«شرم از بدن» موضوعی فراگیر است که افراد را در جوامع مختلف به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه تحت تاثیر قرار می‌دهد و اغلب به چرخه مضر انتقاد از خود و رفتارهای ناسالم منجر می‌شود، زیرا در جامعه‌ای که به‌طور فزاینده ظاهر فیزیکی در اولویت قرار گرفته، بسیاری از مردم با احساس بی‌کفایتی و نارضایتی از بدن خود دست‌وپنجه نرم می‌کنند و این مسأله با بمباران مداوم تصاویر و پیام‌های رسانه‌های اجتماعی، تبلیغات و فرهنگ عامه که استانداردهای جدید زیبایی را ترویج می‌کنند، تشدید می‌شود.
شرم تحمیل‌شده!
این روزها تبلیغات فضای مجازی و فیلترهای دیجیتال تأثیر زیادی بر درک افراد از بدن خود دارند و می‌توانند احساس شرم از بدن را تقویت کنند. تصاویر اصلاح‌شده و ایده‌آل‌سازی شده در شبکه‌های اجتماعی که غالبا با استفاده از فیلترها یا ویرایش‌های حرفه‌ای به نمایش گذاشته می‌شوند، تصویری غیرواقعی از زیبایی رامعرفی می‌کنند که ممکن است کاربران به‌ویژه جوانان را تحت فشار قرار دهند تا استانداردهای جدید تعریف‌شده را دنبال کنند. این امر می‌تواند به کاهش اعتمادبه‌نفس، افزایش مقایسه‌های اجتماعی و درنهایت احساس شرم از بدن منجر شود. همچنین، فیلترهای دیجیتال می‌توانند تصویر ذهنی غلطی از آنچه که «زیبایی طبیعی» است ایجاد کنند و افرادی که نمی‌توانند با این تصاویر تطابق پیدا کنند، ممکن است دچار مشکلات روانی و احساسی شوند. در نتیجه، بسیاری از افراد ممکن است در تلاش برای انطباق با این ایده‌آل‌ها، مجبورشوند به‌دنبال درمان‌های زیبایی باشند. این درمان‌ها می‌تواند از روش‌های غیرتهاجمی مانند فیشال‌ها و پرکننده‌ها تا اقدامات شدیدتر مانند جراحی‌پلاستیک باشد.درحالی‌که برخی ممکن است این درمان‌ها را برای افزایش عزت‌نفس و تصویر بدن خود دنبال کنند، برخی دیگر ممکن است این کار را به‌دلیل احساس تعهد برای برآورده‌کردن انتظارات جامعه انجام دهند.
ایران؛ پایتخت جراحی بینی جهان
سال گذشته فایننشال‌تایمز در گزارشی اعلام کرد: «۳۲۰هزار عمل زیبایی در ایران در سال۲۰۲۲ انجام شده است.» و در جای دیگری گفته شده: «براساس آمارهای جامعه بین‌المللی جراحی پلاستیک زیبایی، ایران در سال ۲۰۲۲ از نظر تعداد عمل‌های جراحی انجام‌شده در رتبه دوازدهم جهان قرارگرفت، درحالی‌که در سال ۲۰۱۶ در رتبه هجدهم بود. بر اساس آمار‌ها در سال ۲۰۲۲ در ایران حدود ۳۲۰هزار عمل زیبایی شامل جراحی و غیرجراحی انجام گرفته که این رقم نسبت به ۱۵۱هزار عمل انجام‌شده در سال۲۰۱۶ رشد بیش از دوبرابری را نشان می‌دهد.» علی‌رغم برخی آمارهای اعلام‌شده، سازمان نظام پزشکی ایران می‌گوید که تا امروز آماری در این زمینه به‌صورت رسمی منتشر نشده است و اصلا آمار دقیقی وجود ندارد، چراکه هرج‌ومرج در این حوزه بسیار گسترده است. بااین‌حال به گفته صابری، دبیر انجمن علمی جراحان پلاستیک و زیبایی ایران درحال‌حاضر عمل زیبایی بینی نسبت به سایر عمل‌های زیبایی در ایران بیشتر است، بعد از آن عمل لیفت صورت، تزریق چربی‌های صورت و پلک فوقانی و تحتانی و احتمالا بیشترین عمل بینی دنیا در ایران انجام می‌شود، برای همین به پایتخت جراحی بینی جهان معروف است.
