گروه جامعه ایرنا - این روزها دیگر حفاظت از محیط زیست یک انتخاب نیست بلکه یک ضرورت غیر قابل انکار برای ادامه زندگی بر روی کره زمین و زنده ماندن گونه های گیاهی و جانوری متنوع آن است چون بدون آنها زندگی انسان هم بر این کره خاکی میسر نخواهد بود، با افزایش جمعیت و مصرف بی‌رویه منابع طبیعی، فشار بر منابع طبیعی و محیط زیست بیش از پیش شده است، آلودگی هوا و آب، تخریب جنگل‌ها، تغییرات اقلیمی و انقراض گونه‌ها، زنگ خطری است که برای همه ما به صدا درآمده است.
بر این اساس لزوم حفاظت در راستای پایش محیط زیست امری اجتناب ناپذیر است اما امروزه دیگر روش های سنتی حفاظت جوابگوی نیازها نیست بنابراین نیازمند رویکردی نوین و به روز هستیم تا به محیط زیست و مولفه های زیستی آن برای ادامه حیات و رساندن آنها به نسل آینده کمک کنیم.
به همین دلیل در هفته هوای پاک ( ۲۹ دی تا ۳ بهمن ) یک روز ( دوم بهمن ماه ) به عنوان پایش و فناوری های نوین و محیط زیست نامگذاری شده است؛ مدیر کل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگاز محیط زیست ایرنا گفت: پایش آلاینده‌های محیط زیست یکی از ارکان کلیدی در سیستم مدیریت محیط زیست است، فرایند پایش به سازمان‌ها و نهادهای مدیریت محیط زیست این امکان را می‌دهد که به‌طور مستمر و سیستماتیک وضعیت کیفیت محیط زیست را نظارت کرده و تأثیر فعالیت‌های مختلف را بر آن ارزیابی کنند.
مریم آویشن افزود: پایش شامل فرایند نمونه برداری، آماده سازی و سنجش پارامترهای شاخص آلودگی از منابع آلاینده و زیستی و ارائه گزارش نتایج است، نتایج پایش به متولیان امر کمک می‌کند تا منابع آلاینده را شناسایی و اقدامات لازم را برای کاهش یا کنترل آنها انجام دهند.
وی اظهار داشت: علاوه بر این، پایش آلاینده‌ها به عنوان یک ابزار کلیدی در فرایند بهبود مستمر در سیستم‌های سیاست گذاری عمل می‌کند، با تجزیه و تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده، سازمان می‌تواند نقاط ضعف و قوت خود را در سیاست گذاری شناسایی کرده و برنامه‌های بهبود را طراحی کند، همچنین، این داده‌ها می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های آگاهانه‌تر و سیاست‌گذاری‌های اثر بخش منجر شود. در ساختار مدیریت کیفیت هوا نیز پایش در کنار سیاهه انتشار و مدلسازی جزء جدایی ناپذیر از سیستم مدیریتی بوده و نه تنها برای درک بهتر وضعیت کنونی ضروری است، بلکه به توسعه راهکارها و سیاست‌های مؤثر در راستای حفظ و بهبود کیفیت هوا نیز کمک می‌کند.
اهداف سیاست های اجرایی حوزه پایش محیط زیست
آویشن گفت: دفتر پایش فراگیر محیط زیست به عنوان یکی از دفاتر زیرمجموعه معاونت محیط زیست انسانی ایجاد و توسعه شبکه های پایش آلاینده های محیط زیست از جمله آلاینده های هوا را با هدف جلب مشارکت های بین بخشی و بهره گیری از توان تخصصی بخش های دولتی و خصوصی در دستور کار خود دارد، توسعه و تکمیل نیازهای تجهیزاتی و نیروی انسانی ماهر در سیستم پایش کشور، تدوین بانک های اطلاعاتی پویا و به روز شده در زمینه پایش آلاینده ها و بهره گیری از فناوری های نوین در پایش آلاینده های محیط زیست نیز از دیگر اهداف این دفتر است.
ضرورت استفاده از فناوری‌های جدید در پایش آلاینده‌های محیط زیست
وی افزود: استفاده از فناوری های پیشرفته در پایش محیط زیست به ویژه در شرایط کنونی که آلودگی ها و چالش های زیست محیطی به سرعت در حال افزایش است امری انکارناپذیر است، ماهیت فعالیت برخی از منابع انتشار و همچنین مدت زمان انتشار آلاینده ها از این منابع به نحوی است که امکان سنجش نوع و میزان آلایندگی در آنها با فناوری های متداول مقدور نبوده و نیازمند استفاده از تجهیزات مدرن در پایش است، از جمله این منابع انتشار آلودگی می توان به فلرینگ در پالایشگاه ها و پتروشیمی ها، پسماندسوزی در فضای باز، فعالیت های استخراجی و معدنی و سوزاندن ضایعات کشاورزی در وسعت گسترده و اتفاقات زیست محیطی غیر مترقبه اشاره کرد که تاثیر قابل توجهی بر کیفیت هوای منطقه استقرار این منابع و حتی مناطق همجوار دارند.
