به گزارش ایرنا، خراسان رضوی هفت درصد گستره کشور را دارد که ۷۶ درصد آن خشک و بقیه دارای اقلیم نیمه خشک است، ۳۷ حوضه آبریز در خراسان رضوی وجود دارد که به دلیل برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی، این آبخوان‌ها دچار افت شدید شده است و ۳۴ مورد از ۳۷ محدوده در حالت ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار گرفته است.
طبق آمار اکنون از ۳۷ دشت استان، اوضاع ۱۲ دشت نسبت به سال ۱۳۹۶ وخیم‌تر شده و در ۱۹ دشت نیز روند افت آبهای زیرزمینی کمتر شده است.
در سال ۱۳۹۸ به منظور جلوگیری از وخیم تر شدن اوضاع دشت های استان، سند سازگاری با کم آبی با خرد جمعی استان، کشاورزان و دستگاه های مرتبط با آب، تدوین و در کمیته ملی سازگاری با کم آبی مصوب شد که طبق این سند از ۸۹۰ میلیون متر مکعب اضافه برداشت در بخش های مختلف صنعت، خدمات و کشاورزی باید جلوگیری شود و ۱۸۲ میلیون متر مکعب از آن مربوط به چاه های غیرمجاز است.
از این رو طرح تعادل بخشی برای مدیریت برداشت از منابع زیرزمینی به صورت ویژه در دستور کار قرار گرفت و اقداماتی در این خصوص صورت گرفت و بیش از ۹۸ درصد چاه های کشاورزی استان خراسان رضوی هوشمندسازی شد، هرچند میزان افت منابع زیرزمینی در استان حاد است اما این هوشمندسازی چاه ها مرهمی بر این زخم کهنه بود.
عمده فشار تعادل آبخوان بر روی بخش کشاورزی
اکنون ۱۶ هزار و ۵۶۱ حلقه چاه مجاز در خراسان رضوی وجود دارد که ۹ هزار و ۹۶۱ حلقه از این تعداد چاه کشاورزی است و برآورد می شود حدود ۶ هزار حلقه چاه غیرمجاز نیز فعال باشد.
چاه های غیرمجاز و اضافه برداشت از چاه های مجاز از مهمترین عوامل افت سطح آبهای زیرزمینی استمدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در خصوص مدیریت برداشت از چاه ها اظهار کرد: چاه های غیرمجاز و اضافه برداشت از چاه های مجاز از مهم ترین عوامل افت سطح آب های زیرزمینی است.
محمدعلی نعمت نژاد افزود: هم اینک میانگین سالانه کسری مخازن آب در استان حدود یک میلیون متر مکعب است و هوشمندسازی شمارشگر چاه های آب، نقش مهمی در مدیریت مصرف چاه ها دارد.
وی ادامه داد: بیش از ۹۸ درصد چاه های کشاورزی استان به شمارشگر هوشمند مجهز شده است که از این لحاظ در کشور رتبه دار هستیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی افزود: از این رو بیش از هشت هزار حلقه چاه کشاورزی در استان به شمارشگر هوشمند مجهز شده، همچنین با همکاری صنعت و خدمات بیش از ۵۴ درصد از چاه های واحدهای صنعتی نیز به شمارشگرهای هوشمند مجهز شده است.
وی ادامه داد: هزار و ۶۴۵ حلقه چاه آب مجاز صنایع در استان واجد شرایط هوشمندسازی هستند که تاکنون حدود ۸۸۲ فقره از این تعداد به شمارشگر هوشمند مجهز شده است.
وی تاکید کرد: عمده فشار برنامه‌های کنترل و مدیریت مصرف آب و تعادل آبخوان بر روی بخش کشاورزی است، بخش‌های اشامیدنی و صنعت نیز باید نقش خود را در این زمینه ایفا کنند.
فرونشست ۱۷ سانتی‌متری دشت مشهد
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی اظهار کرد: فرونشست زمین از تبعات برداشت غیر اصولی آب از منابع زیرزمینی است و طبق برآوردهای انجام شده، نرخ فرونشست زمین در بخش مرکزی دشت مشهد بین ۱۵ تا ۱۷ سانتی‌متر در سال است، درحالی که که ۵۰ درصد جمعیت استان در همین بخش ساکن هستند.