فقدان عزت نفس؛ ریشه شرم از بدن
خدیجه ابوالمعالی، استادتمام روان‌شناسی تربیتی در گفت‌وگو با جام‌جم دراین‌باره می‌گوید: جراحی زیبایی نوعی مدیریت بدن است و مدیریت نیز متاثر از باورهای ماست. بر همین اساس، زمانی که فرد نسبت به ظاهر خود باور مثبتی نداشته باشد، نارضایتی‌ای در او شکل می‌گیرد که او را به سمت انجام عمل‌های زیبایی سوق می‌دهد. بااین‌حال، انجام این عمل‌ها به خودی خود نمی‌تواند آن نارضایتی درونی را برطرف کند و از آنجا که این احساس نارضایتی همچنان باقی می‌ماند، فرد ممکن است به سمت انجام عمل‌های بیشتری برود. این روان‌شناس یکی از عوامل این موضوع را ناشی از فرزندپروری والدین می‌داند و می‌افزاید: درواقع فرهنگ ارتباطی‌موجوددرمحیط خانواده به‌ویژه بین پدرودختر دراین مسأله بسیارتعیین‌کننده است،چراکه پژوهش‌هانشان می‌دهددر خانواده‌هایی که ارتباط پدر بادختر چندان خوب نیست، دختر ازعزت‌نفس پایینی برخورداراست و بالعکس.ابوالمعالی ادامه می‌دهد: مسأله دیگر الگو قراردادن مادر است. وقتی مادر خانواده دائم به‌جای رشد شخصی به فکر رشد جسمانی خودباشد فرزندان خانواده نیز این‌گونه تربیت می‌شوند. این روان‌شناس با بیان این‌که ریشه گرایش‌به عمل‌های متعدد زیبایی نداشتن عزت‌نفس است می‌گوید: وقتی عزت‌نفس ضعیف باشد فرد نه تنها درمدیریت بدن،بلکه درمدیریت سایر حوزه مثل روابط، تحصیل، شغل و...بامشکل مواجه می‌شود.
سخن آخر
امروزه صنعت پررونق زیبایی اغلب استانداردهای‌غیرواقعی‌راتداوم می‌بخشدومحصولاتی راترویج می‌کندکه وعده‌دگرگونی می‌دهند، اما ممکن است نتایج مطلوب را به همراه نداشته باشند. این وضعیت می‌تواند به احساس ناامیدی و سرخوردگی منجر شود و شرم از بدن را تشدید کند و در نتیجه تمایل به استفاده ازدرمان‌های بیشتر را افزایش دهد.بارمالی حفظ چنین استانداردهای زیبایی نیز می‌تواند قابل توجه باشد و لایه دیگری از استرس رابه افرادی اضافه نماید که درحال‌حاضر با تصور ازخود دست‌وپنجه نرم می‌کنند. راهکار اصلی گرفتارنشدن در این دنیای پرزرق‌و‌برق تبلیغات زیبایی افزایش اگاهی ذهنی و ارتقای عزت‌نفس درونی است، چراکه تا گره‌ها درونی‌مان حل نشود افزایش اعتمادبه‌نفس از طریق عمل‌های زیبایی متعدد و تغییر ظاهر مانند آب در آبکش ریختن است!
