به گزارش خبرگزاری ایمنا از گیلان، تالاب‌ها عملکردهایی را ایجاد می‌کنند که در نوع خود بی‌نظیر است؛ تصفیه و پاکسازی آب از هر نوع ناخالصی از جمله آلاینده‌های شیمیایی سمی و رسوبات، ذخیره آب، ادامه روند چرخه هوا، کنترل سیلاب، حفاظت در برابر طوفان و فرسایش و در نهایت پناهگاهی برای انواع گیاهان، پرندگان، آبزیان و جانوران است که نظیر آن را نمی‌توان در هیچ‌یک از اکوسیستم‌های کره زمین به صورت یکپارچه پیدا کرد.
باید از تالاب‌ها به عنوان محیط زیست طبیعی و حیاتی بسیاری از گیاهان و موجودات زنده و تداوم حیات بشر به‌صورت جدی حفاظت کرد.
با وجود اهمیتی که تالاب‌ها در حفظ محیط زیست دارد، حال تالاب‌های ایران خوب نیست و عواملی از جمله رهاسازی انواع زباله‌ها، ورود فاضلاب‌های خانگی و صنعتی، ورود گونه‌های مهاجم، زهکشی، کاهش بارش‌ها و آلودگی‌های صوتی، این اکوسیستم باارزش را تهدید می‌کند.
تالاب استیل عباس‌آباد بندر آستارا دارای تنوع زیستی بسیار غنی در حوزه گیاهی و جانوری، دارای پرندگان بومی و میزبان گونه‌های بسیاری از پرندگان مهاجر است.
وجود درختان توسکا در تالاب استیل جلوه بسیار زیبایی به آن بخشیده است، زیرا ریشه آن‌ها در آب قرار دارد و نزدیکی به جاده، تنوع چشم‌اندازهای طبیعی همچون کوهستان، جنگل، مزارع و کشتزارهای اطراف آن اهمیت اکوتوریستی این تالاب را دو چندان کرده است و همچون نگینی ارزشمند در میان انبوهی از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری گیلان در زیست بوم این استان می‌درخشد.
با وجود ویژگی‌هایی بی‌نظیری که تالاب استیل آستارا دارد، برداشت بی‌رویه آب در فصل کشاورزی، حضور شکارچیان و صیادان غیرمجاز فرصت طلب، قایق‌های تفریحی موتوری و پدالی، توقف روزانه تعداد زیادی از کامیون‌های ترانزیتی ایرانی و خارجی در حاشیه تالاب، آلودگی فیزیکی و صوتی این کامیون‌ها و انبوهی از زباله‌های رها شده توسط رانندگان، گردشگران و شهروندان اکوسیستم و محیط زیست تالاب را به شدت تهدید می‌کند و از این‌رو نیازمند اقدامات حفاظتی بیشتر است.
حسین پوربابایی، کارشناس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان آستارا به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تالاب استیل عباس‌آباد بندر آستارا ۱۳۸ هکتار وسعت دارد و در هفت کیلومتری این شهر مرزی و در حاشیه جاده رشت به آستارا واقع شده است.
تالاب استیل، زیستگاه پرندگان کمیاب است
وی می‌افزاید: این تالاب طبیعی زیستگاه پرندگان کمیاب است که با سرد شدن هوا برای زمستان گذرانی از اروپای مرکزی، ماورای خزر و مناطق قطبی به این منطقه مهاجرت می‌کنند و مرغابی‌سانان کوچک و بزرگ همچون قوی فریادکش و گنگ، پلیکان، اردک سرسبز، خوتکا، چنگر نوک سفید، گیلان‌شاه، کاکایی سرسیاه و نوک سبز و کاکایی کوچک و اردک چشم طلایی از مهم‌ترین آن‌ها هستند؛ باکلان کوچک و بزرگ، حواصیل شب، اگرت خاکستری، کشیم کوچک و بزرگ نیز از پرندگان بومی خود تالاب است.
