به گزارش جام‌جم‌آنلاین از ایرنا، گسترش شهرنشینی و فعالیت‌های مختلف انسانی در سال‌های اخیر موجب افزایش فشار بر محیط‌های طبیعی و اکوسیستم‌ها شده است؛ در چنین شرایطی اتخاذ تدابیر برای توسعه پایدار و توجه بیشتر به محیط‌ها و چشم‌انداز‌های طبیعی بیش از پیش ضرورت می‌یابد.
فارس ژئوپارک ندارد
یکی از مهمترین راهبرد‌ها برای تغییر این شرایط، توسعه صنعت توریسم بر مبنای پایش مکان‌های طبیعی متنوع، مفرح و جاذب گردشگر با سطح دسترسی مناسب در قالب ژئوپارک‌هاست؛ ژئوپارک‌هایی که افزون بر توجه به جاذبه‌های زمین‌شناختی، بر تفسیر و آموزش، حفاظت گونه‌های مختلف میراث و همچنین شکوفایی اقتصادی و فرهنگی جامعه میزبان تأکید دارند.
راه‌اندازی این ژئوپارک‌ها در ایران هم در طول سال‌های اخیر به صورت ویژه مورد توجه قرار گرفته است و طی این سال‌ها استان‌های هرمزگان، آذربایجان شرقی و خراسان جنوبی در این زمینه گام‌های استواری برداشته‌اند.
هرمزگان، آذربایجان شرقی و خراسان جنوبی توانسته‌اند با همگرایی هدفمند بین سازمانی بسیار زودتر از فارس، ژئوپارک‌های خود را با نامهای «قشم»، «اَرَس» و «طبس» به ثبت ملّی و حتی جهانی برسانند، اما استان فارس با تمامی پتانسیل‌های ارزشمند گردشگری خود هنوز نتوانسته رهاوردی داشته باشد.
آن طور که معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت مهرماه سال جاری در آیین رونمایی از نخستین نقشه ژئوتوریسم ایران اعلام کرد سهم ایران در جهان و خاورمیانه با ثبت سه ژئوپارک جهانی قشم، طبس و ارس بسیار مناسب است.
این در حالیست که استان فارس تاکنون نتوانسته در این عرصه موفق عمل کند؛ استانی که از پتانسیل بالایی در این حوزه بهره می‌برد و از مناطق مختلفی برای راه‌اندازی ژئوپارک برخوردار است.
به عنوان مثال تنگه هایقر واقع در شهرستان فیروزآباد از اعجاب‌انگیزترین جاذبه‌های طبیعی در سطح استانی، ملی و حتی جهانی است که می‌تواند یکی از زیباترین ژئوپارک‌های ایران باشد.
همچنین پهنه طلایی گردشگری در بخش باختری فارس یعنی مثلث دشت اَرژَن، درّه چوگان و تالاب پریشان که دارای دو اقلیم سرد و کوهستانی و گرم و خشک و دو تالاب بین‌المللی اَرژن و پریشان و همچنین آثار تاریخی بسیار ارزشمند دوران ساسانیان است از قابلیت بالایی برای تبدیل شدن به ژئوپارک بهره می‌برد.
پیگیری‌های بی‌نتیجه برای ایجاد ژئوپارک در فارس
بهمن ماه ۱۴۰۱، شورای اسلامی و شهرداری شیراز اعلام کرد که بررسی توانمندی‌های ژئوپارک و ارائه راهکار‌های مدیریتی جذب گردشگر در شیراز در اولویت این مجموعه است که این رویکرد با پیمایش میدانی پتانسیل‌های ژئوتوریستی شامل ژئوسایت‌ها، ژئومورفوسایت‌ها و نیز سایت‌های فرهنگی و اقتصادی مورد ارزیابی دقیق قرار گرفت.
۱۶ اسفندماه همان سال نیز جلسه‌ای با هدف بررسی و ارزیابی برای اجرایی کردن برخی طرح‌های فرصت مطالعاتی داخلی ارتباط با صنعت و جامعه در قالب طرح‌های ملّی و جهانی برگزار شد، در این جلسه راه‌اندازی نخستین «ژئوپارک ملی» برای استان فارس با نام «ژئوپارک اَرژَن-چوگان-پریشان» در دستور کار قرار گرفت.
