به گزارش قدس خراسان، با وجود خشکسالی‌ها یکی از چالش‌ها در حوزه سدهای خراسان‌رضوی بحث صدور مجوز فعالیت‌های گردشگری و تعیین حریم کاربری برای این موضوع است.
دو وزارتخانه نیرو و میراث فرهنگی متولی ایجاد مناطق گردشگری در اطراف سدها هستند و بر همین اساس تفاهم‌نامه‌ای در سال ۹۸ میان این دو وزارتخانه به امضا رسیده است.
بر اساس این تفاهم‌نامه قرار بود گردشگری در سدهای استان‌ها از جمله خراسان‌رضوی پیگیری و عملیاتی شود که بنا به دلایلی از جمله بروکراسی‌های اداری و شفاف نبودن جزئیات در مرحله اجرا همچنان چالش‌هایی دارد.
براساس بند دو و سه تفاهم‌نامه ۱۷ صفحه‌ای امضا شده میان دو وزارتخانه نیرو و میراث فرهنگی قرار بود هر یک از دستگاه‌ها ظرفیت‌های گردشگری در حوزه سدها را شناسایی و سرمایه‌گذاران را برای سرمایه‌گذاری تشویق کنند اما گویا در این زمینه با وجود سرمایه‌گذار موفقیتی حاصل نشده است.
در خراسان‌رضوی شرکت آب منطقه‌ای و اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی متولی پیگیری این تفاهم‌نامه هستند تا هم از ظرفیت سدهای خراسان‌رضوی در حوزه گردشگری به درستی استفاده و هم اهداف تفاهم‌نامه در استان پیگیری و اجرایی شود که همچنان مغفول مانده است.
ضرورت آماده بودن شرایط سرمایه‌گذاری در سدها
رئیس اداره سرمایه‌گذاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان‌رضوی در این باره در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: کارگروهی برای ایجاد تأسیسات گردشگری در پشت سدها و بندها براساس تفاهم‌نامه میان وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و وزارت نیرو در استان ایجاد شده و در این کارگروه آب منطقه‌ای تشخیص می‌دهد چه فضاهایی در اطراف سدها قابلیت ایجاد منطقه گردشگری را دارند تا میراث فرهنگی براساس مفاد دستورالعمل تدوین شده اقدام و موافقت اصولی، مجوز ایجاد و در نهایت مجوز بهره‌برداری را صادر کند.
احمد دیناری ادامه می‌دهد: متولی سدها در استان آب منطقه‌ای است و این شرکت باید تشخیص دهد چه الزاماتی در حوزه گردشگری سدها رعایت شود تا وقتی فراخوان در حوزه گردشگری سدها داده می‌شود و سرمایه‌گذار ورود می‌کند تمام مسائل بررسی شده باشد.
وی با اشاره به ضرورت ورود محیط زیست به بحث گردشگری سدها به عنوان یک سازمان تصمیم‌گیر می‌افزاید: استفاده از فضای روی آب برای قایق‌سواری و ماهی‌گیری در حوزه اداره کل حفاظت محیط زیست استان است و ما از طریق شورای گفت‌وگو به وزارتخانه‌های مربوط اعلام کرده‌ایم تا در استان محیط زیست عضو کارگروه مربوط شود تا زمانی که میراث فرهنگی اقدام به اخذ استعلام از محیط زیست برای بهره‌برداری از سطح آب می‌کند با توجه به بروکراسی‌های اداری وقت سرمایه‌گذار گرفته نشود و پروژه سرمایه‌گذاری از توجیه اقتصادی نیفتد.
رئیس اداره سرمایه‌گذاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان‌رضوی عنوان می‌کند: از مجموع سدهای خراسان‌رضوی دو سد منطقه نمونه گردشگری فریمان و سد درونگر درگز موافقت اصولی خود را دریافت کرده‌اند که به همین مشکل ضوابط و جزئیات یا محدودیت‌های بهره‌برداری از سطح آب برخورد کرده که در حال پیگیری است.
دیناری احیای بندهای خاکی و سدهای آبی و تبدیل به منطقه تفرجگاهی را یک ظرفیت ایجاد اشتغال در استان اعلام می‌کند و می‌گوید: ایجاد این مناطق در اطراف سدها توسعه منطقه را به‌دنبال دارد و موجب می‌شود مردم به صورت هدفمند از این فضاها استفاده کنند.
توقف پیشگامی
معاون برنامه‌ریزی شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی در مورد توسعه مناطق گردشگری در سدهای خراسان‌رضوی می‌گوید: این استان پیش از امضای تفاهم‌نامه وزارت نیرو و میراث فرهنگی در این زمینه پیشگام بوده که از سد چالیدره به عنوان نمونه می‌توان یاد کرد.