چرا برخی افراد از فیلترهای زیبایی استفاده می‌کنند؟
دانشگاه ستی لندن در گزارشی اعلام کرد: ۹۴درصد شرکت‌کنندگان گزارش کردند که برای زیباتر و خاص‌تر به نظر رسیدن تحت‌فشار هستند و به همین دلیل از فیلترها استفاده می‌کنند. تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که دختران جوان با اعتمادبه‌نفس پایین‌تر و تصویر بدنی ضعیف از فیلترها بیشتر استفاده می‌کنند، زیرا این مسأله می‌تواند باور منفی آنها درباره این‌که ظاهرشان به‌اندازه کافی خوب نیست را تقویت کند. تحقیقات انجام‌شده توسط پروژه عزت‌نفس Dove در سال ۲۰۲۰ نشان داد که ۸۰درصد از دختران تا ۱۳سالگی از یک فیلتر برای تغییر ظاهر خود در عکس‌ها استفاده کرده‌اند. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که فیلترهای عکس برای دختران نوجوان مشکل‌سازتر است. رنه انگلن،دکترای روان‌شناسی در دانشگاه نورث وسترن می‌گوید: «دختران نوجوان در مواردی ازجمله افسردگی، اضطراب ومشکلات مربوط به تصویر بدن آسیب‌پذیر هستند، لذا این فیلترها می‌تواند در آینده به سلامت روان آنها صدمه بزند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد استفاده زیاد از شبکه‌های اجتماعی در اوایل نوجوانی با رتبه‌بندی پایین‌تر رضایت از زندگی یک سال بعد مرتبط است. چنانچه یک مطالعه روی دختران نوجوان نشان داد که قرارگرفتن در معرض عکس‌های دستکاری‌شده در شبکه‌های اجتماعی با نارضایتی از تصویر بدنی مرتبط است.»بنابراین امروزه میل به درمان‌های زیبایی می‌تواند توسط عوامل مختلفی ازجمله فشار همسالان، نفوذ افراد مشهوروترس ازقضاوت ایجاد شود.برای برخی، جست‌وجوی زیبایی به وسیله‌ای برای مقابله با احساس بی‌کفایتی تبدیل می‌شود، زیرا معتقدند تغییر ظاهرشان به پذیرش و اعتبار بیشتر از سوی دیگران منجر می‌شود. بااین‌حال، این تلاش برای کمال اغلب می‌تواند به چرخه‌ای از نارضایتی منجر شود، زیرا دنبال‌کردن یک تصویر ایده‌آل‌شده اغلب باعث می‌شود افراد به همان اندازه قبل احساس ناامنی کنند.
∎
شرم تحمیل‌شده!
این روزها تبلیغات فضای مجازی و فیلترهای دیجیتال تأثیر زیادی بر درک افراد از بدن خود دارند و می‌توانند احساس شرم از بدن را تقویت کنند. تصاویر اصلاح‌شده و ایده‌آل‌سازی شده در شبکه‌های اجتماعی که غالبا با استفاده از فیلترها یا ویرایش‌های حرفه‌ای به نمایش گذاشته می‌شوند، تصویری غیرواقعی از زیبایی رامعرفی می‌کنند که ممکن است کاربران به‌ویژه جوانان را تحت فشار قرار دهند تا استانداردهای جدید تعریف‌شده را دنبال کنند. این امر می‌تواند به کاهش اعتمادبه‌نفس، افزایش مقایسه‌های اجتماعی و درنهایت احساس شرم از بدن منجر شود. همچنین، فیلترهای دیجیتال می‌توانند تصویر ذهنی غلطی از آنچه که «زیبایی طبیعی» است ایجاد کنند و افرادی که نمی‌توانند با این تصاویر تطابق پیدا کنند، ممکن است دچار مشکلات روانی و احساسی شوند. در نتیجه، بسیاری از افراد ممکن است در تلاش برای انطباق با این ایده‌آل‌ها، مجبورشوند به‌دنبال درمان‌های زیبایی باشند. این درمان‌ها می‌تواند از روش‌های غیرتهاجمی مانند فیشال‌ها و پرکننده‌ها تا اقدامات شدیدتر مانند جراحی‌پلاستیک باشد.درحالی‌که برخی ممکن است این درمان‌ها را برای افزایش عزت‌نفس و تصویر بدن خود دنبال کنند، برخی دیگر ممکن است این کار را به‌دلیل احساس تعهد برای برآورده‌کردن انتظارات جامعه انجام دهند.
