برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) به‌عنوان توافقی بین‌المللی در موضوع هسته‌ای ایران در تیر ۱۳۹۴ میان ایران و شش کشور آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان، موسوم به ۵+۱ پس از طی مذاکرات ۲ ساله، در شهر وین نهایی و امضا شد؛ این توافق در تهایت در ۲۶ دی ۱۳۹۴ به مرحله اجرایی رسید.
در حالی که امضا و اجرای برجام حتی برای بسیاری از غربی‌ها به معنای پایان آنچه موضوع هسته‌ای ایران می‌خواندند، بود، خروج آمریکا از برجام و بدعهدی طرف‌های غربی بار دیگر این موضوع را وارد فازی کرد که در تداخل با موضوع‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بغرنج‌تر از هر زمان دیگری شد.
با وجود پایبندی ایران به تعهد‌های برجامی که به تایید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز رسید، دولت آمریکا در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ در اردیبهشت ۱۳۹۷ از این توافق خارج شد و بازگشت تحریم‌های ضدایرانی به روال گذشته را اعلام کرد؛ ترامپ در توجیه این اقدام از به‌اصطلاح اسناد رژیم صهیونیستی به‌عنوان دلایلی برای آنچه عدم پایبندی ایران به توافق خواند، یاد کرد.
از همان زمان، ایران ضمن اعلام اعتراض و انتقاد خود به طرف‌های اروپایی برجام در بی‌توجهی و عدم اجرای تعهد‌های خود در قبال ایران، باب گفت‌و‌گو برای حل‌وفصل موضوع و به عبارتی احیای برجام را باز گذاشت.
در همین چارچوب رایزنی‌ها و مذاکراتی انجام شد که درپی اعلام آمادگی همه طرف‌ها به برجام و جمع‌بندی موضوع‌های مورد بحث، در سپتامبر ۲۰۲۲ (شهریور ۱۴۰۱) به تدوین پیش‌نویسی با نام سند سپتامبر منجر شد.
در عین حال، از آنجا که موضوع احیای برجام و توافق هسته‌ای از زمان خروج آمریکا از این سند بین‌المللی همواره یکی از موضوع‌های اصلی بحث و رایزنی میان ایران و طرف‌های غربی و موضع‌گیری‌های آمریکا و تروئیکای اروپایی درباره صنعت هسته‌ای ایران بوده است، با از بین رفتن توهم‌های غربی‌ها بار دیگر این موضوع در دستور کار قرار گرفت.
اعلام خبر آغاز گفت‌وگوی ژنو میان ایران و تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) و معاون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در آذر ۱۴۰۳ براساس رایزنی‌های پیشین ازجمله در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در مهر، از نظر برخی ناظران به معنای ازسرگرفته شدن مذاکرات هسته‌ای پس از وقفه‌ای ۲ ساله بود؛ هرچند ایران و دیگر طرف‌های حاضر در این گفت‌و‌گو اعلام کردند که آنچه در ژنو رخ می‌داد به معنای مذاکره نیست و صرفا مشورتی برای مشخص کردن مسیر هرگونه مذاکره آتی است.
شرایط نهمین سالگرد اجرایی شدن برجام ناشی از موضوع‌های متعددی است:
- یک هفته به ورود دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا به کاخ سفید باقی مانده است، فردی که با خارج کردن برجام از توافق یادشده سبب بروز چالش‌های جدی برای برجام شد.
- یک سال تا زمان انقضای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل باقی مانده است، رویدادی که به معنای بهره‌مندی ایران از نتایج برجام است.
- دور دوم گفت‌و‌گو‌های ژنو آغاز شده و موضوع هسته‌ای یکی از موضوع‌های مورد بحث در این گفت‌و‌گو‌ها است.
در عین حال، طی سال‌های گذشته رابطه ایران و اروپا شاهد فرازونشیب‌هایی بوده و تلاش تروئیکای اروپایی برای استفاده از سازوکار ماشه (اسنپ‌بک) به بهانه‌های واهی در قالب‌های مختلف ازجمله صدور بیانیه و تصویب قطعنامه در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی افزایش یافته است.
- بیشتر بخوانید:
- مباحث هسته‌ای در دستور کار دور جدید گفت‌و‌گو‌های ژنو
- تخت‌روانچی: در چارچوب برجام حاضر به گفت‌و‌گو برای لغو تحریم‌ها هستیم
در این میان ایران همواره تاکید کرده که از میز مذاکره ملتزم به قواعد مورد نیاز استقبال می‌کند؛ ضمن اینکه هیچ هراسی از تهدید و فشار ندارد، بلکه آماده همکاری و توافق عادلانه است.
در حال حاضر مولفه‌های مختلفی بر هرگونه مذاکره هسته‌ای احتمالی میان ایران و طرف‌های غربی موثر هستند و جمهوری اسلامی ایران براساس اولویت‌ها و ترجیحات خود اعلام کرده است که بر مبنای سند برجام آماده انجام مذاکره است.
دولت چهاردهم در فرصت‌های مختلف عزم و اراده جدی خود را برای حل‌وفصل اختلاف‌های موجود در موضوع هسته‌ای ایران اعلام کرد و وزارت امور خارجه بر باز بودن باب گفت‌و‌گو در شرایط احترام متقابل و براساس عزت، حکمت و مصلحت تاکید کرد.
در همین رابطه، سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه در نخستین اظهارنظر خود پس از انتخاب شدن به این سمت درباره برجام، گفت: حتما باید سند برجام باز شود و قسمت‌هایی از آن تغییر یابد؛ مذاکرات برجام می‌تواند راهنما باشد، اما نمی‌تواند دوباره احیا شود.
در عین حال، ایران تاکید کرده است که مذاکرات هسته‌ای را با اولویت رفع تحریم‌ها انجام می‌دهد.
نگاهی به نشانه‌های دیپلماتیک ازجمله ابراز تمایل‌های ایران و طرف‌های برجامی از توجه طرفین به مذاکره به‌عنوان بهترین راه‌حل اختلاف‌ها در موضوع هسته‌ای ایران حکایت دارد.
انتهای پیام/