رحلت حضرت زینب (س)؛ پایان دردها و پیوستن به برادر بزرگوارش
حضرت زینب کبری سلام‌الله‌علیها، آن بانوی استوار و پرچم‌دار مقاومت، در حالی که در مدینه به نشر حقایق و اعتراض علیه ظلم و فساد حکومت یزید و خاندان اموی می‌پرداخت، همچنان به بیداری مسلمانان ادامه می‌داد. او در این مسیر نه تنها مردم را از استبداد حکومت یزید آگاه می‌ساخت، بلکه با سخنان آتشین و شجاعانه خود در کربلا، به اوج عزت و عظمت رسید. پس از اینکه گزارشات فعالیت‌های حضرت زینب (س) به یزید رسید، او دستور تبعید این بانوی دلاور را به شام صادر کرد. در ۱۵ رجب سال ۶۲ هجری، حضرت زینب (س) به‌دلیل تحمل مصیبت‌های کربلا و فراق برادر عزیزش، امام حسین (ع)، و همچنین دردهای ناشی از روزهای سخت اسارت، در شام به رحمت خدا پیوست و در همانجا به خاک سپرده شد. برخی منابع تاریخی بر این باورند که رحلت حضرت زینب (س) در حقیقت نوعی شهادت بود، چراکه او هیچ‌گاه نتوانست تحمل فراق برادرش امام حسین (ع) را به‌ویژه پس از واقعه عاشورا، که تمام وجودش را آزرده کرده بود، تاب آورد. مرقد مطهر این بانوی عظیم‌الشأن در دمشق، در طول تاریخ همواره به‌عنوان یکی از مهم‌ترین زیارتگاه‌ها شناخته شده و مسلمانان از تمامی نقاط جهان، به‌ویژه ایران، برای زیارت این مکان مقدس به شام می‌روند.
زیارتگاه حضرت زینب (س)؛ تاریخ‌سازی در دامان حرم و تجدید بناهای آن در طول زمان
مکان مرقد حضرت زینب (س) از قرون اولیه اسلامی توجه بسیاری از مسلمانان را به خود جلب کرده بود. گزارش‌هایی از اواخر قرن دوم هجری در دست است که نشان می‌دهد حضرت زینب (س) در منطقه راویه در شام به‌عنوان یک زیارتگاه شناخته می‌شده است. یکی از این گزارش‌ها مربوط به نفیسه بنت الحسن (ع)، از نوادگان حضرت علی (ع) است که در سال ۱۹۳ هجری قمری این قبر مطهر را زیارت کرده است. این گزارش‌ها نشان می‌دهد که در آن زمان، قبر حضرت زینب (س) به‌عنوان مکان مقدسی مورد احترام قرار داشته و دوستداران اهل بیت (ع) از آن بازدید می‌کردند.
در طول تاریخ، توسعه حرم حضرت زینب (س) به‌ویژه در دوره‌های مختلف اسلامی، با اهتمام خاندان‌های اسلامی و محبان اهل بیت (ع) صورت گرفته است. در سال ۵۰۰ هجری قمری، گزارش‌هایی از ساخت مسجد در اطراف مرقد حضرت زینب (س) توسط یکی از اهالی حلب وجود دارد که نشان می‌دهد حرم آن حضرت به‌عنوان یک مکان مذهبی شناخته می‌شده است. اما تحول عظیم در بازسازی و توسعه حرم حضرت زینب (س) در قرون بعدی آغاز شد. در سال ۷۶۸ هجری قمری، حرم توسط سادات علوی و با کمک مردم دمشق بازسازی و توسعه یافت. در دوره‌های بعدی نیز تجدید بناهای متعدد در این مکان انجام شد؛ به‌ویژه در سال ۱۳۰۲ هجری قمری به‌دستور سلطان عبدالعزیز خان عثمانی و با کمک تجار مسلمان، بازسازی و گسترش حرم صورت گرفت. در قرن اخیر، در سال‌های ۱۳۷۰ هجری قمری، حرم حضرت زینب (س) به همت سید محسن امین، عالم برجسته شیعی و حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران، به‌طور چشمگیری بازسازی و توسعه یافت.
امروزه، حرم حضرت زینب (س) به فضایی بزرگ و باشکوه تبدیل شده که شامل صحن‌های وسیع، شبستان‌ها و گنبدی باشکوه است. صحن حرم که مساحتی حدود ده هزار متر مربع دارد، با طراحی و معماری ایرانی اسلامی، زیبا و شکیل شده است. ضریح نقره‌ای حضرت زینب (س) در وسط حرم قرار دارد و بر روی آن هشت ستون کاشیکاری‌شده و گنبد عظیم استوار است. سقف حرم با آیات قرآن کریم و تزئینات طلاکاری شده که به‌دست هنرمندان ایرانی در سال‌های اخیر انجام شده، جلوه‌ای خاص و نورانی به این مکان مقدس بخشیده است. در شرق صحن، شبستان بزرگ «مصلای زینبیه» ساخته شده است که به همت آیت‌الله فهری زنجانی و با هدف فراهم آوردن محلی برای برگزاری نماز جماعت، دعای کمیل و نماز جمعه طراحی شده است.
این حرم نه‌تنها در معماری خود به شکوه و عظمت می‌بالد بلکه در درون خود نیز حاوی تاریخ و معنای عمیقی است که نشان‌دهنده ارادت مسلمانان به اهل بیت (ع) و ادامه راه حضرت زینب (س) در مقابله با ظلم و فساد است.