همشهری - نیلوفر ذوالفقاری: در شهرهای مختلف کشورمان، موزه‌های غنی از آثار ارزشمند وجود دارند که جزو موقوفات محسوب می‌شوند.

نام مقصد: مجموعه تاریخی ربع رشیدی

نشانی: تبریز، محله باغمیشه، دامنه کوه بیلانکوه

معرفی: خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی از وزیران دوره حکومت مغول‌ها در ایران بود و بنای ربع رشیدی در تبریز از یادگارهای اوست. ساخت ربع رشیدی از نظر معماری مانند شهری کوچک بوده که مدرسه، مسجد، کتابخانه، مهمانسرا، حمام، دارالایتام، بیمارستان و... داشته است. خواجه رشیدالدین برای تأمین هزینه‌های ربع رشیدی املاک بسیاری را در نقاط مختلف اعم از ایران، افغانستان، گرجستان و... وقف ربع رشیدی کرد. هرچند بخش‌های بسیاری از این مجموعه تاریخی در گذر سال‌ها از بین رفته، اما سازه باقی مانده از این مجموعه به جاذبه‌ای گردشگری در حومه شهر تبریز تبدیل شده است که بازدید از آن هزینه‌ای ندارد.

نام مقصد: موزه آستانه حضرت معصومه(س)

نشانی: قم، محوطه داخلی حرم حضرت معصومه(س)

معرفی: موزه آستان مقدس حضرت معصومه(س) از قدیمی‌ترین موزه‌های وقفی ایران و جهان است. موزه ۲۲ آبان ۱۳۱۴ ثبت شده است. در این موزه، مجموعه متنوعی از آثار هنری و تاریخی دوران اسلامی و پیش از اسلام در ۲ تالار با عنوان عترت در طبقه همکف و عبرت در طبقه زیر زمین به نمایش گذاشته شده است. مجموعه آثار با ارزشی از طرف پادشاهان، حاکمان و عاشقان اهل‌بیت(ع) و علاقه‌مندان به حفظ میراث هنری و تاریخی به این موزه اهدا شده است. بخشی دیگری از این گنجینه را آثار نفیس بیوتات حرم مطهر و برخی بقاع متبرکه اطراف قم تشکیل می‌دهد.

نام مقصد: موزه وزیری یزد

نشانی: یزد، انتهای خیابان مسجد جامع، جنب مسجد جامع کبیر یزد

معرفی: موزه وزیری یزد که وقف آستان قدس رضوی شده، تنها یک موزه نیست، بلکه مجموعه‌ای است با کتابخانه‌ غنی و پژوهشگران و محققان در زمینه‌ نسخ خطی، چاپ سنگی و اسناد تاریخی می‌توانند به آن مراجعه کنند. در این موزه کتابخانه ۴۹۴۰ نسخه‌ خطی، ۵۵۳۰ نسخه‌ چاپ سنگی، ۷۰ هزار سند تاریخی و ۲۵۰ هزار کتاب چاپی نگهداری می‌شود. وقف‌نامه‌های قدیمی هم در این موزه به نمایش گذاشته شده است. وقف‌نامه مدرسه شاهزاده محمد ولی میرزا پسر فتحعلی خان قاجار یکی از این اسناد تاریخی است. اشیای تاریخی و آثار هنری متنوعی در این موزه در معرض بازدید علاقه‌مندان قرار گرفته است.

نام مقصد: موزه آستان قدس رضوی

نشانی: مشهد، حرم مطهر امام رضا(ع)، صحن کوثر

معرفی: ارادت به اهل‌بیت(ع) باعث شده عاشقان امام رضا(ع) هدایای نفیس و ارزشمندی را به حرم اهدا کنند. این هدایا در کنار اشیا و آثار قدیمی حرم و سایر اماکن متبرکه سال‌ها در خزانه حرم نگهداری می‌شدند. این آثار گرانبها نخستین‌بار در سال ۱۳۱۶ به‌نمایش گذاشته شدند تا اینکه در سال ۱۳۲۴ در شرق مسجد گوهرشاد و در کنار مقبره شیخ بهایی، ساختمانی ۳ طبقه با مساحت ۱۰۳۴ مترمربع به‌عنوان موزه آستان قدس رضوی افتتاح شد. در این گنجینه ضریح‌های فولادی، کتیبه‌های طلا، محراب‌های زرین فام، عکس‌های تاریخی، وسایل روشنایی و... به نمایش گذاشته شده‌ است.

نام مقصد: موزه شاهچراغ(ع)

نشانی: شیراز، حرم شاهچراغ(ع)

معرفی: موزه شاهچراغ در سال ۱۳۴۴ ساخته شده است. ابتدا فضای کوچکی از حرم را به موزه اختصاص داده‌اند. ابتدا فقط نسخه‌های قدیمی قرآن و کتاب‌های دینی موجود در موزه نگهداری می‌شد. بعدها به مرور آثار و کتاب‌های تاریخی اضافه شدند. آثار اهدایی مردم به آستان امامزاده(ع) آنقدر زیاد بود که مسئولان ناچار به گسترش صحن و موزه شاهچراغ شدند. در سال ۱۳۸۹ ساختمان فعلی موزه با وسعت ۱۰۰۰ مترمربع افتتاح شد. اشیای موجود در موزه حرم شاهچراغ(ع) بالغ بر ۱۰ هزار شیء و بیش از ۳ هزار نسخه خطی و سند قدیمی را شامل می‌شود.

نام مقصد: موزه وقف همدان

نشانی: همدان، آرامگاه امامزاده عبدالله(ع)

معرفی: این موزه سال ۱۳۹۷ در طبقه زیرین آستان امامزاده عبدالله(ع) شهر همدان افتتاح شده و حدود ۱۰۰۰ قلم اشیاء از نسخ خطی، آثار فلزی، آثار سنگی، سکه، قالی، قالیچه، گلیم، نقاشی روی بوم، فلز و شیشه در آن نگهداری می‌شود. علاوه بر این، یک مجموعه صنایع وقفی که متعلق به حاج محمدباقر ضرابیان است نیز در موزه وجود دارد. مجموعه این آثار یا وقفی هستند و یا نذری و در واقع مجموعه آثار موزه وقف همدان بازتاب‌دهنده فرهنگ نیکوکاری، نذر و نوع دوستی است. ۸۲ نسخه خطی ازجمله نسخه ۷۶۳ ساله نهج‌البلاغه و نسخه خطی قانون ابن‌سینا در این موزه به نمایش گذاشته شده است.