کارشناس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان آستارا با بیان اینکه گونه جانوری شاخص‌ترین پستاندار موش جونده به‌نام «نوتریا» است، اضافه می‌کند: از ویژگی‌های مهم این تالاب وجود ماهیان مشهوری همچون کپور کاراس، اردک ماهی، آمور و فیتفاک و جانوران و خزندگانی از جمله مار چلیپر، لاسرتای شکم سبز و دوزیستان لاک‌پشت برکه‌ای اروپایی است.
پوربابایی با بیان اینکه تالاب استیل دارای تنوع زیستی بسیار غنی در حوزه گیاهی از جمله درختان ارگ، شمشاد و توسکا است، می‌گوید: برخلاف آنچه گفته می‌شود درختان تالاب استیل متحرک هستند؛ این‌گونه نیست و تنها ریشه درختان در آب شیرین تالاب قرار دارد و تحرکی ندارند.
وی عنوان می‌کند: در فصل گرمای تابستان، تبخیر و استفاده از آب برای مصارف کشاورزی به صورت طبیعی موجب کاهش تراز آب تالاب استیل می‌شود و با آغاز فصل پاییز و بارش نزولات جوی تراز آب تالاب به حالت عادی بازمی گردد، همانطور که هم‌اکنون نیز وضعیت تراز آب تالاب بسیار مطلوب است.
تراز آب تالاب استیل در زمستان بسیار مطلوب است
کارشناس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان آستارا اضافه می‌کند: استفاده بی‌رویه از آب در فصل کشاورزی توسط شالی‌کاران و کاهش تراز آب تالاب استیل به آبزیان و گونه‌های جانوری و گیاهی تالاب آسیب وارد می‌کند که باید آن را مدیریت کرد.
پوربابایی درباره اقدامات حفاظتی اداره محیط زیست آستارا در تالاب استیل تاکید می‌کند: سایت پرنده‌نگری و مرکز بازدیدکنندگان تالاب استیل شامل احداث پل چوبی به طول ۴۷۰ متر و احداث برج و کلبه‌های پرنده‌نگری با هدف آشنایی و آموزش بازدیدکنندگان به منظور کنترل صید و شکار، رصد منطقه و سرشماری پرندگان، احداث شده است.
وی ادامه می‌دهد: هم‌اکنون یک نفر نگهبان به منظور حفاظت از تالاب استیل در کلبه‌های پرنده‌نگری حضور دارد و به صورت مستمر بر وضعیت تالاب نظارت می‌کند.
ورود کامیون‌های ترانزیتی به حریم تالاب استیل ممنوع است
کارشناس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان آستارا با اشاره به ممنوعیت ورود کامیون‌های ترانزیتی به حریم تالاب استیل اظهار می‌کند: با توجه به اینکه تالاب استیل در حاشیه جاده ترانزیتی رشت به آستارا قرار دارد و محل تردد تعداد بسیاری کامیون‌های ترانزیتی است، این کامیون‌ها با توقف و سروصدا در حریم تالاب استیل و تخلیه پسماند در حاشیه تالاب، مشکلاتی را برای گونه‌های گیاهی و جانوری و پرندگان ایجاد می‌کردند و موجب آلودگی و از بین رفتن اکوسیستم تالاب می‌شدند که با انسداد مسیرها از ورود آن‌ها به حریم تالاب جلوگیری کردیم.
وی درباره حضور قایق‌های تفریحی در تالاب استیل می‌افزاید: این قایق‌ها مجوز دارند، اما بر اساس مقررات سازمان حفاظت محیط‌زیست در فصل مهاجرت پرندگان، ورود قایق‌های تفریحی به تالاب استیل ممنوع است، زیرا چنانچه پرندگان احساس کنند که زیستگاه آن‌ها ناامن شده است، به سرعت مسیر خود را تغییر می‌دهند و به مکان دیگری مهاجرت می‌کنند، بنابراین تلاش می‌کنیم با همراهی و کمک شهروندان و حامیان محیط زیست، تالاب استیل را برای پرندگان به زیستگاهی امن تبدیل کنیم.
