به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، یکصدوهفتادمین نشست موسسه فرهنگی موعود عصر همزمان با ایام شهادت حضرت زینب سلام الله علیها به صورت برخط در بستر وبسایت موعود با موضوع «پدران مهربان ما» با سخنرانی اسماعیل شفیعی سروستانی برگزار شد.
مدیرمسئول موسسه فرهنگی موعود عصر ضمن اشاره به اهمیت و جایگاه احسان به والدین و هم‌آیندی آن با توحید بیان داشت: در قرآن کریم، احترام به والدین و نیکی به آنها در کنار توحید، به‌عنوان یک موضوع مهم و ضروری مطرح شده است. این فرمان احسان به‌طور ذاتی در فطرت انسان‌ها نهاده شده و به‌عنوان پیمانی الهی از آغاز خلقت از انسان گرفته شده است. در واقع، نیکی به والدین نه‌تنها یک وظیفه دینی، بلکه امری تکوینی، جزء لاینفک فطرت و ذات انسانی است که در تمامی شرایط باید رعایت شود.
محبت امری تشکیکی و ذو مراتب است
مولف کتاب «پدران مهربان ما»، با اشاره به تمایز محبت والدین به فرزند و بالعکس اظهار داشت: محبت و مهرورزی پدر و مادر نسبت به فرزندان ذاتی و بی‌منت است. در حالی که محبت فرزند به والدین، به‌طور طبیعی کمتر و نیاز به تعلیم و تاکید دارد. برای مثال تفاوت این محبت‌ها در شرایط مختلف زندگی متمایز است. پدران و مادران بسیاری از فرزندان معلول خود برای سالیان متمادی مراقبت کردند، در صورتی که پدر و مادر معلول بشود، معمولاً پس از مدتی راهی سرای سالمندان می‌شود.
شفیعی سروستانی ضمن تاکید بر مسئله هویت یادآور شد: انسان به‌طور ذاتی در جستجوی حقیقت و هویت خود است. هویت آدمی به تفکیک سطوح به سه نوع والد برمی‌گردد: پدر و مادر جسمی، پدر و مادر معنوی و پدر حقیقی. پدر و مادر جسمی و معنوی در حقیقت پدران و مادران حقیقی انسان به شمار نمی‌روند، بلکه پدر حقیقی همان حقیقتی است که در درون فطرت آدمی نهفته است. هویت انسان با پرسش‌های بنیادین درونی مانند «من کی‌ام؟» و «از کجا آمده‌ام؟» شروع می‌شود. این پرسش‌ها به انسان کمک می‌کنند تا به عمق وجود خود پی ببرد و به حقیقت و هویت اصلی خود دست یابد. انسان از سایر موجودات به دلیل پرسش‌های بنیادین خود متمایز است؛ در حالی که فرشتگان و حیوانات چنین پرسش‌هایی ندارند.
حقیقت انسان روح و نور وجودی است
شفیعی سروستانی همچنین به این موضوع اشاره کرد که این پرسش‌های بنیادین انسان در جستجوی حقیقت و کمال است. این جست‌وجو موجب خلق آثار هنری بزرگ، مانند شعر، نقاشی و موسیقی می‌شود که همگی بازتابی از میل باطنی انسان برای رسیدن به کمال هستند. در این راستا، انسان به دنبال حقیقتی است که در درونش نهفته است و این حقیقت از خداوند متعال به او افاضه شده است.
او با بیان تفاوت میان هویت‌های اعتباری و هویت‌های حقیقی اظهار داشت: هویت‌هایی مانند هویت اجتماعی، خانوادگی و شغلی از نوع هویت‌های اعتباری هستند که به‌طور موقت شکل می‌گیرند و تغییر می‌کنند. اما هویت حقیقی، که ناظر بر حقیقت فطری انسانی و امری ثابت است، از عنایت خداوند متعال سرچشمه می‌گیرد و در ذات آدمی به ودیعه نهاده شده است.