ایران؛ پایتخت جراحی بینی جهان
سال گذشته فایننشال‌تایمز در گزارشی اعلام کرد: «۳۲۰هزار عمل زیبایی در ایران در سال۲۰۲۲ انجام شده است.» و در جای دیگری گفته شده: «براساس آمارهای جامعه بین‌المللی جراحی پلاستیک زیبایی، ایران در سال ۲۰۲۲ از نظر تعداد عمل‌های جراحی انجام‌شده در رتبه دوازدهم جهان قرارگرفت، درحالی‌که در سال ۲۰۱۶ در رتبه هجدهم بود. بر اساس آمار‌ها در سال ۲۰۲۲ در ایران حدود ۳۲۰هزار عمل زیبایی شامل جراحی و غیرجراحی انجام گرفته که این رقم نسبت به ۱۵۱هزار عمل انجام‌شده در سال۲۰۱۶ رشد بیش از دوبرابری را نشان می‌دهد.» علی‌رغم برخی آمارهای اعلام‌شده، سازمان نظام پزشکی ایران می‌گوید که تا امروز آماری در این زمینه به‌صورت رسمی منتشر نشده است و اصلا آمار دقیقی وجود ندارد، چراکه هرج‌ومرج در این حوزه بسیار گسترده است. بااین‌حال به گفته صابری، دبیر انجمن علمی جراحان پلاستیک و زیبایی ایران درحال‌حاضر عمل زیبایی بینی نسبت به سایر عمل‌های زیبایی در ایران بیشتر است، بعد از آن عمل لیفت صورت، تزریق چربی‌های صورت و پلک فوقانی و تحتانی و احتمالا بیشترین عمل بینی دنیا در ایران انجام می‌شود، برای همین به پایتخت جراحی بینی جهان معروف است.
فقدان عزت نفس؛ ریشه شرم از بدن
خدیجه ابوالمعالی، استادتمام روان‌شناسی تربیتی در گفت‌وگو با جام‌جم دراین‌باره می‌گوید: جراحی زیبایی نوعی مدیریت بدن است و مدیریت نیز متاثر از باورهای ماست. بر همین اساس، زمانی که فرد نسبت به ظاهر خود باور مثبتی نداشته باشد، نارضایتی‌ای در او شکل می‌گیرد که او را به سمت انجام عمل‌های زیبایی سوق می‌دهد. بااین‌حال، انجام این عمل‌ها به خودی خود نمی‌تواند آن نارضایتی درونی را برطرف کند و از آنجا که این احساس نارضایتی همچنان باقی می‌ماند، فرد ممکن است به سمت انجام عمل‌های بیشتری برود. این روان‌شناس یکی از عوامل این موضوع را ناشی از فرزندپروری والدین می‌داند و می‌افزاید: درواقع فرهنگ ارتباطی‌موجوددرمحیط خانواده به‌ویژه بین پدرودختر دراین مسأله بسیارتعیین‌کننده است،چراکه پژوهش‌هانشان می‌دهددر خانواده‌هایی که ارتباط پدر بادختر چندان خوب نیست، دختر ازعزت‌نفس پایینی برخورداراست و بالعکس.ابوالمعالی ادامه می‌دهد: مسأله دیگر الگو قراردادن مادر است. وقتی مادر خانواده دائم به‌جای رشد شخصی به فکر رشد جسمانی خودباشد فرزندان خانواده نیز این‌گونه تربیت می‌شوند. این روان‌شناس با بیان این‌که ریشه گرایش‌به عمل‌های متعدد زیبایی نداشتن عزت‌نفس است می‌گوید: وقتی عزت‌نفس ضعیف باشد فرد نه تنها درمدیریت بدن،بلکه درمدیریت سایر حوزه مثل روابط، تحصیل، شغل و...بامشکل مواجه می‌شود.
