سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - فاطمه خداوردی: تخیل یکی از شگفت‌انگیزترین توانایی‌های بشر است که از نخستین سال‌های زندگی در کودکان شکوفا می‌شود. کودکان با قدرت تخیل خود قادرند مرزهای واقعیت را پشت سر بگذارند، دنیایی جدید خلق کنند و داستان‌هایی بگویند که ریشه در هیچ تجربه واقعی ندارد. تخیل برای کودکان مانند بال‌هایی است که آن‌ها را به دنیا بی‌نهایت ناشناخته‌ها و شگفتی‌ها می‌برد.
هرچه بیشتر در جهان راه می‌رویم و به چیزهای تازه نگاه می‌کنیم بیشتر درک می‌کنیم که مرزهای خیال چقدر بی‌پایان هستند. تخیل و وسعت خیال، ما را دعوت می‌کند تا دنیا را با چشم‌هایی تازه و پر از امید ببینیم.
خیال‌پردازی تنها سرگرمی نیست و یکی از ارکان اصلی رشد ذهنی و عاطفی کودکان نیز به شمار می‌رود. آن‌ها با استفاده از تخیل یاد می‌گیرند که چگونه نقش‌های مختلف را تجربه کنند، جهان را از زوایای متفاوت ببینند و درک بهتری از احساسات و افکار دیگران پیدا کنند. تخیل در بازی‌های کودکانه، نقاشی‌های خلاقانه و حتی داستان‌های ساده‌ای که هنگام خواب می‌سازند، نقشی کلیدی در ساخت آینده کودکان دارد.
چرا تخیل مهم است؟
تخیل برای کودکان چیزی فراتر از یک سرگرمی است. این توانایی، پایه‌ای برای یادگیری و رشد آن‌هاست. با خیال‌پردازی، کودکان می‌توانند:
- خودشان را در موقعیت‌های مختلف تصور کنند: این اتفاق به آن‌ها کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی و همدلی را بیاموزند.
- مسائل را از دیدگاه‌های جدید ببینند: تخیل زمینه‌ای برای تفکر انتقادی و جست‌وجوی راه‌حل‌های جدید است.
- جهانی نو بسازند: آن‌ها از طریق تخیل، داستان‌ها و فضاهایی خلق می‌کنند که هیچ محدودیتی ندارند و این به رشد ذهنی‌شان کمک می‌کند.
چطور می‌توانیم تخیل کودکان را پرورش دهیم؟
تخیل در کودکان به‌طور طبیعی وجود دارد اما می‌توان با فراهم کردن محیطی مناسب آن را تقویت کرد. داستان‌خوانی، تشویق به بازی‌های آزاد، نقاشی و حتی گفت‌وگوهای ساده درباره رویاها و تخیلات آن‌ها می‌تواند این توانایی را در آن‌ها تقویت کند. در حقیقت هرچه کودکان احساس آزادی بیشتری برای خیال‌پردازی کنند دنیای درونی آن‌ها غنی‌تر و زیباتر خواهد شد.
یکی از روش‌های مؤثر برای تقویت تخیل کودکان، خواندن کتاب‌های تخیلی و خیال‌انگیز است. در برخی از این داستان‌ها کودکان به راحتی یاد می‌گیرند که چگونه تخیل کنند و مرزهای دنیا واقعی را بشکنند. در بعضی دیگر آن‌ها متوجه می‌شوند که خیال‌پردازی نه‌تنها یک سرگرمی مفید است بلکه ویژگی‌ای کاملاً طبیعی و ارزشمند نیز محسوب می‌شود که باید به آن افتخار کرد. این کتاب‌ها علاوه‌بر اینکه به کودک کمک می‌کنند تا دنیای خیال خود را پرورش دهد باعث می‌شوند تا او به خود و دنیای ذهنی‌اش نیز اعتماد بیشتری پیدا کند.
در این گزارش، به معرفی چند کتاب تألیف و ترجمه برای کودکان پرداخته‌ایم که با محوریت تخیل و خیال‌پردازی، همراهی مناسب برای آن‌هایی هستند که به دنبال کشف دنیای بی‌پایان ذهن خود و تقویت قدرت تخیل‌اند.