منشا نورانیت کجاست؟
شفیعی سروستانی با تنویر جایگاه نورانی اهل بیت (ع) و شرح چگونگی ارتباط ویژه‌ی آنها با حضرت آدم (ع) بیان داشت: در اینجا روایت‌هایی نقل شده است که نشان می‌دهد پیامبر اسلام (ص) و حضرت علی (ع) از نور واحدی آفریده شده‌اند که پیش از خلقت آدم (ع) وجود داشته است. زمانی که حضرت آدم (ع) خلق شد، بر این پندار بود که خودش اولین و برترین آفریده است، و بعد از دیدن انوار حضرات معصومین علیهم السلام بر بلندای عرش می‌پرسد مگر قبل از من هم کسی آفریده شده است؟ می گویند بله پیش از تو آفریدگانی بوده‌اند و پنج تن آل عبا (ع) را به ایشان می‌نمایند و به او می‌گویند که هرگز مقام ایشان را طلب مکن، و حسد نورز. حضرت آدم (ع) در مواجهه با ذوات مقدسه پنج تن آل عبا (ع) دریافت که صاحب عالی‌ترین مرتبه نورانیت خداوندی، وجود مقدس حضرت ختمی مرتبت (ص)، حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام، حضرت صدیقه طاهره فاطمه الزهرا (س)، حضرت امام حسن علیه السلام و وجود نازنین حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام است. و همچنین دریافت که نوری که خود وارث آن است، صادره از پنج تن آل عباست که بخشی از آن به خودش تابیده است و این نور در طول تاریخ در موجودات مختلف تجلی کرده است و نشان‌دهنده‌ی جایگاه ویژه‌ی اهل بیت (ع) در نظام خلقت است. همانطور که در روایت آمده، تمامی موجودات از نور وجودی حضرت علی (ع) بهره‌مند هستند.
حضرت علی علیه السلام محور نور و منشاء صدور نور است
او ادامه داد: در بخش دیگری از این روایت، به بیان این حقیقت پرداخته می‌شود که حضرت علی (ع) به عنوان محور نور و ولایت شناخته می‌شود. در حقیقت، تمامی موجودات از نور ایشان بهره‌مند هستند و این نور از رسول خدا (ص) به حضرت علی (ع) منتقل شده است. این نور الهی، که به‌طور متعالی در تمامی عالم جریان دارد، موجب برکات و هدایت انسان‌هاست.
«أَنَا وَ عَلِیٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّة»
شفیعی سروستانی با اشاره به جایگاه حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام و حضرت ختمی مرتبت (ص) در نسبت با امت یادآور شد: این جایگاه نه فقط اینکه متعالی است، بلکه تعالی‌بخش است: از پیامبر اسلام (ص) نقل می‌شود که «أَنَا وَ عَلِیٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّة» که به معنای جایگاه ویژه‌ی پیامبر خاتم و حضرت علی (ع) به‌عنوان پدران حقیقی امت است. این عبارت تأکید بر مقام والای اهل بیت (ع) و لزوم محبت و اطاعت از آنها دارد. اطاعت از اهل بیت (ع) موجب رهایی از عذاب و دستیابی به نعمت‌های الهی خواهد شد، در حالی که سرپیچی از آنها به‌طور طبیعی موجب لعنت و دوری از رحمت خداوند خواهد شد.
پدران حقیقی عامل نجات از آتش دوزخ اند
شفیعی سروستانی در ادامه به مسئله ولایت و مقام پدری حضرت علی (ع) پرداخت و تأکید کرد: پیامبر خاتم (ص) و حضرت علی علیه السلام نه تنها در مقام ولایت، بلکه در مقام پدران حقیقی، نجات‌بخش بشر از آتش جهنم هستند. به گفته امیرالمؤمنین، پدران جسمی نمی‌توانند فرزندان را از آتش جهنم نجات دهند، بلکه تنها پدران حقیقی و صاحبان ولایت هستند که این کار را انجام می‌دهند. این تذکر به این معناست که ولایت اهل‌بیت (علیهم‌السلام) همانند پدران حقیقی است که از طریق محبت و ولایت‌شان می‌توانند کجی‌ها را اصلاح کرده و انسان‌ها را از عذاب جهنم رهایی بخشند. حضرت علی (ع) و پیامبر اسلام (ص) به عنوان پدران حقیقی امت معرفی می‌شوند که از طریق ولایت‌شان، انسان‌ها به رستگاری می‌رسند. حدیث «أَنَا وَ عَلِیٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّة» نیز به این معناست که حضرت علی (ع) در مقام پدر معنوی امت قرار دارند و این مقام را به واسطه ولایت الهی که به ایشان عطا شده است، دارند.