پژوهشگر و عضو هیأت علمی گروه زمین شناسی دانشگاه پیام نور فارس در این باره گفت: با اجرای اینگونه طرح‌های دانش‌بُنیان در صنعت گردشگری، شاخه طبیعتگردی و زیرشاخه "زمین گردشگری یا ژئوتوریسم" نه تنها زمینه راه اندازی نخستین «ژئوپارک ملی» برای استان فارس با نام «ژئوپارک اَرژَن-چوگان-پریشان» فراهم می‌شود، بلکه موجب ایجاد کارآفرینی نوین در صنعت سبز و پاک گردشگری شده و با افزایش ورود گردشگران داخلی و به ویژه خارجی، ارزآوری به استان تقویت خواهد شد.
رضا صادقی افزود: هرمزگان، آذربایجان شرقی و خراسان جنوبی توانسته‌اند با همگرایی هدفمند بین سازمانی بسیار زودتر از فارس، ژئوپارک‌های خود را با نامهای «قشم»، «اَرَس» و «طبس» به ثبت ملّی و حتی جهانی برسانند، اما استان فارس با تمامی پتانسیل‌های ارزشمند گردشگری خود هنوز نتوانسته رهاوردی داشته باشد.
عضو اصلی شورای تصویب و تاییدکننده ژئوپارک‌های جهانی یونسکو و صاحبنظر در دانش ژئوتوریسم ایران گفت: استان پهناور و پرجاذبه فارس توانایی داشتن بیش از دو ژئوپارک شهری و استانی را دارا است و این امتیازی است که شاید دو استان کشور از آن بهره‌مند باشند.
علیرضا امری کاظمی اضافه کرد: اگر سازمان‌های مربوطه در استان هم‌افزایی لازم را فراهم و تا حصول نتیجه هماهنگی خود را حفظ کنند از هیچ کوشش و حمایتی در این باره دریغ نخواهد شد.
با این حال پیگیری‌ها و تلاش‌ها برای راه‌اندازی ژئوپارک و احیای صنعت «زمین گردشگری» در فارس ثمربخش نبوده و نتیجه قابل‌توجهی به دنبال نداشته؛ اکنون این پرسش مطرح است که دلیل این سهل‌انگاری چیست و چرا فارس نتوانسته در این زمینه موفق باشد؟
یکی از ارگان‌های متولی برای راه‌اندازی ژئوپارک‌ها، مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی است، اما وظیفه این مرکز تعریف و شناسایی مناطقی است که ظرفیت راه‌اندازی ژئوپارک را دارند.
ظرفیت‌های فارس در ایجاد ژئوپارک
مدیر مرکز زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور در این باره گفت: در حال حاضر سازمان زمین‌شناسی متولی شناسایی و ثبت ژئوپارک‌ها شده؛ این سازمان مطالعات را در این زمینه انجام می‌دهد و پس از شناسایی مناطقی که از ظرفیت ژئوپارک بهره می‌برند این مناطق را معرفی می‌کند.
طهمورث یوسفی افزود: ژئوپارک بسیار ارزشمند است؛ ژئوپارک‌ها در سطح بین‌المللی و ژئوسایت‌ها در سطح ملی معرفی می‌شوند و با توجه به اینکه سند گردشگری برای استان در حال تدوین است، در تلاش هستیم پرداختن به این مقوله مهم هم در این سند دیده شود.
او که معتقد است استان فارس از مناطق بسیاری برای ایجاد ژئوپارک بهره می‌برد، گفت: استان فارس پتانسیل بالایی در این زمینه دارد؛ مناطقی مانند لارستان، فیروزآباد، داراب، کازرون، نورآباد، دشت ارژن و سپیدان از پدیده‌های زمین‌شناسی منحصربه‌فردی بهره می‌برند.
یوسفی یادآور شد: این استان از گنبد‌های نمکی کم‌نظیری برخوردار است؛ گنبد‌های نمکی که از نظر زمین‌شناسی وضعیت خاصی دارند، از زیبایی قابل‌توجهی بهره می‌برند و می‌توانند در دسته ژئوپارک‌ها قرار بگیرند.