«گل خیال»
کتاب «گل خیال» داستانی خیال‌انگیز از کویر و گل‌هایی است که از بذر رویاهای خیال رهگذران در کویر می‌روید. نویسنده این گل‌ها را نشان از رویاهای افرادی می‌داند که بذر خیالشان را در دل کویر می‌کارند و با فکر کردن به رویاهایشان باعث رشد گل خیالشان می‌شوند و در مقابل با فراموش کردن آن‌ها، گل خیالشان آهسته آهسته به آسمان پر می‌کشد و ناپدید می‌شود. به گفته ناشر هدف از ارائه این کتاب این است که کودک خود و رویاهایش را باور داشته باشد و برای رسیدن به آن تلاش کند.
در پشت جلد این کتاب می‌خوانیم: «هر وقت کسی به کویر می‌رفت و رویایی در سر داشت، بذر خیالش در دل کویر بی‌انتها کاشته می‌شد و با هر بار فکرکردن به رویایش، گل خیالش رشد می‌کرد. اما اگر آن را فراموش می‌کرد گل خیال آهسته آهسته در آسمان ناپدید می‌شد. تا اینکه یک روز گل خیالی در دل کویر رویید که خودش آرزویی داشت...
کتاب «گل خیال» به قلم شیرین موحد و تصویرگری ساناز کریمی‌طاری در ۲۸ صفحه مصور رنگی از سوی انتشارات بازی و اندیشه برای کودکان بالای ۶ سال منتشر شده است.
«بچه‌ی خیال‌پرداز»
کتاب «بچه‌ی خیال‌پرداز» روایتی از دنیز، بچه‌ای است که رویا پردازی را خیلی دوست دارد؛ ولی برای این کارش مدام سرزنش می‌شود.
اگر آدم‌بزرگ‌های دور و برش بدانند که رویاپردازی او یک‌روز چقدر به دردشان می‌خورد، آیا باز هم او را سرزنش می‌کنند؟
به گفته ناشر این کتاب برای همه بچه‌هایی است که از رویاپردازی دست برنمی‌دارند.
کتاب «چرا همش حواسم پرته؟» به قلم گورکَم کانتار آرسوی با تصویرگری مرت توگِن و ترجمه نسیم یوسفی در ۸۰ صفحه مصور رنگی از سوی نشر برکه برای کودکان ۷ تا ۱۲ سال منتشر شده است.
«آرزوهای ابری»
کتاب تصویری «آرزوهای ابری» داستانی درباره پسرکی به نام امیدعلی است که امیدها و آرزوهایش را با قدرت خیال در میان ابرها پیدا کرده است. او باور دارد که یک روز می‌تواند آرزوهایش را به واقعیت تبدیل کند. تصویرگری جالب توجه این اثر هم‌پای داستان زیبای آن، کودکان را چنان به خود جذب می‌کند که پس از پایان کتاب، خود امیدعلی می‌شوند و دیگر چشم از آسمان برنخواهند داشت!
امیدعلی پسرکی است که در روستا زندگی می‌کند؛ آن هم روستایی که به کوه چسبیده است. همسایه‌ها هرکدام چند گاو دارند؛ اما امیدعلی و مادرش به‌جز دوتا گوسفند چیز دیگری ندارند. در عوض، خانه آن‌ها در بالاترین نقطه روستا قرار دارد: جایی نزدیک ابرها. امیدعلی هم عاشق این است که وقتی سروکله ابرها در آسمان پیدا شد، تندی از نردبان بالا برود و خودش را به پشت‌بام برساند؛ ساعت‌ها همان‌جا بماند و به ابرهایی که نزدیک و نزدیک‌تر می‌شوند نگاه کند؛ انتظاری که معمولاً چندان به درازا نمی‌کشد.