حب علی عالی اعلی عامل نجات از آتش دوزخ
شفیعی سروستانی ضمن تاکید بر روایات صادره بر جایگاه پدری حضرت امیرالمونین علی (ع) اظهار داشت: در ادامه، به اهمیت ولایت اهل بیت (ع) در هدایت انسان‌ها اشاره می‌شود. جبرئیل امین نیز تأکید می‌کند که اگر مردم ولایت حضرت علی (ع) را پاس می‌داشتند، خداوند جهنم را خلق نمی‌کرد. این بیان به این معناست که ولایت اهل بیت (ع) نقش اساسی در نجات بشر از عذاب‌های الهی دارد. مفهوم ولایت در این بخش تنها به معنای تصرف در امور جزئی زندگی نیست بلکه ولایت اهل بیت (ع) به عنوان صاحب ولایت کلیه جاری بر جمیع موجودات عالم است. این ولایت به دلیل اشرفیت و تقدم در خلقت آنهاست که از نور الهی و از پیش از آفرینش آدم (ع) بهره‌مند شده‌اند. از این رو، این خاندان مقدس نه تنها در مقام هدایت انسان‌ها به سوی سعادت و رستگاری هستند بلکه در مقام پدری حقیقی، در تمامی ابعاد روحانی و معنوی، انسان‌ها را از تاریکی‌ها نجات می‌دهند. در نهایت، محبت و رحمت اهل بیت (ع) به عنوان ولایت درونی و بیرونی، انسان‌ها را از عذاب‌های جهنم رهایی می‌بخشد و به سوی بهشت هدایت می‌کند. این محبت که از مقام رحمت الهی سرچشمه می‌گیرد، به تمامی موجودات عالم عرضه می‌شود و همانطور که پیامبر اسلام (ص) فرموده‌اند، ایشان به عنوان رحمت برای جهانیان مبعوث شده‌اند.
گستره حق ولایت پدران الهی ما
شفیعی سروستانی در ادامه با اشاره به گستره حق ولایت پدران الهی ما خاطر نشان ساخت: نظر به اشرفیت و تقدم پدران الهی ما بر ما سوی الله، ولایت ایشان بر ما از نوع ولایت مطلقه است، بدین معنی که این ولایت و اولویّت، به منزلة تقدّم و افضلیّت اراده پیامبر (ص) درباره تصرّف در جان و مال آنها در مقایسه با اراده خودشان است. همچنین غلبه ولایت رحمت و محبت ایشان بر خلق، نظر به آنکه پدران الهی ما تجلی گاه تمام صفات عالیه خداوندی اند، وجوه کمالی رحمت و محبت آنها بر سایر وجوه دیگر غالب است و ولایت ایشان بر ما از نوع ولایت محبت است. همانطور که پیامبر رحمت است بر عالمیان. حتی پیامبر رحمت رحمتی و نعمتی است برای جبرئیل.
یتیم تر از یتیم چه کسانی هستند؟
مدیر مسئول موسسه فرهنگی هنری موعود عصر در پایان با بیان روایتی از حضرت امام حسن عسگری (ع) به نقل از امام جواد (ع) اظهار داشت: «هرکس یتیمان آل محمّد (ع) را سرپرستی کند؛ یعنی کسانی را که از امام و پیشوای خود بریده شده‌اند، در جهل و نادانی خود، متحیّر و سرگردانند و در دست شیاطین، اسیر و گرفتار می‌باشند و نیز دچار دشمنان ناصبی ما شده‌اند، هر کس اینان را از دست آنها برهاند و از حیرت و سرگردانی خارج کند و از وسوسه شیاطین، دورشان سازد و از قید و بند ناصبیان، به حجّت‌های پروردگار خود و نشانه‌های امامان و پیشوایان خویش بازآورد، در پیشگاه خداوند، بالاترین فضیلت و برتری را بر فرد عبادت‌پیشه، پیدا می‌کند. فضیلتی فراتر از برتری آسمان بر زمین و فضیلت عرش و کرسی و حُجب [بر آسمان] و فضیلت و برتری چنین کسی بر چنین عابدی، چونان فضیلت و برتری ماه شب چهارده بر کوچک‌ترین ستاره آسمان است.»
امام حسن عسکری (ع) فرمودند: أَشَدُّ مِنْ یُتْمِ الْیَتِیمِ الَّذِی انْقَطَعَ عَنْ أُمِّهِ وَ أَبِیهِ یُتْمُ یَتِیمٍ انْقَطَعَ عَنْ إِمَامِهِ وَ لَا یَقْدِرُ عَلَی الْوُصُولِ إِلَیْهِ وَ لَا یَدْرِی کَیْفَ حُکْمُهُ فِیمَا یُبْتَلَی بِهِ مِنْ شَرَائِعِ دِینِه…؛
شدیدترین یتیم، از کسانی که از پدر و مادر یتیم شده‌اند، یتیمی است که از امامش منقطع گردیده و توان دسترسی به او را ندارد و نمی‌داند تکلیف و وظیفه‌اش در حوادث و رویدادها و امور جاری چیست. آگاه باشید هر کس از شیعیان ما که عالم به علوم ما باشد و این جاهل به شریعت و دستورات ما که از ما وامانده است و از مشاهده و دیدار ما محروم است، در پی ارشادش برآید و شریعت ما را به او تعلیم دهد، همانا چنین کسی با ما در جایگاه‌های بلند بهشت است.»
∎