تالاب استیل جزو مناطق شکار ممنوع است
کارشناس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان آستارا با بیان اینکه تالاب استیل جزو مناطق شکار ممنوع سازمان حفاظت محیط زیست است، تصریح می‌کند: به شکارچیان و جوامع محلی توصیه می‌کنیم از شکار پرندگان و صید آبزیان تالاب جدا خودداری کنند، زیرا در صورت مشاهده این افراد به مراجع قضائی معرفی و در چارچوب قانون با متخلفان برخورد می‌شود.
پوربابایی اظهار می‌کند: با وجود توصیه‌های مکرر، برخی شهروندان و مسافران زباله‌های خودشان را در دامن طبیعت زیبای تالاب استیل رها می‌کنند و این اقدام آن‌ها باعث آلودگی و اخلال در اکوسیستم تالاب می‌شود.
وی می‌افزاید: با توجه به اینکه تالاب یک اکوسیستم زنده است، برای حیات انسان‌ها و جانداران اهمیت ویژه‌ای دارد و روزانه حجم زیادی از گردشگران در حاشیه آن حضور پیدا می‌کنند، از این‌رو در طول سال و مناسبت‌های مختلف از جمله روز زمین پاک به صورت دوره‌ای، پاکسازی تالاب استیل با همکاری و مشارکت اداره حفاظت محیط‌زیست، شهرداری، سازمان‌های مردم‌نهاد و دوستداران محیط زیست انجام می‌شود.
کارشناس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان آستارا با تاکید بر اینکه همه باید نسبت به محیط زیست احساس مسئولیت کنند تا به آن آسیبی نرسد، خاطرنشان می‌کند: مواهب الهی و طبیعت بی‌نظیری همچون تالاب استیل متعلق به همه مردم است، بنابراین شهروندان و گردشگران هنگام حضور در طبیعت باید زباله‌های پیرامون محل اتراق خودشان جمع‌آوری کنند و نحوه برخورد با طبیعت را به فرزندان و کودکان خود بیاموزند تا این فرهنگ در جامعه نهادینه شود.
تالاب استیل وضعیت بسیار نامطلوبی دارد
محمدرضا صفرخواه، رئیس شورای اسلامی شهر آستارا به خبرنگار ایمنا می‌گوید: با وجود اینکه تالاب استیل یکی از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری بسیار مهم و حیاتی شهر آستارا است، اما کنون وضعیت بسیار نامطلوبی دارد.
وی با بیان اینکه تالاب استیل سرویس بهداشتی ندارد، ادامه می‌دهد: توقف کامیون‌های ترانزیتی و انبوهی از زباله‌های رهاشده در حاشیه تالاب توسط رانندگان تریلی، شهروندان و مسافران سیمای طبیعی و زیبای تالاب را به شدت مخدوش کرده است.
رئیس شورای اسلامی شهر آستارا خاطرنشان می‌کند: با توجه به اینکه تالاب استیل در حوزه شهری قرار ندارد، از این‌رو جمع‌آوری و تنظیف زباله‌ها از حاشیه تالاب جزو وظایف شهرداری نیست اما این نهاد با احساس مسئولیت، هفته‌ای یک بار زباله‌های رها شده در حاشیه آن را جمع‌آوری می‌کند.
صفرخواه تصریح می‌کند: سازمان حفاظت محیط زیست در دوره چهارم شورای اسلامی شهر تالاب استیل را به‌منظور اجرای طرح گردشگری به شهرداری واگذار کرد و شهرداری با شن‌ریزی در حاشیه تالاب، تسطیح و بالا بردن ارتفاع آن، درختکاری، احداث آلاچیق و صندلی، آب آشامیدنی، نصب سطل‌های زباله و المان معرفی تالاب، فراهم کردن کلبه شناور تفریحی و اقامتی و قایق‌های پارویی در تالاب، بخشی از امکانات رفاهی را برای شهروندان و گردشگران ایجاد کرد.
