کشور ما از منابع غنی گازی برخوردار است و به لحاظ ذخایر گاز طبیعی یکی از بزرگ‌ترین دارندگان این منبع انرژی در جهان محسوب می‌شود. با این حال، با وجود این منابع فراوان، بخش عمده‌ای از گاز مصرفی در کشور هدر می‌رود.
یکی از اصلی‌ترین دلایل این هدررفت، استفاده گسترده از بخاری‌های سنتی و فرسوده در منازل است که میزان بالایی از گاز را به‌طور غیرکارآمد مصرف می‌کنند. این بخاری‌ها تنها بخش کوچکی از سوخت مصرفی را به گرما تبدیل می‌کنند و بخش زیادی از انرژی هدر می‌رود.
این اتلاف انرژی نه‌تنها به ناترازی در تأمین گاز در فصل زمستان می‌انجامد، بلکه موجب افزایش فشار به شبکه گاز کشور و تعطیلی بسیاری از صنایع در فصل‌های سرد سال می‌شود. در این شرایط، جایگزینی بخاری‌های فرسوده با مدل‌های کارآمدتر و هوشمند می‌تواند به‌طور قابل توجهی در کاهش هدررفت گاز و تأمین گاز مورد نیاز صنایع در فصل زمستان مؤثر باشد. در همین راستا، گفت‌وگویی با سجاد اعیانی، کارشناس حوزه انرژی، انجام دادیم تا ابعاد مختلف این موضوع را بررسی کنیم.
ناترازی گاز در زمستان‌ها و ضرورت جایگزینی بخاری‌های سنتی
سجاد اعیانی کارشناس انرژی به خبرنگار قدس می‌گوید: یکی از مشکلات عمده‌ای که در فصل زمستان در کشور با آن مواجه هستیم، ناترازی در حوزه گاز است. با شروع سرما و کاهش دما، مصرف گاز در بخش خانگی به شدت افزایش می‌یابد. این افزایش مصرف، به‌ویژه در اوج سرما، فشار زیادی به شبکه گاز کشور وارد می‌کند و موجب می‌شود تا در برخی مواقع تأمین گاز برای صنایع دچار مشکل شود. در این شرایط، برخی از صنایع مجبور به تعطیلی می‌شوند که نه‌تنها به اقتصاد کشور آسیب می‌زند، بلکه در بلندمدت موجب کاهش بهره‌وری و تولید در این بخش‌ها خواهد شد.
اعیانی خاطرنشان می‌کند: یکی از مهم‌ترین دلایل این ناترازی، مصرف بی‌رویه و ناکارآمد گاز در بخش خانگی است. بیشتر خانواده‌ها در زمستان برای تأمین گرمای منازل خود از بخاری‌های گازی استفاده می‌کنند، اما بسیاری از این بخاری‌ها به دلیل فرسودگی و عدم کارایی مناسب، بخش زیادی از سوخت مصرفی را هدر می‌دهند. طبق آمارهای موجود، بخاری‌های سنتی در کشور حدود ۷۵ درصد از گاز مصرفی خود را بدون تبدیل به گرما هدر می‌دهند و تنها ۲۵ درصد از انرژی مصرفی این بخاری‌ها به گرما تبدیل می‌شود. این میزان بالای هدررفت انرژی باعث افزایش بی‌رویه مصرف گاز در بخش خانگی و به تبع آن فشار مضاعف به شبکه گاز کشور می‌شود.
وی افزود: دولت‌های گذشته اعلام کرده بودند که حدود ۲۰ تا ۲۵ میلیون بخاری فرسوده در کشور وجود دارد، اما متأسفانه هیچ‌گونه اقدامی مؤثر برای تعویض این بخاری‌ها انجام نشد. این بخاری‌ها همچنان یکی از عوامل اصلی ناترازی گاز در فصل‌های سرد سال هستند و اگر جایگزین نشوند، این بحران مصرف گاز ادامه خواهد یافت.
جایگزینی بخاری‌های سنتی با مدل‌های هوشمند و هرمتیک
اعیانی خاطرنشان می‌کند: در حالی که دولت سیزدهم وعده داده بود که بخاری‌های فرسوده را تعویض خواهد کرد، این اقدام نیاز به سرمایه‌گذاری کلانی داشت. اما این سرمایه‌گذاری در نهایت می‌تواند منجر به صرفه‌جویی‌های چشمگیر در مصرف گاز و بهبود وضعیت تأمین گاز برای صنایع در فصل زمستان شود. طبق برنامه هفتم توسعه، قرار است بخاری‌های فرسوده با مدل‌های هوشمند و هرمتیک جایگزین شوند. این نوع بخاری‌ها به دلیل طراحی‌های پیشرفته و کارآمدتر، مصرف گاز کمتری دارند و می‌توانند تا ۵۰ درصد از مصرف گاز در بخش خانگی بکاهند.