سخن آخر
امروزه صنعت پررونق زیبایی اغلب استانداردهای‌غیرواقعی‌راتداوم می‌بخشدومحصولاتی راترویج می‌کندکه وعده‌دگرگونی می‌دهند، اما ممکن است نتایج مطلوب را به همراه نداشته باشند. این وضعیت می‌تواند به احساس ناامیدی و سرخوردگی منجر شود و شرم از بدن را تشدید کند و در نتیجه تمایل به استفاده ازدرمان‌های بیشتر را افزایش دهد.بارمالی حفظ چنین استانداردهای زیبایی نیز می‌تواند قابل توجه باشد و لایه دیگری از استرس رابه افرادی اضافه نماید که درحال‌حاضر با تصور ازخود دست‌وپنجه نرم می‌کنند. راهکار اصلی گرفتارنشدن در این دنیای پرزرق‌و‌برق تبلیغات زیبایی افزایش اگاهی ذهنی و ارتقای عزت‌نفس درونی است، چراکه تا گره‌ها درونی‌مان حل نشود افزایش اعتمادبه‌نفس از طریق عمل‌های زیبایی متعدد و تغییر ظاهر مانند آب در آبکش ریختن است!
چرا برخی افراد از فیلترهای زیبایی استفاده می‌کنند؟
دانشگاه ستی لندن در گزارشی اعلام کرد: ۹۴درصد شرکت‌کنندگان گزارش کردند که برای زیباتر و خاص‌تر به نظر رسیدن تحت‌فشار هستند و به همین دلیل از فیلترها استفاده می‌کنند. تحقیقات دیگر نشان می‌دهد که دختران جوان با اعتمادبه‌نفس پایین‌تر و تصویر بدنی ضعیف از فیلترها بیشتر استفاده می‌کنند، زیرا این مسأله می‌تواند باور منفی آنها درباره این‌که ظاهرشان به‌اندازه کافی خوب نیست را تقویت کند. تحقیقات انجام‌شده توسط پروژه عزت‌نفس Dove در سال ۲۰۲۰ نشان داد که ۸۰درصد از دختران تا ۱۳سالگی از یک فیلتر برای تغییر ظاهر خود در عکس‌ها استفاده کرده‌اند. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که فیلترهای عکس برای دختران نوجوان مشکل‌سازتر است. رنه انگلن،دکترای روان‌شناسی در دانشگاه نورث وسترن می‌گوید: «دختران نوجوان در مواردی ازجمله افسردگی، اضطراب ومشکلات مربوط به تصویر بدن آسیب‌پذیر هستند، لذا این فیلترها می‌تواند در آینده به سلامت روان آنها صدمه بزند. همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد استفاده زیاد از شبکه‌های اجتماعی در اوایل نوجوانی با رتبه‌بندی پایین‌تر رضایت از زندگی یک سال بعد مرتبط است. چنانچه یک مطالعه روی دختران نوجوان نشان داد که قرارگرفتن در معرض عکس‌های دستکاری‌شده در شبکه‌های اجتماعی با نارضایتی از تصویر بدنی مرتبط است.»بنابراین امروزه میل به درمان‌های زیبایی می‌تواند توسط عوامل مختلفی ازجمله فشار همسالان، نفوذ افراد مشهوروترس ازقضاوت ایجاد شود.برای برخی، جست‌وجوی زیبایی به وسیله‌ای برای مقابله با احساس بی‌کفایتی تبدیل می‌شود، زیرا معتقدند تغییر ظاهرشان به پذیرش و اعتبار بیشتر از سوی دیگران منجر می‌شود. بااین‌حال، این تلاش برای کمال اغلب می‌تواند به چرخه‌ای از نارضایتی منجر شود، زیرا دنبال‌کردن یک تصویر ایده‌آل‌شده اغلب باعث می‌شود افراد به همان اندازه قبل احساس ناامنی کنند.