گروه سياسي| جمعه پنجم بهمن ماه 1403 همزان با اختتاميه نمايشگاه عكس‌هاي كمتر ديده شده طالقاني، هشتصد و دهمين شب بخارا با عنوان شب طالقاني و انديشه‌هايش برگزار شد. در اين برنامه طاهره طالقاني، هادي خانيكي، حسين مصباحيان، امين معصومي و علي دهباشي سخنراني كردند. برنامه‌اي كه در سالن اجتماعات موزه ملي ايران و با حمايت اين موزه برگزار شد و در آن طالقاني و جنبه‌هاي مختلف انديشه‌اش مورد بررسي قرار گرفت. اين برنامه با سخنراني طاهره طالقاني آغاز شد. او در ابتداي صحبتش مي‌گويد سخن گفتن از انديشه و روش طالقاني را بايد در زندگي ايشان و فراز و نشيب‌هاي زندگي‌اش جست‌وجو كرد. دختر طالقاني مي‌گويد: پدرش معتقد بود قرآن كتاب هدايت است كه راه و روش زندگي و مسير حركت را براي ما مي‌تواند روشن كند. و به همين دليل تلاش مي‌كند قرآن را از طاقچه به بطن زندگي مردم بياورد. او در اين ادامه مي‌گويد كه طالقاني توحيد را يك اعتقاد فردي نمي‌داند كه به گوشه مساجد ختم شود، بلكه حقيقتي مي‌داند كه در فكر و خلق و خو و عمل انسان تحول ايجاد مي‌كند. طاهره طالقاني با اشاره به برنامه‌هاي با قرآن در صحنه و تاثير آن بر صحنه اجتماعي مي‌گويد: طالقاني معتقد بود قرآن و اسلام راستين مي‌تواند مفاهيم اصلي اسلامي را از جمله توحيد، امر به معروف و نهي از منكر و تقوا را به معاني اصلي خودش برگرداند و با بازنگري به قرآن مي‌شود آنها را دريافت. در ادامه طاهره طالقاني اشاره مي‌كند كه انديشه پدر طالقاني كه براي ما به يادگار مانده است، بخشي از آن در ميان سطور كتاب‌هايي است كه خانواده به شهرداري امانت داده بودند. كتاب‌هايي كه متاسفانه سر از بازار كهنه‌فروشان كتاب درآورده‌اند و ما بسيار نگران سرنوشت آنها هستيم. شايد از نظر ريالي بسياري از اين كتاب‌ها قيمت خاصي نداشته باشند اما از نظر اينكه آنها ميراث طالقاني‌اند، اينكه بسياري از آنها با دستخط طالقاني مزين شده‌اند براي ما بسيار با ارزشند. ما معتقديم جاي اصلي اين كتاب‌ها نزد خانواده است تا بتواند در پروژه كتابخانه آنلاين طالقاني و زمانه ما از آنها استفاده كند و آنها را در اختيار عموم مردم قرار بدهد. وي در اين مورد افزود: خوشبختانه جناب آقاي صالحي‌اميري، وزير ميراث فرهنگي و گردشگري و صنايع‌دستي در اين خصوص به ما قول‌هايي داده‌اند كه اميدواريم با حمايت ايشان اين كتاب‌ها هرچه زودتر نزد خانواده بازگردند.
طالقاني و حكمراني عادلانه
حسين مصباحيان دومين سخنران اين برنامه بود. او در صحبت‌هايش به نظريه شوراي طالقاني پرداخت و آن را داراي سه خصلت خود ويژه دانست كه منحصر به خود ايشان است. اولين نكته آن توجه به امر تاريخي اين نظريه است. يعني بعد از انقلاب طالقاني با در نظر داشتن يك تاريخ استبداد پايدار شرقي از يك طرف و نظريه‌هاي دموكراسي غربي از طرف ديگر درصدد بر مي‌آيد كه يك نظريه محلي، جهاني صورتبندي كند. وي مي‌افزايد كه نظريه شورا، نظريه مستقلي است كه مي‌خواهد ساختار نظري و فكري را فراهم كند كه مانع ظهور استبداد شود و همچنين كاستي‌هاي دموكراسي ليبرالي را پوشش بدهد. اين نظريه زماني صورتبندي مي‌شود كه ما بيش از هر زماني به آن نيازمنديم آن انقلابي است كه داريم و نيازي به بديلي براي حكمراني عادلانه داريم. نكته دومي كه مصباحيان به آن اشاره مي‌كند اين بود كه طالقاني دموكراسي غربي را دچار اشكالات جدي‌اي مي‌دانسته و يكي از اين ايرادات اين بود كه اين دموكراسي فراگير و دربرگيرنده نيست و در سطح سياسي متوقف مي‌ماند و ضرورت دارد كه به سطوح اجتماعي تعميق داده شود. ايشان سومين ويژگي نظريه شوراي طالقاني را در اين دانست كه اين نظريه در منابع ديني قرار مي‌گيرد و به آن از اين طريق يك وجاهت معنايي و اخلاقي مي‌بخشد كه وجه اخلاقي آن باعث مي‌شود كه قدرتمندان و حكمرانان نتوانند به حقوق موكلان‌شان تجاوز كنند.
