جوان آنلاین: آتش‌سوزی و ریزش ساختمان پلاسکو، حادثه‌ای بود هر چند تلخ، اما درس‌های ایمنی زیادی را به مسئولان داد؛ درس‌هایی که البته به خوبی گرفته نشد، چراکه هنوز تعداد زیادی از ساختمان‌های ناایمن از جمله بیمارستان، اماکن تجاری و اداری در شهر وجود دارند که معلوم نیست کی و کجا، حادثه تلخ دیگری را رقم بزنند و خانواده‌های زیادی را به سوگ بنشانند.
کم نیستند ساختمان‌های ناایمن که در شهر قد علم کرده‌اند؛ ساختمان‌هایی که مردم زیادی روزانه در آن تردد می‌کنند و با یک حادثه کوچک سلامت و جان آنها به خطر می‌افتد. بدون شک ایمن‌سازی این ساختمان‌ها باید در اولویت کار شهرداری‌ها قرار بگیرد و آنها همه تلاش خود را در مقاوم‌سازی این سازه‌ها در برابر انواع و اقسام حوادث به کار بگیرند. البته نمی‌توان منکر اقداماتی شد که در تمام این مدت انجام شده، اما متأسفانه زور این اقدامات به همه ساختمان‌های ناایمن نرسیده و بسیاری از آنها همچنان بدون هیچ تغییراتی در جای خود باقی مانده‌اند!
زنگ خطری که به صدا درآمد
هر سال به پایان دی ماه که می‌رسیم، یاد حادثه پلاسکو زنده می‌شود، حادثه‌ای که در روزی سرد رخ داده، اما داغ بزرگی را در دل‌ها نشانده‌است. روز گذشته به مناسبت سالگرد این حادثه، برخی از مسئولان و مدیران شهری به لزوم توجه بر ساختمان‌های ناایمن اشاره کردند. مهدی چمران، رئیس شورای اسلامی شهر تهران در دویست و نود و هفتمین جلسه شورای اسلامی شهر تهران در جمع خبرنگاران ضمن گرامیداشت یاد شهدای آتش‌نشان در حادثه آتش‌سوزی پلاسکو گفت: «حادثه پلاسکو یک زنگ خطر برای ساختمان‌های ناایمن چه از نظر آتش‌نشانی و چه از نظر مقاومت است که باید روندی که برای بررسی ساختمان‌ها در این دوره آغاز شده و ساختمان‌های ناایمن را مشخص می‌کنند به خوبی دنبال شود و به نتیجه خوبی برسیم.»
او افزود: «حادثه پلاسکو اتفاق حادثه کوچکی نبود و حادثه سختی بود. تعداد زیادی از دوستان از نزدیک شاهد این اتفاق بودند و یکی از مجموعه‌های پرتلاش و پرکار در این اتفاق، آتش‌نشانان و به طور کلی شهرداری بود.»
ناایمنی ۵۰ درصد ساختمان‌های دولتی
ساختمان‌های زیادی در تهران از جمله بیمارستان‌ها، اماکن تجاری و اداری از نظر ایمنی دارای مشکلات جدی هستند، اما به هشدار‌های آتش‌نشانی توجهی ندارند! موضوعی که قدرت‌الله محمدی، مدیر عامل سازمان آتش‌نشانی تهران به آن اشاره کرد و گفت: «هشدار‌های مکرر از سوی سازمان آتش‌نشانی و دیگر نهاد‌های مرتبط خطاب به ساختمان‌های ناایمن در شهر داده شده، اما تاکنون بی‌نتیجه مانده‌است.»
او ادامه داد: «بسیاری از ساختمان‌های دولتی و خصوصی در تهران ایمنی لازم را ندارند و مسئولان مربوطه توجه کافی به این موضوع نمی‌کنند. در واقع، ۵۰ درصد از این ساختمان‌ها از نظر ایمنی استاندارد‌های لازم را رعایت نمی‌کنند و بخش‌های مربوطه در سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی، هیچ بودجه‌ای برای رفع این مشکلات در نظر نمی‌گیرند.»