مدیر کل دفتر پایش فراگیر سازمان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: استفاده از فناوری‌های مدرن در پایش منابع و انتشار آلاینده‌های محیط زیست به ویژه آلاینده های هوا که به دلیل پراکنش در جو و تعاملات پیچیده‌ای که میان آنها و شرایط محیطی برقرار است، به چندین دلیل حیاتی و مهم است.
وی ادامه داد: یکی از دلایل مهم دقت و صحت بالای این فناوری‌ها است، ابزارهای مدرن مانند حسگرهای پیشرفته و فناوری‌های تصاویر ماهواه ای می‌توانند داده‌های دقیق‌تری را در مورد سطح آلاینده‌ها و وضعیت محیط زیست ارائه دهند، این دقت بالا به تصمیم‌گیری‌های بهتری در زمینه مدیریت محیط زیست کمک می‌کند، امکان پایش مداوم و آنی دلیل دیگری است که امکان بررسی وضعیت آلاینده‌ها را به صورت مستمر و در زمان واقعی فراهم می کند، این ویژگی به ویژه در مواقع بحرانی که نیاز به واکنش سریع وجود دارد، اهمیت زیادی دارد.
آویشن افزود: امکان جمع‌آوری و تحلیل داده‌های کلان از دیگر ویژگی های فناوری های مدرن است، با این روش می‌توان داده‌های زیادی را از نقاط مختلف جمع‌آوری و تحلیل کرد، این تحلیل‌ها می‌توانند الگوهای انتشار آلاینده‌ها را شناسایی و به درک بهتر از منبع و روندهای آلودگی کمک کنند، علاوه بر این کاهش هزینه‌ها و منابع انسانی را به همراه دارند، بسیاری از فناوری‌ها می‌توانند به صورت خودکار عمل کنند و نیاز به نیروی انسانی کمتری دارند.
به گفته وی، در نهایت استفاده از فناوری‌های مدرن می‌تواند به بهبود شفافیت و اطلاع‌رسانی عمومی کمک کند، با دسترسی آسان به داده‌های مربوط به کیفیت هوا، جامعه می‌تواند بهتر از وضعیت محیط زیست خود آگاه شود و در تصمیم‌گیری‌های مربوط به حفاظت از آن نقش بیشتری ایفا کند.
کاربرد تصاویر ماهواره ای در پایش محیط زیست
آویشن اظهار داشت: تصاویر ماهواره‌ای ابزار بسیار کارآمدی در پایش محیط زیست است، یکی از مزایای اصلی این فناوری توانایی آن در ارائه داده‌های زمانی و مکانی دقیق است، به‌عنوان مثال، با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای، می‌توان تغییرات در پوشش گیاهی، تخریب جنگل‌ها، تغییرات در استفاده از زمین و انتشار گازهای گلخانه ای را در طول زمان تحلیل کرد، این اطلاعات برای تصمیم‌گیران و مدیران محیط زیست بسیار ارزشمند است و به آنها کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی‌های بهتری برای حفظ منابع طبیعی و مدیریت معضلات زیست‌محیطی انجام دهند.
وی گفت: علاوه بر این، سنجش از دور به ما این امکان را می‌دهد که مناطق دورافتاده و غیرقابل دسترس را نیز مورد بررسی قرار دهیم. همچنین، تصاویر ماهواره‌ای قابلیت تجزیه و تحلیل داده‌های تاریخی را نیز دارند و بطور مثال روندهای بلندمدت تغییرات اقلیمی و تأثیرات انتشار گازهای گلخانه‌ای را ارائه می کند و با ترکیب داده‌های ماهواره‌ای با مدل‌های اقلیمی، می‌توان پیش‌بینی‌های دقیقی درباره آینده کیفیت هوا و تغییرات اقلیمی انجام داد.
مدیر کل دفتر پایش فراگیر محیط زیست افزود: به طور کلی سنجش از دور به عنوان یک ابزار پیشرفته، به ما امکان می‌دهد تا اطلاعات دقیق و به‌موقعی را برای مدیریت بهتر محیط زیست جمع‌آوری کنیم و به حفظ و مراقبت از منابع طبیعی بپردازیم، این تکنولوژی به ما کمک می‌کند تا روندهای مضر را شناسایی کنیم و بر اساس داده‌های علمی، راهکارهای مؤثری برای مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی ارائه دهیم.
آویشن گفت: به همین دلیل در هفته هوای پاک یک روز به موضوع استفاده از فناوری های مدرن با تاکید بر کاربرد تصاویر ماهواره ای اختصاص داده شده و امید است با کمک و دانش متخصصین خبره در این زمینه استفاده از این نوع فناوری ها به صورت جامع و کاربردی در زمره فناوری های پایش محیط زیست کشور قرار گیرد.