وی با بیان اینکه از دوره پنجم شورای اسلامی شهر سازمان حفاظت محیط زیست به شهرداری آستارا اجازه بهره‌برداری از تالاب استیل را نمی‌دهد، می‌افزاید: شهرداری اعتبارات لازم برای اجرای طرح‌های گردشگری را ندارد، اما اگر سازمان حفاظت محیط زیست مجوز دهد، شهرداری آمادگی دارد تا تالاب را به‌منظور اجرای طرح‌های گردشگری به بخش خصوصی واگذار کند.
پل چوبی و سایت پرنده‌نگری تالاب استیل تخریب شده است
رئیس شورای اسلامی شهر آستارا خاطرنشان می‌کند: به منظور افزایش مشارکت شهروندان و ارتقای آموزش جامعه محلی به ویژه نوجوانان و جوانان در حفاظت بیشتر از محیط زیست، پل چوبی و سایت پرنده‌نگری در تالاب استیل با اعتبار ۱۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال احداث و بهمن ۱۳۹۸ افتتاح شد، اما این اهداف و برنامه‌ها نه تنها عملی نشد، بلکه پس از گذشت پنج سال با بی‌تدبیری مسئولان بخش بزرگی از سازه‌های این طرح تخریب شده و از بین رفته است.
صفرخواه اضافه می‌کند: تالاب استیل چند سالی است که به حال خود رها شده است، بسیاری لوازم و تجهیزات مرکز بازدیدکنندگان تالاب توسط معتادان متجاهر به سرقت رفته و کلبه‌های این سایت به محل خواب این افراد تبدیل شده است.
وی تاکید می‌کند: تالاب استیل یکی از مهم‌ترین منابع و جاذبه‌های طبیعی شهر است که قابلیت تبدیل شدن به یکی از قطب‌های گردشگری و درآمد پایدار شهری را دارد، زیرا سالانه هزاران نفر از آن بازدید می‌کنند و در صورت موافقت سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری می‌تواند با جذب سرمایه‌گذار و ایجاد امکانات رفاهی و تفریحی در این تالاب، درآمدی پایدار کسب کند.
رئیس شورای اسلامی شهر آستارا بیان اینکه تالاب استیل نیازمند نگهبان شبانه‌روزی است تا از آن محافظت کند، تصریح می‌کند: تالاب استیل نگین درخشان محیط زیست آستارا و استان گیلان محسوب می‌شود که امیدواریم با همت مسئولان شهرستان و همکاری و کمک شهروندان و دوستداران محیط زیست این تالاب طبیعی و ارزشمند را برای آیندگان حفظ کنیم.
درآمدهای پایدار شهر به عنوان زیر مجموعه‌ای از اکوتوریسم شهری دارای سه شاخه گردشگری و کالبد شهری، موقعیت تجاری و تفریحی شهری است که آستارا هر سه ویژگی را دارد و با استفاده از منابع طبیعی موجود در اطراف شهر به عنوان فرصت‌های قابل اتکای درآمد پایدار می‌توان از آن در رشد و توسعه امکانات شهری بهره برد.
تبلیغ و شناساندن هرچه بیشتر منابع طبیعی و ذاتی آستارا زمینه‌ساز جذب گردشگر و رونق درآمد پایدار این شهر می‌شود.
تالاب استیل یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی شهر آستارا است که قابلیت تبدیل شدن به یکی از قطب‌های گردشگری و درآمد پایدار شهری را دارد، بنابراین با بازسازی و ساماندهی پل چوبی و سایت پرنده‌نگری و تشدید اقدامات حفاظتی در تالاب و سرمایه‌گذاری اصولی با رعایت قواعد زیست‌محیطی در حاشیه آن، می‌توان این تالاب را به یکی از مناطق ویژه توریستی و مراکز پربازدید ایران تبدیل کرد.
گزارش از محمدرضا رشیدی؛ خبرنگار ایمنا