابل انکار نیست اما دامپزشکی یک رشته تک‌بعدی نیست که ما نگران دانشجو و ورودی دانشجویان باشیم و همه این افراد به اشکال مختلف مشغول به کار هستند، چرا که حوزه فعالیت دامپزشکی بسیار متنوع و متشکل از دام، طیور، آبزیان، زنبور عسل، کرم ابریشم، حوزه دارو، درمان، واکسن، تشخیص و آزمایشگاه‌هاست که براساس این گوناگونی فارغ‌التحصیلان می‌توانند در بخش‌های خصوصی یا دستگاه‌های اجرایی کشور با توجه به تخصص خود مشغول به کار شوند. علاوه بر آن عده‌ای هم جذب هیأت علمی می‌شوند. در حال حاضر بیشترین همکاران ما به‌عنوان مسئول فنی بهداشتی در شرکت‌ها، کارخانجات، دامداری‌ها، مرغداری‌ها، شرکت‌های فرآوری و عمل‌آوری و بسته‌بندی‌های فرآوری‌های خام دامی مشغول هستند. همچنین عده‌ای هم در درمانگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها در پلی‌کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها مشغول هستند. البته در این میان ممکن است عده‌ای از همکاران تمایل بیشتری به تاسیس کلینیک‌های خصوصی داشته باشند که این تنها یک قسمت از فعالیت همکاران ما است.
آیا جذب دانشجویان رشته دامپزشکی متناسب با نیازسنجی کشور صورت می‌گیرد؟
در حال‌حاضر حدود ۲۱ دانشکده دامپزشکی در کشور وجود دارد که عدد بالایی است اما قانون به ما اختیاراتی را داده. مثلا ماده ۲۱ افزایش بهره‌وری و کشاورزی این اختیار به‌صراحت داده شده که سازمان دامپزشکی می‌تواند به وزارت علوم و تمامی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و غیردولتی تعداد افراد پذیرفته شده در دانشکده‌ها، رشته‌ها و حتی ترکیب جنسیتی دانشجویان را (قبل از اعلام پذیرش از سوی سازمان سنجش) اعلام کند. وقتی ما به موضوع نیازسنجی میزان ورودی دانشجویان، رشته و جنسیت آنها ورود می‌کنیم قطعا در طول چند سال آینده به سمتی خواهیم رفت که ورودی و خروجی مناسبی را برای کار و میزان دانشجو خواهیم داشت. در سه چهار سال گذشته این متناسب‌سازی بهتر شده و جای نگرانی وجود ندارد، چرا که به نسبت افزایش تعداد دانشجویان، زمینه کاری هم وجود دارد. ما در آینده نیز به‌دنبال این هستیم که در قالب ماده ۲۱ و نشست‌های متعدد با رؤسای دانشکده‌های دامپزشکی، حتما به سمتی برویم که دانشجویان حین تحصیل، مهارت لازم را کسب کنند تا بتوانند وارد بازار کار شوند.
رشد کلینیک‌های دامپزشکی ناشی از چیست؟ آیا این رشد باعث مدرک‌گرایی با انگیزه تأسیس مراکز خصوصی نمی‌شود.
هرموضوعی مثل درخواست مراکز درمانی در حوزه دامپزشکی همگی در یک چارچوبی قرار دارد و یک دستورالعملی دارد که سازمان آن را تدوین و ابلاغ کرده است. افراد فارغ‌التحصیل در قالب این دستورالعمل‌ها اهلیت‌سنجی می‌شوند و هرکدام براساس سطحی از نمره که دارند امکان ایجاد درمانگاه یا مرکز درمانی را دارند. شاید در برخی مناطق، ترافیک مراکز درمانی بیشتر باشد اما همه آنها مبتنی بر چارچوب است. به همان اندازه که ما در حوزه‌های مختلف نیازمند مراکز درمانی، تشخیصی و دارویی هستیم در حوزه حیوانات خانگی هم همین حالت وجود دارد. درحال حاضر افزایش گرایش مردم به نگهداری از حیوانات خانگی را دامپزشکی ایجاد نکرده و این یک جنبه فرهنگی دارد که متولیان فرهنگی درخصوص آن باید اظهار‌نظر کنند اما تا زمانی که دام در خانه‌های مردم است ما به‌عنوان دامپزشکی وظیفه داریم سلامت مردم را با سلامت دام تامین کنیم و بهترین گزینه آن هم انجام این کار در چارچوب قاعده و قانون است تا افرادی بیایند و کمک کنیم به سلامت عمومی جامعه و جلوگیری از بیماری‌های مشترک بین حیوان و انسان.