قدرت گفت‌وگوي طالقاني با صنف‌ها
و گروه‌هاي مختلف
هادي خانيكي از ديگر سخنرانان اين شب اشاره داشت كه ما بعضي‌های‌مان فقط در شرايط زندان قبل از انقلاب با هم گفت‌وگو كرديم. شرايطي كه ما را مجبور مي‌كرد كنار هم باشيم. اما منزل آقاي طالقاني و مشرب او به گونه‌اي بود كه قبل از زندان هم مي‌شد با او گفت‌وگو كرد. او خاطره‌اي تعريف كرد در مورد قبل از زندان آخر آقاي طالقاني. خانيكي كه در آن زمان دانشجوي شيراز بوده است با يكي از دوستانش نزد طالقاني مي‌رود و در مورد اعتصابات دانشجويي و برگزاري 16 آذر صحبت مي‌كند. كه طالقاني مي‌گويد چرا اين را از من مي‌پرسيد؟ من اين را بايد از شما بپرسم؟ در مورد دانشگاه و فعاليت دانشجويي شما بايد چيزي به من بگوييد نه اينكه من به شما! اين ويژگي يك انديشه گفت‌وگومحور است. دومين ويژگي‌اي كه در مورد انديشه طالقاني به آن اشاره كرد، نوع نگاه چندساحتي او به اسلام و مبارزه بود. طالقاني اسلام اجتماعي را در كنار اسلام سياسي كاملا پررنگ مي‌داند. تاكيدي كه بر قسط و عدالت دارد و پيشيني بودن قسط نسبت به هر امر ديگري در شناخت دين و توصيه‌اي كه بر بالا بردن همبستگي اجتماعي به عنوان يك روحاني سياسي با گروه‌ها و قشرهايي كه در ظاهر غيرسياسي هستند، وارد گفت‌وگو مي‌شود. خانيكي در ادامه از ويژگي‌هاي برجسته ديگر طالقاني قدرت گفت‌وگوي او با صنف‌ها و گروه‌هاي مختلف دانست و علتش را اين مي‌داند كه طالقاني سياست‌ورز همان طالقاني‌اي است كه با اهالي هنر و ادبيات و بازاري و دانشجو و... هم گفت‌وگو دارد. خانيكي وجه سوم ويژگي طالقاني را فهم اخلاقي او از اسلام و مبارزه و مقاومت برشمرد و گفت طالقاني كسي است كه مقاومت‌هایش ستودني است. او مي‌گويد در طول مدتي كه طالقاني در مبارزه است از 1318 تا 1358 از امر اخلاقي غفلت نمي‌كند. طالقاني هيچ ستم و ظلمي را حتي نسبت به مخالفان خود نمي‌پسندد. اولويت اخلاق در سياست و مبارزه يك چيزي است كه ضرورت استخراج مبارزه اخلاقي كردن و اخلاقي بودن در سياست هم اهميت دارد. مجموعه اينهاست كه از طالقاني يك سرمايه نمادين ساخت. به همين اعتبار هست كه هم خودش و هم خانه‌اش منبع، ملجأ و پناهگاه بود براي هر كسي كه دنبال پشتيبان بود.
طالقاني و زمانه ما
امين معصومي مدير پروژه كتابخانه آنلاين و آرشيو ديجيتال «طالقاني و زمانه ما» آخرين سخنران اين برنامه بود كه در ارتباط با پروژه و جمع‌آوري آثار متعلق به طالقاني صحبت كرد. او درباره ضرورت حفظ انديشه طالقاني و امثال طالقاني، كنش‌ورزان و انديشه‌ورزاني كه در كشور ما انديشه توليد كرده‌اند، صحبت كرد. در اين جلسه او تاكيد بر حفظ آثار و اسناد افراد تاثيرگذار در حوزه عمومي داشت. چرا كه قدرت و منابع كافي براي حفظ اسناد و مدارك آنان وجود ندارد. وي اشاره كرد كه اگر مي‌خواهيم به سمت توسعه برويم بايد وزنه جامعه را در كنار وزنه حكومت تقويت كنيم. براي اين امر بايد گذشتگان را نقد و بررسي كرد. براي اين كار نياز به اسناد كافي براي شناخت آن بزرگواران است. او در ادامه صحبت‌هايش در مورد پروژه كتابخانه آنلاين طالقاني و زمانه ما توضيح داد. او بيان كرد كه آثار طالقاني را در اين سايت جمع‌آوري كرده‌اند و اكنون مواجه هستند با آثاري كه ناشناخته مانده‌اند. او توضيح داد كه سعي كرده‌اند با الگوگيري از طالقاني ساختار شورايي را بر تيم كتابخانه پياده و از اين روش استفاده كنند. در ادامه از ويژگي‌هاي منحصر به فرد اين پروژه صحبت كرد كه به بخشي از آنها مي‌توان اشاره كرد: دسترسي رايگان عموم به محتواها، وفاداري به روش‌شناسي علمي، موتور جست‌وجوي پيشرفته، وجود توضيحات متني براي محتواها و... سپس به معرفي اعضاي كميته علمي اين پروژه پرداخت. در نهايت به حمايت مالي اين پروژه از مجتمع فرهنگي آيت‌الله طالقاني كه خانواده طالقاني آن را اداره مي‌كند، اشاره كرد. در انتهاي برنامه مهمانان با دعوت علي دهباشي براي اختتاميه نمايشگاه عكس‌هاي كمتر ديده شده آيت‌الله طالقاني به سالن نمايشگاه رفته و به ديدن عكس‌ها پرداختند.