مدیر عامل سازمان آتش‌نشانی با بیان اینکه سازمان تحت مدیریت خود بار‌ها به مالکان و کسبه این ساختمان‌ها هشدار داده‌است، ادامه داد: «ما در تلاش هستیم تا از جان و مال مردم محافظت کنیم، اما متأسفانه برخی از این هشدار‌ها جدی گرفته نمی‌شوند. این موضوع حتی در ساختمان‌های دولتی نیز صدق می‌کند.»
او همچنین به حادثه اخیر در شادآباد اشاره کرد که منجر به خسارات مالی و جانی شد و گفت: «این حادثه نمونه‌ای از مشکلات ایمنی است که بار‌ها به مسئولان گزارش داده شده‌بود، اما اقدام مؤثری در این زمینه انجام نشد.»
خلأ‌های قانونی
مهدی بابایی، رئیس کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای اسلامی شهر تهران با بیان اینکه حادثه پلاسکو تلنگر بسیار مهمی به حوزه مدیریت شهری بود تا موضوعات ایمنی را به صورت جدی‌تر مورد توجه قرار دهد، گفت: «در دوره مدیریت ششم، ایمنی، به‌عنوان یکی از چهار اولویت اصلی شورا در سیاست‌گذاری قرار گرفت. ما در این حوزه آتش‌نشانی را به اقدامات پیشگیرانه و کاهش حوادث ملزم کردیم. وقتی که کاهش حوادث در دستور کار آتش‌نشانی قرار می‌گیرد، موظف می‌شود که برای تحقق آن، اقدامات پیشگیرانه فرهنگی و آموزشی را در دستور کار قرار دهد. آمار‌های موجود نیز نشان می‌دهد که ما طی سه سال اخیر روند نزولی حوادث را داشته‌ایم و این به نظر من نکته مثبتی است که فرهنگ‌سازی این فرآیند شروع شده‌است.»
او ادامه داد: «در حال حاضر ۱۲۹ ساختمان بحرانی (که هم بیمارستان، هم ساختمان‌های اداری، تجاری و هم مسکونی را شامل می‌شود) به ۶۵ ساختمان رسیده و سالانه هزار ساختمان ناایمن را از فهرست احصا شده آتش‌نشانی کسر کرده‌ایم. البته مجموع ساختمان‌هایی که آتش‌نشانی احصا کرده حدوداً ۳۴هزار ساختمان است که در دسته‌بندی‌های بحرانی، پرخطر، میان‌خطر و کم‌خطر داره در مورد آنها اقدام می‌شود.»
بابایی به موانع کار نیز اشاره کرد و گفت: «همچنان خلأ‌های قانونی داریم و نمی‌توانیم به راحتی اقدام کنیم، زیرا تنها بند ۱۴ ماده ۵۵ را – که مجلس حدود نیم قرن پیش تصویب کرده- داریم؛ طبق این قانون، شهرداری باید رأساً در برابر ساختمان‌های ناایمن اقدام کند و از مالکان جریمه بگیرد، اما وقتی تعداد زیادی ساختمان ناایمن از نظر حریق داریم شاید چنین بودجه‌ای در شهرداری وجود نداشته باشد. باید این قوانین به‌روزرسانی شوند و امیدواریم که دولت و وزارت مسکن به عنوان مسئولان اصلی نگهداری ساختمان‌ها، قوانین لازم را در قالب لایحه‌ای به مجلس ارائه دهند تا قسمتی از مشکلات حل شود.»
او افزود: «البته مجلس مصوبه‌ای هم در مورد نگهداشت ساختمان‌ها دارد که قرار است وزارت مسکن دستورالعمل اجرایی آن را تهیه کند، اما تا الان این کار روی زمین مانده‌است. اکنون و با نظارتی که صورت می‌گیرد، خیال ما از ایمنی ساختمان‌های نوساز آسوده است، اما آیا بعد از چندسال هم این ایمنی ادامه دارد؟ این از جمله خلأ‌های قانونی است و وزارت مسکن باید هر چه سریع‌تر به این موضوع توجه کند.»