آیا افزایش گرایش دامپزشکان به تاسیس کلینیک‌های خصوصی باعث کمبود نیرو در بخش‌های حیاتی کشور نمی‌شود؟
در حال حاضر به لطف تعداد زیاد فارغ‌التحصیلان، به اندازه کافی متقاضی برای بخش‌های دارویی و درمانی دیگر حوزه‌های دامپزشکی در کشور وجود دارد. اکنون ما بسیاری از خدمات بهداشتی را در مناطق دور و روستایی رایگان ارائه می‌دهیم. در این میان بسیاری از خدمات نظام دامپزشکی به‌صورت خرید خدمت به تعدادی از همکاران بخش خصوصی که فارغ‌التحصیل شده‌اند، داده می‌شود؛ به این صورت که قراردادی با این افراد بسته می‌شود و طبق پروتکل‌های بهداشتی، این افراد برای واکسیناسیون و خدمات دیگر به مناطق مختلف اعزام می‌شوند. در مجموع حوزه دامپزشکی نیز مانند سایر حوزه‌ها شاید در یک دوره‌ای گرایش به حوزه‌ای بیشتر شود اما در مجموع حوزه دامپزشکی هم توسط حوزه حاکمیت وهم دربخش خصوصی ازطریق خرید خدمت با سازمان دامپزشکی و چه به‌صورت مستقل یک سیکل بهداشتی ونظارتی دررصد و پایش‌های ماوجودداردکه نشان‌دهنده یک وضعیت نرمال در کشور است.
∎
در حال حاضر تعداد فارغ‌التحصیلان دامپزشکی کشور چقدر است؟
درحال حاضر حدود ۶۰۰۰ نفر همکاران سازمان دامپزشکی و ادارات کل شبکه دامپزشکی در کل کشور و حدود ۴۵ هزار نفر هم فارغ‌التحصیل رشته دامپزشکی داریم که مجموع خانواده بزرگ دامپزشکی کشور حدود ۵۰ هزار نفر است که در رده‌ها و رسته‌های مختلف در حال فعالیت هستند.
گفته می‌شود که تعداد ورودی‌های دانشجویان دامپزشکی بیش از نیازهای کشور است و این افراد عموما با چالش بیکاری مواجه هستند. نظر شما چیست؟
طی سال‌های گذشته با افزایش دانشکده و ورودی دانشکده‌ها در کشور مواجه بودیم و این واقعیتی است که قابل انکار نیست اما دامپزشکی یک رشته تک‌بعدی نیست که ما نگران دانشجو و ورودی دانشجویان باشیم و همه این افراد به اشکال مختلف مشغول به کار هستند، چرا که حوزه فعالیت دامپزشکی بسیار متنوع و متشکل از دام، طیور، آبزیان، زنبور عسل، کرم ابریشم، حوزه دارو، درمان، واکسن، تشخیص و آزمایشگاه‌هاست که براساس این گوناگونی فارغ‌التحصیلان می‌توانند در بخش‌های خصوصی یا دستگاه‌های اجرایی کشور با توجه به تخصص خود مشغول به کار شوند. علاوه بر آن عده‌ای هم جذب هیأت علمی می‌شوند. در حال حاضر بیشترین همکاران ما به‌عنوان مسئول فنی بهداشتی در شرکت‌ها، کارخانجات، دامداری‌ها، مرغداری‌ها، شرکت‌های فرآوری و عمل‌آوری و بسته‌بندی‌های فرآوری‌های خام دامی مشغول هستند. همچنین عده‌ای هم در درمانگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها در پلی‌کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها مشغول هستند. البته در این میان ممکن است عده‌ای از همکاران تمایل بیشتری به تاسیس کلینیک‌های خصوصی داشته باشند که این تنها یک قسمت از فعالیت همکاران ما است.
