سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - محمد فیضی: آیین نکوداشت مرحوم عماد افروغ، صبح روز دوم بهمن ماه در تالار ایوان شمس برگزار شد. در این نشست، حمید پارسانیا رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع)، محمد خوش‌چهره، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، عباس سلیمی‌نمین، مدیر دفتر مطالعات و تدوین تاریخ ایران، خانم پورکاظمی‌فرد، همسر مرحوم عماد افروغ و محمد امین توکلی‌زاده، معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران به صحبت درباره وجوه مختلف زندگی عماد افروغ پرداختند. در انتهای جلسه نیز جلد هشتم کتاب «فریادهای خاموش؛ روزنگاشت تنهایی» رونمایی شد.

چرا عماد افروغ به فلسفه روآورد؟

در این نشست حمید پارسانیا گفت: عماد افروغ، هویت خودش را با هویت انقلاب اسلامی تعریف می‌کرد. ایشان ابتدا دانش‌آموز حوزه ریاضی بود و قصد فراگیری علوم پایه را داشت. اما علوم پایه یک علم ابزاری بود و او احساس کرد شخصیت ایشان با علوم پایه تعریف نمی‌شود. پس به سمت علوم اجتماعی رفت. در آن‌جا نیز متوجه شد علوم اجتماعی هم نوعی علم ابزاری است؛ پس به سرعت به فلسفه علوم اجتماعی راه برد. او در این مسیر گام‌های مهمی برداشت. برای مثال ایشان کتابی تحت عنوان «رنسانس دینی» پدید آورد. این کتاب که در سال ۸۱ به چاپ رسید سه بخش داشت. بخش اول کتاب درباره علوم اجتماعی است. ایشان فراتر از ابزار رفت و به مسائل چیستی علوم اجتماعی پرداخت. در بخش دوم به وضعیت جهان امروز می‌پردازد. اگر می‌گوییم هویت ایشان با انقلاب رقم می‌خورد یعنی بومی می‌اندیشید پس دانش را ناظر به این محیطی که در آن بود به کار بست. او این هویت را یک هویت جهانی می‌دانست. مسائل ایران را در چارچوب جغرافیایی نمی‌دید و در چارچوب جهانی می‌دید. نگاه او یک نگاه جهانی بود. هویت او هویتی بود که با فطرت انسانی رقم می‌خورد. انقلاب اسلامی ایران را به عنوان رنسانسی در جهان امروز در نظر می‌گرفت.

هویت عماد افروغ را باید با منش او تعریف کرد

در ادامه این نشست محمد خوش‌چهره با اشاره به ویژگی آرمان‌خواهی ایشان بیان کرد: اینکه ایشان هویت انقلابی داشتند نیاز به فهم دارد. ما باید از مرام و شیوه و شخصیت ایشان را بگوییم. خیلی ساده اگر بخواهیم بگوییم آرمان‌ها هدف‌های والایی هستند که رویایی و دست‌نیافتنی نیستند. اگر شخصیت ایشان را بررسی کنیم این آرمان‌خواهی واقعی را درون او می‌بینیم. ویژگی دیگر شخصیتی ایشان این بود که دائم طلب مرگ می‌کرد که این یک ریشه الهی دارد. او شخصیت بسیار الهی و مسلمانی داشت.

سیاست در کنار علم

در ادامه این جلسه عباس سلیمی‌نمین با اشاره به روحیه علمی و سیاسی ایشان گفت: من اولین بار عماد افروغ را در نشست فرهنگی اتحادیه انجمن‌های اسلامی دیدم. ایشان مقاله‌ای به نمایندگی از شهر خودشان ارائه کرده بود و من هم از طرف شهر خودم مطلبی عرضه داشتم. ایشان در همان جلسه نسبت به مطلب من نقدی وارد کردند که برایم بسیار جالب بود. من با ایشان در زندان همراه بودم. این ماجرا بعد از تسخیر لانه جاسوسی بود که آمریکا به خاطر جبران این قضیه دست به اخراج همه دانشجویان ایرانی از دانشگاه‌های آمریکا زد. ما نسبت به این موضوع در انگلیس و رو به روی سفارت آمریکا دست به اعتراض قانونی زدیم که با ضرب و جرح و هم‌چنان زندان رو به رو شدیم. ایشان واقعاً در کنار درس در همه فعالیت‌های سیاسی هم شرکت می‌کرد. برخی وقتی به لحاظ علمی به جایی می‌رسند کار سیاسی را مخل کار خود می‌دانند در حالی که مرحوم عماد افروغ هیچ‌گاه از دفاع از جمهوری اسلامی کوتاهی نمی‌کرد.

