فرهاد اقطار، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور در گفت‌وگو با ایکنا، با اشاره به اجرای کارزار «والد آگاه، فرزند ایمن» در خصوص اهداف این کارزار گفت: دیدگاه غالب در جهان این است که برنامه پیشگیری داشته باشیم و قبل از اینکه افراد به آسیب‌های اجتماعی دچار شوند و مجبور شویم برای درمان و بازتوانی آنها هزینه کنیم، برای پیشگیری از آسیب هزینه کنیم.

وی ادامه داد: وقتی افراد به آسیب اجتماعی از جمله اعتیاد دچار می‌شوند هزینه بازتوانی و درمان آنها بالا، درصد پاکی (بهبود آسیب) آنها کم و احتمال عود و بازگشت دوباره فرد آسیب دیده به آسیب زیاد است؛ بر همین اساس از دهه 80 محور برنامه‌ها بر پیشگیری متمرکز شده است.

اقطار اضافه کرد: وقتی بحث از پیشگیری می‌شود، متخصصان مطرح می‌کنند که باید آموزش‌ها را از پایین‌ترین سن شروع و آگاه‌سازی کنیم که همیشه این مسئله جزو برنامه‌های ما بوده که از سنین کم آموزش‌ها، مهارت‌آموزی و اطلاع‌رسانی را انجام دهیم؛ اما نکته‌ مغفول، بحث خانواده بود که قبل از تولد با جنین و بعد از تولد با فرزند خود در ارتباط است.

وی با ابراز تأسف از اینکه فضای آموزش کشور و مدارس بیشتر آموزش محور است و وقت کودک صرف آموزش، درس‌ خواندن، نمره گرفتن و قبولی در کنکور قبول می‌شود، گفت: متأسفانه فرصت کمی وجود داشته که بخواهیم نکات پیشگیری را در محیط مدرسه آموزش دهیم. بر همین اساس در این کارزار محور را خانواده قرار دادیم تا اعضای خانواده به مسئولیت ذاتی خود در آموزش فرزندان توجه کنند. یعنی اگر والدین اطلاعات کامل داشته باشند، راه و روش آموزش و انتقال مطلب به کودکان را بدانند، از همان لحظه اول که کودک می‌تواند مطالب را یاد بگیرد آموزش کودک را شروع می‌کنند و همین آموزش سرمایه‌ای می‌شود تا وقتی کودک وارد جامعه شد، کمتر آسیب ببیند.

چگونه باید به فرزندمان محبت کنیم

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور در ادامه گفت: پس رویکرد ما در این برنامه آموزش و اطلاع رسانی به خانواده‌هاست. در کارزارهای قبلی بیشتر تمرکز بر این مسئله بود که خانواده‌‌ها تلاش کنند دوستان فرزندان خود را بشناسند و بدانند که کودکشان کجاست ولی کارزار کنونی بیشتر بر این محور است که والدین بدانند چگونه باید به فرزندان خود محبت کنند تا فرزندانشان به دنبال تأمین محبت مورد نیاز خود از فضای مجازی و محیط بیرون از خانه نباشند. وقتی مهارت‌های محافظت کننده را افزایش می‌دهیم و فرد در داخل خانه یک محیط گرم و صمیمی دارد و می‌تواند محبت مورد نیازش را کسب و علاقه خود را ابراز کند کمتر دچار آسیب‌های اجتماعی و به ویژه اعتیاد می‌شود.

اقطار در پاسخ به این سؤال که آموزش‌ها چگونه به خانواده‌ها ارائه خواهد شد؟ گفت: در دنیای امروز رسانه‌‌ها و به ویژه رسانه‌های مجازی می‌توانند بیشترین تأثیر را در آموزش و کسب اطلاعات به روز داشته باشند. اینکه ما بتوانیم افراد را دور هم جمع کنیم و برای آنها کلاس برگزار کنیم، اقدام ارزشمندی است که در جای خود انجام می‌شود، اما رسانه‌‌ها می‌توانند اطلاعات دقیق و علمی را به خانواده‌ها منتقل کنند و بتوانند میزان آگاهی صحیح و مستمر را بالا ببرند.

وی با تأکید بر اینکه لازم است آموزش‌‌ها و ارائه اطلاعات مستمر باشد، گفت: می‌دانیم که با یک بار گفتن و انتقال اطلاعات تأثیر زیادی در فرد ایجاد نمی‌شود اما تکرار آموزش و اطلاع‌رسانی می‌تواند مثل واکسنی باشد که تکرار تزریق آن می‌تواند آنتی‌بادی‌های مورد نیاز بدن را بالا ببرد و مانع بیماری فرد شود.

