سرویس تاریخ «انتخاب»:محمد یگانه،یکی از چهرههای مطرح اقتصادی قبل از انقلاب بود.حضور او در زمان افزایش درآمدهای نفتی و توسعه نامتوازن کشور در کنار تضاد با سازمان برنامه،باعث شکل گیری تجربه و خاطرات جالبی شده است . «انتخاب» در چند قسمت، بخش هفتم و هشتم مصاحبهی محمد یگانه با تاریخ شفاهی هاروارد در گفتگو با ضیا صدیقی را منتشر میکند:
اشرف پهلوی چند اتفاقی برایش افتاد. ایشان کمک وزارت دارایی و اقتصاد را میخواستند برای حل مسائل خودشان. موردی بود درباره پرداخت مالیات به وسیله شرکت ایرتاکسی این ایرتاکسی که ایشان و والاحضرت فاطمه و عدهای دیگر صاحبان سهام آن بودند، اطلاع پیدا کردیم که باز کمیسیونهایی اینها گرفتند و در گزارشهایی که در سنای آمریکا بود حتی چک هائی که صادر شده بود به اسم تیمسار جهانبانی و بعضی افراد دیگر، مسئولین گذشته این شرکت بود و میبایستی این افراد بیایند مالیاتهای خودشان را بدهند و اینها هم از طرف شرکت ایرتاکسی پولها را گرفته بودند.
عدهای را از وزارت امور اقتصادی و دارائی فرستادم دفاتر اینها را گرفتنــــــد و بیاورند رسیدگی بکنند. و ایشان بلافاصله به من مراجعه کردند که همچین افتاده و خیلی ناراحتکننده و زننده است. پاسخ من هم این بود که اینها دنبال کارهای معمولی خودشان هستند و میخواهند فقط قوانین پیاده بشود. البته قبـــــــــــلا نکته را به عرض شاه هم رسانده بودم که همچین اتفاقی هست. یک اتفاقی افتاده من اتفاقی در و این کمیسیونها گرفته شده و ایشان هم موافقت خودشان را گفته بودند، اعـــــــــــلام کرده بودند.
ولی در یک ملاقاتی که در آن ملاقات ایشان ترتیب داده بودند بخاطر رئیس skf که به ایران آمده بود. در آن موقع از من هم خواسته بودند که آنجا باشم، ایشان هم بودند و بعد از اینکه تمام مهمانها رفتند ایشان اصرار کردند که من چند دقیقه دیگر باشم و بعد ماندم و ایشان باز در اینجا این مسأله را مطرح کردند که فشار زیادی دارد وارد میآید به این شرکتهای ایرتاکسی و اینها و سعی بشود که یک قانونی از مجلس بگذرد که این شرکت را از پرداخت مالیات معاف بکنند.
در آنجا به همان دلیلی که شرکت هواپیمائی ایران از پرداخت مالیات به دولت ایران معاف شد من به اطلاعشان رساندم که شرکت هواپیمایی ملی ایران به خاطر فعالیت هواپیمایی است که فعال است ولی اگر درآمد دیگری داشت اگر رفـــــــــــت زمینی خرید و فروخت یا خانهای ساخت و فروخت آنها از این فعالیت معاف نیستند.
س - از مالیات معاف نیستند.
ج - بله از مالیات معانی نیستند. شما هم اگر فعالیت هواپیمایی دارید این را میشود توجیه کرد و این را اجازهاش را گرفت از مجلس، بایستی مجلس موافقت بکند. ولی اگر کمیسیونی گرفتید بخاطر خرید و فروش آن بایستی مالیاتش را بدهید. و بعلاوه قانون هم عطف بماسبق نمیتواند بشود شما بایستی مالیاتهای گذشتهتان را بدهید. دکتر منوچهر اقبال یک موردی که در آنجا من ناظرش بودم قبلاً هم باز به این مسأله اشاره کردم، ایشان وقتی که به ایشان فشار آمده بود که این کارخانه لولهسازی را ایجاد بکنند و قبلاً وزارت اقتصاد هم دنبالش بود، یک پیشنهادی از طرف آلمانها از طریق بنیاد پهلوی رسیده بود. در آن موقع که با هم صحبت میکردیم در این باره از من جریان گذشته را که پرسیدند من اطلاعا تی که در اختیارشان داشتند و پیشنهادی که ما گرفته بودیم قیمت سیزده تا چهارده میلیون دلار در این حدود بود در مقابل بیست و پنج میلیون دلاری که آنها گرفته بودند از همان شرکت، دراختیارشان گذاشتم تا اینکه ایشان میخواستند این را به عرض شاه برسانند و از من حتی خواستند اطلاعات را نیمه شب به دست ایشان برسانم برای اینکه ایشان اول صبح زود شرفی میشدند تا نشان بدهند که این کاری که میشود صحیح نیست و این قیمتها صحیح نیستند و افرادی دارند در اینجا سوء استفاده میکنند. خودش آدم درستی بود ولـی درباره مسائل اقتصادی و نفتی که خودش را خیلی متخصص هم میدانست، شاید اطلاعاتش خیلی محدود بود.