او ادامه داد: ویژگی دیگر عماد افروغ این است که همیشه از گفت‌وگو دفاع می‌کرد. اگر کسی نیاز به راهنمایی یا نقد داشت ایشان در صف اول بودند. ضرورت گفت‌وگو را ما امروز درک می‌کنیم که غفلت از گفت‌وگو باعث شده ما امروز در انتقال تجربه‌های انقلاب و القای تصویر به واقع به نسل جوان باز بمانیم. روش مرحوم دکتر عماد افروغ کمبودهای ما را در جهان امروز جبران می‌کرد. ما نتوانستیم تجربیات را انتقال بدهیم پس باید اجازه بدهیم جوانان تجربه کنند.

باید تجربه افروغ را مطالعه کرد

خانم پورکاظمی‌فرد همسر مرحوم عماد افروغ همدر این نشست بیان کرد: من از مسائلی بسیار گله‌مند هستم. دو سال هست که ایشان به رحمت خدا رفته‌اند در حالی که به تنها وصیت‌شان عمل نشده است. ایشان گفتند تنها دغدغه من نشر و انتشار اندیشه‌های من است. چون خانواده به تنهایی نمی‌توانند از پس این فعالیت بربیایند من با مسئولین خیلی صحبت کردم اما هم‌چنان اتفاقی نیافتاده است. در حالی که ما از آقای پارسانیا انتظار داشتیم ما را به لحاظ فکری در این زمینه کمک بکنند. اصرار من بر این است که نشر اندیشه‌های ایشان بسیار مفید است چون نقد درون‌گفتمانی جمهوری اسلامی داشتند. ایشان همیشه قصد داشتند خرابی‌ها را درست و جبران کنند.

شخصیت صریح عماد افروغ

او در ادامه گفت: مثلاً ایشان یکی از مشکلات را این برمی‌شماردند که همه جا ثروت قدرت می‌آفریند در حالی که در ایران قدرت ثروت را به دنبال خودش می‌آورد. این نوع رویکرد برخاسته از تأملات بسیار زیاد ایشان بود. این نقد درون‌گفتمانی و توجه به مشکلات شخصیت ایشان را ساخته بود. یکی از ویژگی‌های دیگر شخصیت ایشان این بود که امکان نداشت اگر کسی مخالف نظرشان است جواب آن فرد را ندهند. ایشان در جلسه‌ای که درباره احمدی‌نژاد برگزار شده بود و همه از ایشان تجلیل می‌کردند گفته بودند: کثرت الوفاق نفاق. یعنی هرجا وفاق زیادی باشد آن وفاق نیست بلکه نفاق است. از ویژگی دیگر ایشان ظلم‌ستیزی و عمل‌گرایی ایشان بود. هم‌چنین ایشان با صراحت تمام نظرات خودشان را بیان می‌کردند. این قضیه در مجلس هم نمود پیدا می‌کرد. ایشان چون در فضای آکادمیک بودند و بسیار اهل تأمل بودند زمانی که در مجلس بودند طرح‌های ارزشمندی را مطرح کردند. از آن طرح‌های مهم طرح ازدواج جوانان بود. ایشان به خاطر دعواهای این طرح در مجلس سکته کردند.

همسر عماد افروغ به بعضی از کتاب‌های ایشان اشاره کرد و گفت: ایشان حتی در زمان نمایندگی هم کتاب نوشتند. یکی از این کتاب‌ها اثر «ماقال و من‌قال» است که از دوران قبل از مجلس شروع شده است. ایشان از سال ۹۰ تا ۹۷ هر روز شرح حال خودشان را نوشتند. نتیجه این ۷ سال شد ۷ جلد کتاب به اسم «فریادهای خاموش؛ روزنگاشت تنهایی». او به صورت میانگین هر سال ۴۰ کتاب عمیق فلسفی خوانده‌اند که خلاصه این کتاب‌های فلسفی را در این هفت جلد کتاب نوشتند.

چرا عماد افروغ نخبه بود؟

محمد امین توکلی‌زاده معاون اجتماعی شهرداری تهران همدر این جلسه بیان کرد: مرحوم دکتر عماد افروغ بسیار آزاده بود. کار علمی می‌کرد اما روش آزادمردی را پیش می‌گرفت. بر این قضیه اصرار داشت که هیچ وقت به خاطر مسائل سیاسی بر خلاف سلوک اصلی و علمی حرکت نکند و این اتفاق هم نیافتاد. تفاوت نخبه با عوام هم همین است؛ چون نخبه قرار نیست همیشه خودش را همراه نشان بدهد بلکه باید با ادله و مبانی و روش اقناعی نظرش را بیان کند ولو اینکه کل جلسه مخالف او باشند. دکتر عماد افروغ این‌گونه بود.