کم‌کم سروکله گاو امیدعلی از آن دوردورها پیدا می‌شود؛ گاوی که توی آسمان چرخ می‌زند و به پیش می‌آید. امیدعلی با دیدن گاو ذوق می‌کند و چشم از آن برنمی‌دارد؛ اما گاوهای توی آسمان هم بالاخره گرسنه‌شان می‌شود، مگر نه؟ برای همین امیدعلی به سایه گاوش که روی کوه افتاده خیره می‌شود. بله، گاو از آسمان پایین آمده است و می‌چرد. این‌طور که پیداست او عاشق خوردن علف‌های تازه روی کوه است؛ اما هنوز چریدن گاو تمام نشده است که امیدعلی نگاه از او می‌گیرد و چشم به آسمان می‌دوزد. وای خدای من! ببری در آسمان ظاهر شده است و با کله‌اش به کمر گاو می‌کوبد. این‌طور که پیداست، گاو به کمک احتیاج دارد. به نظر شما، امیدعلی می‌تواند به گاوش کمک کند؟
کتاب «آرزوهای ابری» به قلم محمدهادی محمدی با تصویرگری نوشین صفاخو در ۳۲ صفحه مصور رنگی از سوی انتشارات تاک (انتشارات مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان) برای کودکان پنج تا ۱۲ سال منتشر شده است.
«عجیب‌غریب»
کتاب «عجیب‌غریب» درباره حیوان‌هایی است که یک وسیله عجیب پیدا می‌کنند؛ اما داستان به همین سادگی نیست؛ چراکه هر حیوان با دیدن این شیء عجیب، در اصل، خودش را معرفی می‌کند. این داستان باعث می‌شود بچه‌ها با حیوانات جنگل آشنا شوند و بدانند خصوصیات ظاهری هر حیوان چگونه است. بچه‌ها در این کتاب با تقارن و درک تفاوت‌ها آشنا می‌شوند. درست است که این کتاب برای کودکان بالای ۴ سال نوشته شده اما برای بزرگسالان هم جالب است؛ چراکه تصویرسازی و گرافیک جالب توجهی دارد.
البته داستان تنها به شناخت حیوانات ختم نمی‌شود؛ بلکه پُشت پرده، هدفی والاتر دارد و آن هم درست‌شدن اوضاع، بعد از خراب‌شدن است. داستان با جمله «آن چیزِ عجیب شکست و هزار تکه شد. حالا همه‌چیز مثل اولش می‌شود… یا نه؟» پایان می‌یابد. به نظر می‌رسد که نویسنده از پرسیدن این سوال در انتهای داستان، هدفی ارزشمندتر را دنبال می‌کند و آن هم این است بچه‌ها را به این فکر فرو برد که آیا وقتی چیزی خراب می‌شود، امکان درست‌شدنش وجود دارد؟ البته این جمله تنها معطوف به وسیله نیست؛ بلکه می‌توانیم این را در نظر بگیریم که این جمله معنی عام‌تری دارد و آدم‌ها اگر به هم آسیب برسانند شاید آن آسیب خوب شود؛ اما مانند روز اول نمی‌شود.
انتشارات طوطی (واحد کودک و نوجوان انتشارات فاطمی) کتاب «عجیب‌غریب» به قلم و تصویرگری مارک یانسن را با ترجمه سحر ترهنده در ۴۴ صفحه مصور رنگی برای کودکان بالای ۴ سال منتشر کرده است.
«چرا همش حواسم پرته؟»
کتاب تصویری «چرا همش حواسم پرته؟» روایتی غیرداستانی از دخترکی به نام پِگی است که همیشه در خیالاتش سیر می‌کند، سر کلاس حواسش به حرف‌های معلم نیست، مدام وسایلش را گم می‌کند و یک‌جورهایی همیشه حواس‌پرت است؛ اما شاید به قول مادر و پدرش حواس‌پرتی آن‌قدرها هم نشانه بدی نباشد؛ شاید این‌ها نشانه خیال‌پردازی و خلاقیت پگی است! مطالعه این کتاب که به موضوعاتی همچون ذهن‌آگاهی، کنجکاوی در کودکان و خیال‌پردازی در آن‌ها اشاره می‌کند هم برای کودکان مفید است و هم نگاه والدین را به مشکل توجه در کودکان تغییر می‌دهد.
کتاب «چرا همش حواسم پرته؟» به قلم مریام سارسیا ساندرز با ترجمه جواد کریمی در ۳۲ صفحه مصور رنگی از سوی کتاب‌های نردبان (واحد کودک و نوجوان شرکت انتشارات فنی ایران) برای کودکان بالای ۷ سال منتشر شده است.
∎