آیا جذب دانشجویان رشته دامپزشکی متناسب با نیازسنجی کشور صورت می‌گیرد؟
در حال‌حاضر حدود ۲۱ دانشکده دامپزشکی در کشور وجود دارد که عدد بالایی است اما قانون به ما اختیاراتی را داده. مثلا ماده ۲۱ افزایش بهره‌وری و کشاورزی این اختیار به‌صراحت داده شده که سازمان دامپزشکی می‌تواند به وزارت علوم و تمامی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی و غیردولتی تعداد افراد پذیرفته شده در دانشکده‌ها، رشته‌ها و حتی ترکیب جنسیتی دانشجویان را (قبل از اعلام پذیرش از سوی سازمان سنجش) اعلام کند. وقتی ما به موضوع نیازسنجی میزان ورودی دانشجویان، رشته و جنسیت آنها ورود می‌کنیم قطعا در طول چند سال آینده به سمتی خواهیم رفت که ورودی و خروجی مناسبی را برای کار و میزان دانشجو خواهیم داشت. در سه چهار سال گذشته این متناسب‌سازی بهتر شده و جای نگرانی وجود ندارد، چرا که به نسبت افزایش تعداد دانشجویان، زمینه کاری هم وجود دارد. ما در آینده نیز به‌دنبال این هستیم که در قالب ماده ۲۱ و نشست‌های متعدد با رؤسای دانشکده‌های دامپزشکی، حتما به سمتی برویم که دانشجویان حین تحصیل، مهارت لازم را کسب کنند تا بتوانند وارد بازار کار شوند.
رشد کلینیک‌های دامپزشکی ناشی از چیست؟ آیا این رشد باعث مدرک‌گرایی با انگیزه تأسیس مراکز خصوصی نمی‌شود.
هرموضوعی مثل درخواست مراکز درمانی در حوزه دامپزشکی همگی در یک چارچوبی قرار دارد و یک دستورالعملی دارد که سازمان آن را تدوین و ابلاغ کرده است. افراد فارغ‌التحصیل در قالب این دستورالعمل‌ها اهلیت‌سنجی می‌شوند و هرکدام براساس سطحی از نمره که دارند امکان ایجاد درمانگاه یا مرکز درمانی را دارند. شاید در برخی مناطق، ترافیک مراکز درمانی بیشتر باشد اما همه آنها مبتنی بر چارچوب است. به همان اندازه که ما در حوزه‌های مختلف نیازمند مراکز درمانی، تشخیصی و دارویی هستیم در حوزه حیوانات خانگی هم همین حالت وجود دارد. درحال حاضر افزایش گرایش مردم به نگهداری از حیوانات خانگی را دامپزشکی ایجاد نکرده و این یک جنبه فرهنگی دارد که متولیان فرهنگی درخصوص آن باید اظهار‌نظر کنند اما تا زمانی که دام در خانه‌های مردم است ما به‌عنوان دامپزشکی وظیفه داریم سلامت مردم را با سلامت دام تامین کنیم و بهترین گزینه آن هم انجام این کار در چارچوب قاعده و قانون است تا افرادی بیایند و کمک کنیم به سلامت عمومی جامعه و جلوگیری از بیماری‌های مشترک بین حیوان و انسان.
آیا افزایش گرایش دامپزشکان به تاسیس کلینیک‌های خصوصی باعث کمبود نیرو در بخش‌های حیاتی کشور نمی‌شود؟
در حال حاضر به لطف تعداد زیاد فارغ‌التحصیلان، به اندازه کافی متقاضی برای بخش‌های دارویی و درمانی دیگر حوزه‌های دامپزشکی در کشور وجود دارد. اکنون ما بسیاری از خدمات بهداشتی را در مناطق دور و روستایی رایگان ارائه می‌دهیم. در این میان بسیاری از خدمات نظام دامپزشکی به‌صورت خرید خدمت به تعدادی از همکاران بخش خصوصی که فارغ‌التحصیل شده‌اند، داده می‌شود؛ به این صورت که قراردادی با این افراد بسته می‌شود و طبق پروتکل‌های بهداشتی، این افراد برای واکسیناسیون و خدمات دیگر به مناطق مختلف اعزام می‌شوند. در مجموع حوزه دامپزشکی نیز مانند سایر حوزه‌ها شاید در یک دوره‌ای گرایش به حوزه‌ای بیشتر شود اما در مجموع حوزه دامپزشکی هم توسط حوزه حاکمیت وهم دربخش خصوصی ازطریق خرید خدمت با سازمان دامپزشکی و چه به‌صورت مستقل یک سیکل بهداشتی ونظارتی دررصد و پایش‌های ماوجودداردکه نشان‌دهنده یک وضعیت نرمال در کشور است.