محبت کردن یکی از مهارت‌های فرزندپروری

اقطار با تأکید بر اینکه در این بخش تمرکز بر رسانه‌های محلی، رسانه‌های ملی و رسانه‌های فضای مجازی است، گفت: یکی از مهارت‌های فرزندپروری محبت کردن والدین به کودکانشان است؛ یعنی جنس محبت کلامی و گوش دادن به کودکان در کاهش آسیب‌های اجتماعی بسیار زیاد است و متخصصان توصیه می‌کنند که حداقل اعضای خانواده چند وعده غذایی را در طول هفته با هم بخورند و به حرف‌های هم گوش دهند و همین مسئله تأثیر زیادی در کاهش احتمال اعتیاد به مواد مخدر و سیگار فرزندان دارد.

وی با تأکید بر اینکه والدین باید به کودکانشان اجازه ابراز وجود دهند، گفت: در این کارزار از والدین سؤال می‌کنیم «آیا محبت کلامی خود را به فرزندتان ابراز می‌کنید؟» این یک سؤال است تا والدین این علامت سؤال را در ذهنشان داشته باشند که آیا فرزندانشان را به اندازه کافی می‌بوسند، بغل می‌کنند، به حرف‌های آنها گوش می‌دهد، ابراز علاقه‌ خود را منتقل می‌کند؟ و ... .

معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی کشور تأکید کرد: اگر فضای یک خانواده گرم باشد و اعضا با هم ارتباط صحیح داشته باشند به کاهش آسیب‌های اجتماعی کمک می‌شود. 

وی در پاسخ به اینکه آیا در این پویش طرحی برای کاهش گرایش به مصرف سیگار توسط دختران در نظر گرفته شده است؟ گفت: هم در این کارزار به این مسئله توجه شده است و هم فرایند جداگانه‌ای طراحی شده است؛ چراکه باید زنجیره اقدامات به هم متصل باشد.

اقطار اظهار کرد: سیاست‌گذاران همیشه می‌گویند ما به آینده توجه داریم تا جامعه پیر نداشته باشیم اما حال را نگاه نمی‌کنند. اکنون جامعه ما یک جامعه فوق‌العاده جوان است که اگر به نیازهای اعضای آن دقت نکنیم، جامعه و رده‌های سنی به سرعت به هم می‌ریزد. دو عامل در آسیب‌های اجتماعی به ویژه اعتیاد مؤثر است که یکی عوامل خطرساز است و به صورت مداوم مواد مخدر و روان‌گردان جدید به اشکال مختلف در داخل کشور تولید و یا از خارج وارد می‌شود؛ اما نکته دوم این است که این کودک و نوجوان باید انرژی خود را تخلیه کنند. 

وی ادامه داد: باید فعالیت‌های جایگزین برای کودکان و نوجوانان داشته باشیم. شرایط جامعه ما به این سمت رفته است که والدین به علت تورم اقتصادی کمتر در منزل هستند و ساعات کاری طولانی و شغل‌های متعدد دارند و وقتی به منزل باز می‌گردند یا فرزندشان خواب است یا چون خسته هستند وقتی برای حرف‌زدن با فرزندشان ندارند.

اقطار هشدار داد: همین مسائل موجب می‌شود کودک به اشخاص دیگری در فضای مجازی و حقیقی پناه ببرد که مناسب او نیستند. اگر بتوانیم والدین را به سویی ببریم که حتی وقت‌های اندک را در کنار خانواده باشند و توجه مسئولان را به این مسئله جلب کنیم که کودک و نوجوان نیاز به یک محیط شاد، اجتماعی، ورزشی و تفریحی دارد به کاهش آسیب‌های اجتماعی کمک خواهیم کرد.

وی با تأکید بر اینکه باید برای پیشگیری از اعتیاد وقت و هزینه را صرف کنیم نه برای درمان آن، گفت: باید کالاهای فرهنگی و ورزشی را برای کودکان و نوجوانان رایگان کنیم. در تمام دنیا نیز برای برخی رده‌های سنی خاص تعرفه‌ها و یارانه قرار می‌دهند، ولی متأسفانه هزینه ورزش و تفریح در جامعه ما بالاست و کودکان و نوجوانان اشتباهاً به مواد مخدر، قلیان و سیگار پناه می‌برند.

اقطار در پایان گفت: گرایش به سیگار در بین نوجوانان و جوانان طی چند سال اخیر در حال افزایش است؛ جامعه باید شاد باشد، افسردگی کمتر باشد و توجه به کودک و نوجوان بیشتر باشد وگرنه ما شاهد افزایش آسیب‌ها خواهیم بود. 

گفت‌وگو از زهرا ایرجی