ضرورت نوسازی بافت فرسوده
در همین رابطه مهدی هدایت، مدیر عامل سازمان نوسازی شهر تهران گفت: «حادثه پلاسکو به وضوح نشان داد که ایمنی ساختمان‌ها نه‌تنها یک ضرورت مهندسی، بلکه مسئله‌ای حیاتی برای حفظ جان شهروندان و آتش‌نشانان است. نوسازی ساختمان‌های فرسوده به مراتب هزینه‌ای کمتر از پیامد‌های سنگین یک فاجعه دارد و باعث تأمین امنیت جانی افراد می‌شود. ساختمان‌های مقاوم عملکرد بهتری در برابر حوادثی مانند زلزله و آتش‌سوزی دارند و محیطی ایمن‌تر، مدرن‌تر و مناسب‌تر برای زندگی و کار فراهم می‌کنند.»
مدیر عامل سازمان نوسازی شهر تهران با اشاره به این موضوع که در تهران، از حدود ۷۰ هزار هکتار مساحت شهر، ۴هزارو۴۰۰ هکتار در بافت فرسوده قرار دارد، بر ضرورت نوسازی این مناطق تأکید کرد.
به گفته هدایت اجرای بسته‌های تشویقی باعث افزایش قابل‌توجه آمار صدور پروانه‌های نوسازی در تهران شده‌است، به‌گونه‌ای که در برخی محله‌ها این آمار تا سه برابر رشد داشته‌است.
مدیر عامل سازمان نوسازی شهر تهران اظهار داشت: «برای جلوگیری از تکرار حوادث تلخی مانند پلاسکو، لازم است برنامه‌ای جامع برای شناسایی، نوسازی و ایمن‌سازی ساختمان‌های فرسوده تدوین و اجرا شود. نظارت جدی بر رعایت استاندارد‌های ایمنی، فرهنگ‌سازی در زمینه اهمیت ایمنی ساختمان‌ها و اعمال قوانین سختگیرانه برای استفاده صحیح از سازه‌ها، از ضروریات این مسیر است.»
او تصریح کرد: «حادثه پلاسکو نشان داد که ایمن‌سازی ساختمان‌ها تنها یک اولویت عمرانی نیست؛ بلکه وظیفه‌ای انسانی و اجتماعی برای حفظ جان و مال مردم است. آینده شهری ما در گروی تصمیم‌های امروز ما برای نوسازی و بهسازی سازه‌های قدیمی است.»
درس‌هایی که نگرفتیم
بدون شک امروز در سطح شهر، ساختمان‌های زیادی وجود دارند که مشابه پلاسکو هستند، ساختمان‌هایی که ایمنی کافی در برابر آتش، فرونشست و زلزله ندارند. با وجود آنکه هشت سال از خاموش شدن آتش حادثه پلاسکو می‌گذرد، اما داغ آن بر دل بسیاری سنگینی می‌کند؛ داغی که، اما درس‌های زیادی را داده‌است، اما آیا این درس‌ها را به خوبی یاد گرفته‌ایم؟ بدون شک پاسخ منفی است!
حتی اگر همین امروز هم اقدام شود، دیر است. معلوم نیست فردا چه اتفاقی می‌افتد. باید ضوابطی جهت شناسایی و طبقه‌بندی سازه‌های آسیب‌پذیر قدیمی و مهم شهر تهیه شود و عملیات شناسایی و مقاوم‌سازی آنها آغاز شود و به طور مستمر ادامه پیدا کند. باید برای ارتقای ایمنی در ساختمان‌های بلند و موجود اداری، تجاری و مسکونی چاره‌اندیشی شود. هر خلأ قانونی که در این زمینه وجود دارد نیز باید رفع و رعایت نکات ایمنی در برابر حریق و سایر مخاطرات دیگر الزامی و اجرایی شود. اینها تنها بخشی از اقداماتی است که اگر به سرعت در دستور کار قرار نگیرد، معلوم نیست چند پلاسکوی دیگر آتش بگیرد یا فرو بریزد و خسران‌های غیرقابل جبرانی را به بار بیاورد.