وزیر آموزش و پرورش در نخستین روزهای حضور خود در این وزارتخانه بخشی از اشکالات نظام تعلیم و تربیت را متوجه کوچک‌انگاری این نظام دانسته و گفته بود برای برون‌رفت از این وضعیت باید این جایگاه را ارتقا داد و این اولویت آموزش و پرورش را اولویت نخست دستگاه‌ها، نظام و حاکمیت کنیم.
در گفت‌وگو با علیرضا کاظمی بخشی از این چالش‌ها را با وی مطرح کرده‌ایم تا نظر او به عنوان عالی‌ترین مسئول فعلی نظام تعلیم و تربیت را بدانیم.
آقای وزیر، یکی از دغدغه‌های این روزهای کشور موضوع آلودگی هوا، سرمای فصل زمستان و تعطیلی اجتناب‌ناپذیر مدارس و رو آوردن به آموزش مجازی است؛ موضوعی که خیلی‌ها آن را آسیب‌زا می‌دانند. برای مثال به گفته کارشناسان، تجربه برگزاری کلاس‌های مجازی پس از کرونا نشان داده میانگین معدل دانش‌آموزان بسیار پایین‌تر از حد معمول و استاندارد شده است. به نظر می‌رسد یکی از این راهکارها تغییر در تقویم آموزشی است که پس از بحث‌های مختلف در این خصوص به نتیجه نرسیده است. برنامه عملیاتی وزارتخانه در این خصوص چیست؟
فعلاً بحث تغییر تقویم آموزشی در دستور کار ما نیست و روی برنامه‌های جبرانی متمرکز هستیم و بررسی می‌کنیم اگر خلأهای به وجود آمده در آموزش نیاز به جبران داشته باشد مثلاً با کلاس‌های جبرانی آن را برطرف کنیم.
آیا با توجه به کمبود وقت، فشردگی محتوای درسی و امتحان‌های نهایی و به‌ویژه کنکور پیش روی دوازدهمی‌ها فکر می‌کنید امکان جبران عقب‌ماندگی‌ها با کلاس‌های ویژه وجود دارد؟
بله ۱۰۰ درصد این موضوع ممکن است. پنجشنبه‌های دانش‌آموزان تعطیل است، حتی جمعه‌ها را هم می‌توان استفاده کرد. بعدازظهرها هم در دسترس است و مشکلی برای برنامه‌های جبرانی نداریم.
شما چندی پیش در اظهارنظری، مهم‌ترین چالش در تحقق سند تحول بنیادین را برنامه درسی عنوان کرده بودید. برنامه‌ای که حافظه‌محوری، معلم‌محوری، کلاس‌محوری، غیرخلاق بودن از ویژگی‌های آن است. تقریباً در هر دوره از حضور وزرای آموزش‌وپرورش این دغدغه مطرح بوده اما هیچ راهکار عملی برای آن دیده نشده است. شما چطور؛ آیا برنامه عملی دارید؟
این نقد کاملاً درست است، ولی تفاوت ما با دوره‌های قبل این است که ما وارد عمل شده‌ایم. الان برنامه تحول درسی را جزو مهم‌ترین برنامه‌های سند تحول قرار داده‌ایم و موضوع اجرای سند تحول بنیادین را با تحول در برنامه درسی دنبال می‌کنیم.
تاکنون بیش از ۱۰ تا ۱۵ جلسه هم برگزار و چارچوب کلی این کار را طراحی کردیم و اکنون در حال اجراست.
هشت گام برای این موضوع طراحی کرده‌ایم که ان‌شاءالله چارچوب آن‌که آماده شود در یک نشست خبری به اطلاع مردم خواهیم رساند.
تفاوت آموزش‌ها در مدارس مختلف اعم از دولتی و غیردولتی همچنان وجود دارد، تشریحی بودن آموزش در مدارس و تست‌محور بودن کنکور و چالش‌های آن مثل تأثیر معدل یا دروس عمومی به دغدغه معلمان و دانش آموزان تبدیل‌شده است؛ برای حذف این چالش چه باید کرد؟
این موضوع را هم شروع کرده‌ایم. موضوع کنکور (و تأثیر معدل در آن) در دستور کار بوده و هدف هم این است که مرجعیت کتاب و معلم به مدرسه برگردد. الان هم ۸۵ درصد پذیرش‌ها بر مبنای سوابق تحصیلی است.
بنابراین موضوع کتاب و آموزش رسمی برای معلمان و دانش‌آموزان اکنون خودبه‌خود اهمیت دارد. اما به‌هرحال همان ۱۵درصد رشته‌های پرمتقاضی در کنکور موجب شده مقداری تمرکز بسیاری از دانش‌آموزان متوجه کنکور باشد.
ما دو کار ویژه را دنبال می‌کنیم؛ نخست همین موضوع ارتقای کیفیت مدارس دولتی است و دوم، تأثیر امتحان‌های نهایی به‌خصوص در پایه دوازدهم که حداقل نقطه مشترک همه صاحبنظران در این مورد است و سبب شده جایگاه کتاب‌های درسی ارتقا پیدا کند.
به‌تازگی برخی کارشناسان گفته‌اند در مقطع متوسطه دوم باید تک‌رشته‌ای باشیم و بیشتر دروس همه دانش‌آموزان یکی باشد؛ این موضوع چقدر پذیرفتنی و قابل‌اجراست؟
اتفاقاً من هم معتقدم یکی از مشکلات نظام تعلیم و تربیت، معماری و ساختار این نظام است. ما می‌توانیم این سیستم را مقداری به‌روزتر و چابک‌تر کنیم و به نیازهای جامعه گره و پیوند بزنیم و این حجم بار مطالب اضافی را که در قسمت‌های تخصصی به دانش‌آموزان تحمیل می‌کنیم کم کنیم که نظر رهبر معظم انقلاب نیز همین است.
به نظر من باید در این سبک‌سازی و چابک‌سازی، سهم آموزش فنی‌وحرفه‌ای را که بسیار مورد نیاز کشور و دانش‌آموزان ما برای ورود به بازار کار است، افزایش دهیم.
من به این ادغام‌ها معتقدم، اما ممکن است تک‌رشته‌ای شدن آموزش متوسطه مدنظر ما نباشد.
چه گزینه‌ای برای این موضوع دارید؟
من معتقدم باید به سمت مهارت‌آموزی و رشته‌های فنی و حرفه‌ای برویم، به‌نحوی‌که سهم آن دست‌کم به ۸۰ درصد سبد آموزشی برسد. این موضوع در دستور کار شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی آموزش‌وپرورش قرار دارد و در حال بررسی هستیم، ولی فعلاً نمی‌توانیم یک نظر خاص درباره آن بدهیم اما موضوع در دستور کار ما قرار دارد.