هنوز کسی نمی‌داند که ترامپ با آمدن به کاخ سفید چه سیاستی را در قبال تهران در پیش خواهد گرفت. هیچ گفتگوی شفاف و مشخصی در مورد مواضع او صورت نگرفته و همه چیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. در چنین شرایطی ایران کماکان در ژنو به گفتگوهای خود با تروئیکای اروپایی ادامه می‌دهد و البته اعلام کرده است که در شرایط برابر برای مذاکره شرافتمندانه هم آماده است. در کنار چنین شرایطی امسال نشست داووس میزبان جوادظریف بود که توانست در گفتگو با فریز زکریا یکبار دیگر توجه زیادی را نسبت به تهران جلب کند. اما با آمدن ترامپ گفتگوهای ایران و اروپا به چه سمتی خواهد رفت؟
در خبرآنلاین با علی بیگدلی کارشناس مسائل بین‌المللی به گفتگو پرداخته‌ایم:
ترامپ در شرایطی رئیس‌جمهور ایالات متحده شده که ایران و سه کشور اروپائی در حال گفتگو در ژنو هستند و دو دور از چنین گفتگوهایی در ماه‌های اخیر برگزار شده. آیا آمدن ترامپ تاثیری بر گفتگوهای تهران با تروئیکای اروپائی دارد و آیا ممکن است که او هم وارد چنین مذاکراتی شود؟
ترامپ در سال ۲۰۱۸ که از برجام خارج شد، حق فعال کردن مکانیسم ماشه را هم از دست داد و حالا تنها همین سه کشور اروپایی انگلیس و فرانسه و آلمان هستند که این حق را دارند. بنابراین آخرین نشستی که مقامات وزارت خارجه ما با سه کشور اروپایی در ژنو داشتند به نتیجه مطلوبی نرسیدند. آنها انتظارات متفاوتی از جمله رعایت حقوق بشر، محدود کردن برد مشکوکی و مساله هسته‌ای را از تهران داشتند. این خواسته‌ها نشان می‌دهد تروئیکای اروپایی به دنبال آن است که نه تنها اختلافات هسته‌ای را با ایران حل کند بلکه همه اختلافاتی که بین ایران و کشورهای غربی وجود دارد را حل کنند. از طرف دیگر ما با این باور جلو می‌رویم که کشورهای اروپایی با آمریکا فرق دارند و با آنها می‌شود مذاکره کرد و با ایالات متحده نه. این نظریه چندان درستی نیست. اختلافاتی بین ترامپ و اروپا وجود دارد. اما این کشورها از نظر اقتصادی نمی‌توانند آمریکا را نادیده بگیرند. بنابراین به نظر می‌رسد بر سر مساله ایران هم از یک سیاست واحد تبعیت کنند.
الان خیلی مشخص نیست که ما می‌خواهیم با ایالات متحده چه‌کار کنیم یا آمریکا می‌خواهد با ما چه کند. اما اینکه بخواهیم بین سیاست آمریکا و اتحادیه اروپا خط کشیده و فاصله بگذاریم؛ کارساز نیست. به‌نظر می‌رسد تروئیکای اروپایی و آمریکا سیاست واحدی را در قبال ایران در پیش بگیرند.
اروپایی‌ها اخیرا بیشتر در مورد فعال شدن مکانیسم ماشه حرف می‌زنند. این تهدید چقدر جدی است و آیا می‌شود با همین گفتگوهای ژنو که به راه افتاده جلوی آن را گرفت؟ آیا به نظر شما ممکن است ترامپ هم وارد بازی فشار آوردن به ایران با مساله فعال شدن مکانیسم ماشه شود؟
از جهت قوانین و قواعد حاکم بر قطعنامه ۲۲۳۱ چون آمریکا از توافق هسته‌ای خارج شده؛ ایالات متحده چنین حقی ندارد. اما سه کشور اروپایی به‌هرحال تحت نفوذ آمریکا هستند و دلیلش هم مراودات تجاری است و نمی‌توانند بدون نظر واشنگتن با ایران روابط نزدیکی برقرار کنند. از طرف دیگر آنها نمی‌خواهند با ایران چندان وارد تنش زیاد و جنگ شوند چون خطرناک است و می‌خواهند هر طور شده از طریق تحریم یا مذاکره فشاری بر ایران بیاورند تا از درگیری با ایران اجتناب کنند. با سفری که ظریف به داووس کرده و اظهارنظرهایش شاید کمی در و پنجره‌های گفتگوی ما با آمریکا گشوده‌تر شود. ما اکنون مشغول یک دیپلماسی پنهانی با آمریکا و اروپایی‌ها هستیم اما نمی‌توانیم دقیقا بگوییم که چه سیاستی را با ایالات متحده در پیش خواهیم گرفت و نمی‌دانیم که ترامپ می‌خواهد چه سیاستی را با ما در پیش بگیرد.