مجتبی برغمدی امضای تفاهم‌نامه را کمکی به اصولی شدن فرایند ایجاد منطقه گردشگری در اطراف سدهای استان می‌داند و عنوان می‌کند: شناسایی سدها یک فرایند مهم است تا سدهایی که قابلیت گردشگری دارند مشخص شوند و در خراسان‌رضوی در کارگروه هماهنگی استانی برای برخی از سدها مجوز گرفته و در ادامه به فراخور هر سد سرمایه‌گذار جذب شد.
به گفته وی نخستین سدی که سرمایه‌گذار آن جذب و قرارداد آن منعقد شد سد درونگر درگز است اما فرایند بهره‌برداری از آن به دلیل استعلامات زیست محیطی طولانی شد.
معاون برنامه‌ریزی شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی ادامه می‌دهد: محیط زیست سختگیری‌های زیادی دارد و مواردی مطرح شده که شاید سرمایه‌گذار نتواند آن را تأمین کند و به نوعی سرمایه‌گذار به دلیل بروکراسی‌های اداری نتوانسته کار خود را پیش ببرد.
برغمدی تشریح می‌کند: گردشگری یک فعالیت جنبی است و نباید هدف اصلی سد زیر سؤال برود. زمانی که سرمایه‌گذاران مراجعه می‌کنند چالش‌های سرمایه‌گذاری در سد مانند خشکسالی و تغییر تراز آب را مطرح می‌کنیم تا سرمایه‌گذاران پیش‌بینی لازم را برای این شرایط داشته باشند. در قرارداد با شرکت‌های سرمایه‌گذار تأکید می‌شود طرح را طوری اجرا کند که سازه‌های ثابت و آلاینده در حریم کمی و کیفی سد نباشد مثلاً اگر قرار است محل اسکان، مخازن سپتیک، مسیرهای رفت و آمد، اسکله‌ای برای قایق پدالی یا سایت ماهی‌گیری داشته باشند باید خارج از محدوده حریم کمی و کیفی مخازن سدها باشد تا فاضلاب و مواد آلاینده وارد سدها نشود.
وی سدهای چهچهه، قره‌تیکان، کارده، ارداک و طرق را سدهای شرب معرفی و تأکید می‌کند: در پایین‌دست سدهای شرب می‌توان فعالیت گردشگری داشت اما در بالادست دریاچه این امکان نیست و سد شرب در اختیار مباحث گردشگری قرار نمی‌گیرد و سدهای فریمان، سد نَسَر تربت حیدریه، زاوین، درونگر، دولت‌آباد چناران و چالیدره برای گردشگری معرفی شده است.
معطلی سرمایه‌گذاران از سال ۹۸
معاون برنامه‌ریزی شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌رضوی در خصوص تعیین وحدت رویه در ایجاد ساختاری برای جذب بهتر سرمایه‌گذاران توضیح می‌دهد: در کلیات می‌توان وحدت رویه تعریف کرد، اما آب منطقه‌ای یک شرکت زیرساخت است که به شناسایی ظرفیت سدها می‌پردازد و این سازمان میراث فرهنگی است که مستقیم با طرح‌های گردشگری در ارتباط بوده و موافقت اصولی را می‌دهد و اخذ استعلامات می‌کند.
برغمدی با اشاره به فراخوان انجام شده برای جذب سرمایه‌گذار می‌گوید: در ابتدای امر و در سال۹۸ برای ۱۱ سد فراخوان انجام شد و در ادامه طرح‌هایی از طرف سرمایه‌گذاران رسید که یا ناقص بودند یا نمی‌توانستند تعهدات را متقبل شوند و در نتیجه آن فراخوان‌ها تنها دو سد فریمان و درونگر به قرارداد رسید به نحوی که قرارداد سد فریمان دو سال پیش با شهرداری فریمان بسته شد و دومین طرح گردشگری در حوزه سدهای خراسان‌رضوی محسوب می‌شود.
خلأ مطالعات شفاف برای ارائه به سرمایه‌گذار
در اغلب کشورهای دنیا این گونه است که از ظرفیت‌ها به نحو احسن در بحث توسعه گردشگری، مولدسازی، کسب و کارهای جدید، ایجاد خدمات و تولید ثروت برای مردم خودشان استفاده می‌کنند و در ایران و خراسان‌رضوی هر چند اسناد بالادستی بر این امر تأکید دارند اما در حوزه گردشگری سدها باز هم جزئیات کار عاملی شده که از سال ۹۸ تاکنون گردشگری در سدهای خراسان‌رضوی نتایج چشمگیری نداشته باشد.
سرمایه‌گذار نیازمند داده‌های شفاف برای سرمایه‌گذاری است و یکی از نقاط ضعف استان نبود مطالعات شفاف برای حضور سرمایه‌گذار بخش خصوصی در پروژه‌های مختلف است که طرح ایجاد گردشگری در سدها هم از این آسیب در امان نمانده و با وجود آمادگی سرمایه‌گذار نتیجه‌ای در خور شأن استان بدست نیامده است.