وی ادامه می‌دهد: این جایگزینی بخاری‌های سنتی با مدل‌های هوشمند نه‌تنها موجب کاهش مصرف انرژی در سطح خانوارها می‌شود، بلکه در سطح ملی هم به کاهش فشار به شبکه گاز کشور کمک خواهد کرد. در حقیقت، در صورت تعویض بخاری‌های سنتی با مدل‌های هرمتیک، می‌توانیم سالانه حدود ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز صرفه‌جویی کنیم که در اوج تقاضای گاز در فصل زمستان معادل حدود ۳ ماه از نیاز کل کشور به گاز است. این مقدار صرفه‌جویی در نهایت می‌تواند مشکل ناترازی گاز در زمستان را به‌طور کامل برطرف کند و از تعطیلی صنایع جلوگیری کند.
بخاری‌های سنتی معادل ۳ فاز پارس جنوبی گاز مصرف می‌کنند
کارشناس انرژی خاطرنشان می‌کند: آمارها نشان می‌دهند که در حال حاضر بخاری‌های سنتی در کشور معادل ۳ فاز پارس جنوبی گاز مصرف می‌کنند. به عبارت دیگر، این بخاری‌ها ۱۱.۵ متر مکعب گاز در روز مصرف می‌کنند و در طول ۱۱۰ روز فصل سرما، معادل سه فاز از گاز تولیدی پارس جنوبی را مصرف می‌کنند. این مصرف بالای گاز می‌تواند با جایگزینی بخاری‌های هوشمند به میزان قابل توجهی کاهش یابد. بخاری‌های هوشمند به دلیل طراحی دقیق و بهینه، به‌طور متوسط می‌توانند تا ۵۰ درصد در مصرف گاز صرفه‌جویی کنند.
وی ادامه می‌دهد: با جایگزینی این بخاری‌ها، علاوه بر کاهش فشار به شبکه گاز و صرفه‌جویی در مصرف گاز خانگی، امکان تأمین گاز برای صنایع در فصل زمستان فراهم می‌شود. این اقدام نه تنها از تعطیلی صنایع جلوگیری خواهد کرد، بلکه موجب کاهش هزینه‌های گاز برای خانوارها و صنایع نیز خواهد شد. به عبارت دیگر، جایگزینی بخاری‌های فرسوده با بخاری‌های هوشمند نه‌تنها یک راهکار مؤثر برای رفع ناترازی گاز است، بلکه در بلندمدت به بهبود وضعیت اقتصادی کشور و کاهش هزینه‌های عمومی نیز کمک می‌کند.
راهکارهای عملی برای بهبود وضعیت تأمین گاز در فصل‌های سرد
اعیانی خاطرنشان می‌کند: یکی از راهکارهای عملی برای بهبود وضعیت تأمین گاز در فصل‌های سرد، این است که صنایع خودشان سرمایه‌گذاری کنند تا بخاری‌های خانگی را با مدل‌های هوشمند جایگزین کنند. در این صورت، به‌ازای صرفه‌جویی که در مصرف گاز خانگی ایجاد می‌شود، گاز آزاد شده می‌تواند به صنایع اختصاص یابد. این پیشنهاد دو فایده عمده دارد:
۱. تأمین گاز برای صنایع: با صرفه‌جویی در مصرف گاز خانگی، مقدار بیشتری گاز به صنایع تخصیص می‌یابد و از تعطیلی آن‌ها در زمستان جلوگیری می‌شود. صنایع می‌توانند به فعالیت خود ادامه دهند و تولید خود را بدون اختلال حفظ کنند.
۲. کاهش هزینه‌های گاز صنایع: با سرمایه‌گذاری صنایع در جایگزینی بخاری‌ها، هزینه‌های گاز مصرفی آن‌ها کاهش می‌یابد و بر اساس میزان صرفه‌جویی، هزینه تأمین گاز برای آن‌ها به طور قابل توجهی کمتر خواهد شد.
کارشناس انرژی خاطرنشان می‌کند: جایگزینی بخاری‌های سنتی با بخاری‌های هوشمند و هرمتیک، علاوه بر این‌که یک راهکار عملی برای صرفه‌جویی در مصرف گاز است، به حل مشکل ناترازی گاز در فصل‌های سرد کمک خواهد کرد. با سرمایه‌گذاری در این زمینه، صنایع می‌توانند از مزایای اقتصادی این طرح بهره‌مند شوند و در عین حال کشور از صرفه‌جویی‌های گسترده در مصرف گاز بهره‌مند خواهد شد.
وی در پایان افزود: به طور خلاصه ؛ بخاری‌های سنتی یکی از لوازم پرمصرف در کشور هستند که روزانه ۱۱.۵ متر مکعب گاز مصرف می‌کنند. در ۱۱۰ روز فصل سرما، این مصرف معادل سه فاز پارس جنوبی خواهد بود. سرمایه‌گذاری صنایع در نوسازی بخاری‌های فرسوده، نه تنها موجب کاهش هدررفت گاز و صرفه‌جویی قابل توجه در مصرف انرژی می‌شود، بلکه با تأمین گاز مورد نیاز برای صنایع در فصل زمستان، از تعطیلی واحدهای تولیدی جلوگیری کرده و به حفظ تولید و پایداری اقتصاد کشور در شرایط بحرانی کمک خواهد کرد.