چقدر سایه مکانیسم ماشه بر سر ایران سنگینی می‌کند؟
طبق مندرجات قطعنامه ۲۲۳۱ اگر ایران نتواند بر اساس گزارش‌هایی که آژانس به شورای امنیت می‌دهد با آن همکاری نکند به مشکل می‌خورد. الان شورای حکام به گروسی پیشنهاد کرده که ماه مارس یک گزارش جامع از فعالیت‌های هسته‌ای ایران به آژانس بدهد. اگر گزارش خیلی مطلوب و رضایت‌بخش نباشد، اروپایی‌ها هیچ راهی ندارند جز اینکه مکانیسم ماشه را فعال کنند. ایران تا ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ زمان دارد و اگر مکانیسم ماشه فعال شود؛ پرونده ایران به شورای امنیت رفته و تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران برمی‌گردد و ممکن است پرونده ایران ذیل طرح هفتم منشور برود که کار را خراب کرده و به شورای امنیت فرصت می‌دهد تا اجازه حمله نظامی به ایران را بدهد. ایران تلاش می‌کند که کار به آنجا نکشد و غرب هم نمی‌خواهد که چنین اتفاقی بیفتد.
مشکلی که ما الان با غربی‌ها داریم همین است که آنها امتیاز مکانیسم ماشه را در اختیار دارند و ما گفته‌ایم که اگر آن را فعال کنید از ان‌پی‌تی خارج می‌شویم که اظهارنظر اشتباهی است. ما مثل کره شمالی گوشه‌ای از دنیا نیفتاده‌ایم که هر کاری می‌خواهیم انجام دهیم. از نظر غربی‌ها ما در نقطه بسیار حساسی از نظر غربی‌ها زندگی می‌کنیم و باید این نکته را مدنظر قرار دهیم که خصومت ما با اسرائیل و نزدیکی ما به سرزمین‌های اشغالی اجازه نمی‌دهد تا سلاح هسته‌ای داشته باشیم. ما تلاش می‌کنیم که این مکانیسم فعال نشود. برای ما پذیرش درخواست‌های اروپا به‌ویژه در مورد برد موشک‌هایمان بسیار سخت است. اما هنوز نمی‌توانیم به صورت قاطع بگوییم که وقایع چطور در آینده پیش می‌روند.
چرا امسال جوادظریف به داووس رفت؟ معمولا وزیر خارجه به نشست داووس می‌رفت. آیا این تغییر نشانه موضوعی است؟
نه این طور نیست. در اجلاس داووس هر کسی می‌تواند شرکت کند. دولت‌ها در این نشست در مورد مسائل اقتصادی گفتگو می‌کنند. حتی من هم به عنوان استاد دانشگاه می‌توانم در نشست داووس شرکت کنم. اما اینکه آقای ظریف را انتخاب کرده‌اند به‌نظر من با نظر رهبری بوده و چون ایشان شناخته‌شده‌تر هستند و وزرای خارجه و مقامات غربی او را به‌خوبی می‌شناسند و از توانایی زبان انگلیسی بالایی برخوردار است و می‌تواند فضا را تحت تاثیر خود قرار دارد و علت اینکه به داووس رفته همین است. اینکه به فرید زکریا گفته که ما آماده مذاکره هستیم؛ چیزی نیست که خودش جرات کند از سمت خودش چنین حرفی بزند. به ویژه اینکه الان ظریف از نظر تندروهای داخلی در شرایط خوبی نیست. اما احتمالا این سفر با نظر رهبری انجام شده و به نظر من مهره خوبی را هم انتخاب کرده‌اند.
گروسی در حاشیه نشست داووس در مورد این صحبت کرده که ترامپ تمایل به گفتگو با ایران را از خود نشان داده است. نظر شما در مورد این حرف چیست؟
رافائل گروسی گفت اگر ایران می‌خواهد به توافق برجامی برسد باید رضایت ترامپ را جلب کرده و مستقیما وارد مذاکره با ترامپ شود. احتمالا او تحت فشار آمریکایی‌ها این صحبت را کرده است. ما الان از جهت رسانه‌های جهانی تحت یک موج بسیار قدرتمند رسانه‌ای قرار گرفته‌ایم. هجمه این رسانه‌ها بر فضای ایران بسیار زیاد بوده است.
∎