مدیر مرکز زمین‌شناسی منطقه جنوب کشور اضافه کرد: آب‌انبار‌های لارستان قدمت دیرینه دارند که هر گردشگر حاضر است هزینه قابل‌توجهی برای دیدن این آب‌انبار‌ها بپردازد؛ در منطقه سپیدان هم پل‌هایی با قدمت سیصد تا ۵۰۰ سال وجود دارد؛ می‌توان گفت روستا‌ها و گنبد‌های نمکی که در جنوب استان فارس واقع شده در دنیا بی‌نظیر است.
او افزود: منطقه‌ای که در شعاع ژئوپارک و ژئوسایت تعریف شده باید از آثار باستانی و زندگی بکر روستایی بهره ببرد؛ برخورداری این مناطق از صنایع دستی نیز می‌تواند شرایط مطلوبی را برای ایجاد ژئوپارک فراهم کند.
ایجاد ژئوپارک‌ها نیازمند وجود آبشار و جنگل نیست بلکه زیبایی‌های زمین‌شناسی مدنظر است؛ بسیاری از مناطق فارس که دارای زمین‌شناسی خاصی هستند از آثار باستانی و صنایع دستی بهره می‌برند و فاصله روستا‌ها در این مناطق بسیار کم است؛ این ویژگی‌ها زمینه مساعدی را برای ایجاد ژئوپارک فراهم کرده است
یوسفی ادامه داد: بسیاری از مناطق فارس که دارای زمین‌شناسی خاصی هستند از آثار باستانی و صنایع دستی بهره می‌برند و فاصله روستا‌ها در این مناطق بسیار کم است؛ این ویژگی‌ها زمینه مساعدی را برای ایجاد ژئوپارک فراهم کرده است.
مدیر مرکز زمین‌شناسی منطقه جنوب کشور بر این باور است که برای ایجاد ژئوپارک‌ها نیازی به وجود آبشار و جنگل نیست بلکه زیبایی‌های زمین‌شناسی مدنظر است.
او ادامه داد: جامعه هدف هم باید مشخص باشد؛ به طور کلی برای ایجاد ژئوپارک‌ها در وهله نخست امکان‌سنجی می‌شود و ویژگی‌های منطقه، موردمطالعه قرار می‌گیرد.
آخرین تدابیر؛ نامه به استانداران
یوسفی درباره آخرین تدابیر اتخاذ شده برای راه‌اندازی ژئوپارک در استان فارس گفت: در حال حاضر مطالعه اولیه صورت گرفته و مناطقی هم تعریف شده، اما نیاز است مطالعات جامع‌تری در این زمینه صورت گیرد.
مدیر مرکز زمین‌شناسی منطقه جنوب کشور افزود: مردم منطقه هم باید توجیه شوند و آموزش‌های لازم را فرا گیرند تا بتوانند در برخورد با توریست و ارائه صنایع‌دستی اتفاقات خوبی را رقم بزنند.
او با تاکید بر اینکه تعریف کردن ژئوپارک کار دشواری نیست، اما حفظ آن بسیار دشوار است، گفت: راه‌اندازی ژیوپارک‌ها یک همت و اراده محکم برای پیگیری می‌خواهد؛ به زودی نامهای از سوی سازمان به استانداران ارسال می‌شود تا بتوانیم از حمایت استانداری‌ها برای پیشبرد این امر مهم بهره بگیریم.
با تمام این تفاصیل، مشخص است که برای تحقق این مهم راه درازی در پیش است؛ آن طور که پیداست اقدام منسجمی در این زمینه انجام نشده و تمام سیاست‌ها در حد اتخاد تدابیر و تصمیمات باقی مانده و در نهایت متوقف شده است؛ همان‌گونه که گفته شد کهن دیار فارس به دلیل جایگیری در طول و عرض جغرافیایی گسترده و همچنین جایگاه زمین شناسی ویژه دربرگیرنده پدیده‌ها، فرآیند‌ها و چشم اَنداز‌های کم‌مانند زمین‌شناسی و زمین پیکرشناسی فراوان و گوناگونی است که این پدیده‌ها از دید میراث زمین شناختی چندین میلیون ساله و به طور طبیعی داشتن جاذبه‌های زمین گردشگری در مقیاس ملی، منطقه‌ای و حتی جهانی دارای ارزش و اهمیت هستند، بنابراین نیاز است انجام پژوهش علمی و اقدامات با هدف معرفی توانمندی‌های بالقوّه ژئوتوریسمی در این استان شتاب بیشتری بگیرد.
∎