در ۱۰ سال گذشته نیز ۱۹ هزار و ۲۹۲ حلقه چاه غیرمجاز در استان خراسان رضوی مسدود شده استنعمت نژاد افزود: برداشت های غیرمجاز از منابع آبی در شرایط کم آبی و خشکسالی، افت منابع زیرزمینی را حادتر می کند لذا با جدیت با متخلفان برخورد می شود.
وی ادامه داد: در این راستا هزار و ۳۴۳ حلقه چاه آب غیرمجاز با حجم آبدهی ۲۵ میلیون متر مکعب در ۹ ماهه امسال در شهرها و روستاهای استان مسدود شده است.
وی افزود: در ۱۰ سال گذشته نیز ۱۹ هزار و ۲۹۲ حلقه چاه غیرمجاز در استان خراسان رضوی پر شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی تاکید کرد: شناسایی و برخورد با مالکان چاه های غیرمجاز و جلوگیری از اضافه برداشت از منابع زیرزمینی با جدیت دنبال می شود.
منابع سطحی تامین آب خراسان رضوی در شرایط حداقلی
منابع سطحی و سدهای مشهد و استان نیز هم اینک کمترین ذخیره آب را دارند و حدود ۸۸ درصد از حجم سدهای استان خالی از آب است و این وضعیت لزوم صیانت از منابع آبی را دوچندان می کند.
هم‌اکنون تنها ۱۲ درصد از حجم سدهای مشهد و ۱۳ درصد از حجم سدهای استان آب داردعضو اصلی شورای راهبردی روابط عمومی بخش آب کشور در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: هم اکنون استان خراسان رضوی از نظر کسری مخزن وضعیت مناسبی در کشور ندارد و مخازن سدهای استان تنها ۱۳ درصد پرشدگی دارد.
کاظم جم افزود: ۲۱ میلیون متر مکعب آب از ابتدای سال آبی جاری (از مهرماه تاکنون) وارد سدهای استان شده و به رغم پشت سر گذاردن فصل پاییز و یک ماه از زمستان، همچنان با شرایط کم آبی در سدها مواجه هستیم.
وی ادامه داد: همچنین هم‌اکنون تنها ۱۲ درصد از حجم سدهای مشهد آب دارد و این میزان همچنان در حال کاهش است، ۱۵۷ میلیون متر مکعب آب در سدهای مشهد شامل «طرق، دوستی، ارداک و کارده» وجود دارد که حجم بسیار کمی است.
وی اضافه کرد: منابع سطحی و سدها منبع اصلی تامین کننده آب مشهد هستند و از ابتدای سال آبی جاری (مهرماه)، نزدیک به سه میلیون و ۶۰۰ هزار متر مکعب آب وارد سدهای مشهد شده است.
جم تاکید کرد: در شرایطی که با کمترین میزان منابع سطحی و زیرزمینی آب مواجه هستیم، هر گونه اضافه برداشت و یا انشعاب غیرمجاز تاثیر جبران ناپذیری بر این حوزه دارد، لذا باید کنترل برداشت از منابع بسیار دقیق صورت گیرد و با هرگونه برداشت غیرمجاز برخورد شود.
هدررفت ۲۳ لیتر آب از چاه های استان در هر ثانیه/ برداشت غیرمجاز مشمول جریمه
مدیر تحقیقات، برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: در هر ثانیه ۲۳ لیتر آب از چاه‌های استان به هدر می‌رود که باید از اتلاف آن جلوگیری کرد.
سیدحمید میرقاسمی افزود: درصورتی که از اتلاف آب مزبور جلوگیری شود، چالش یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعبی اضافه برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی رفع خواهد شد.
وی ادامه داد: صیانت از آبخوان‌های استان و حفظ حقوق مشترکان ضروری است و برداشت‌های غیرمجاز مشمول جریمه می شود.
میرقاسمی افزود: میزان جرایم و خسارت چاه‌های غیرمجاز و اضافه برداشت از آن در استان امسال به میزان ۶ تا ۱۲ هزار ریال برای هر متر مکعب آب تعیین شده است.
مدیر تحقیقات، برنامه‌ریزی و بررسی‌های اقتصادی آب منطقه ای خراسان رضوی ادامه داد: جریمه به استناد قانون بودجه سال ۱۴۰۳ و دریافت خسارت به استناد ماده ۴۵ قانون توزیع عادلانه آب صورت می‌گیرد و میزان جرایم و خسارات با توجه به افت سفره‌های زیرزمینی آب و کسری مخزن در هر منطقه متغیر است.