به گزارش «تابناک» به نقل از ایمنا، تبت که «بام جهان» نامیده می‌شود، به‌دلیل چشم‌اندازهای شگفت‌انگیز، سنت‌های معنوی و فرهنگ کوچ‌نشینی منحصربه‌فرد خود در جهان شناخته شده است. عشایر تبتی قرن‌هاست که در فلات گسترده تبت در گردش هستند و از شیوه زندگی جذابی از زندگی پیوسته با زمینی را به تصویر می‌کشند که خانه آن‌هاست.
عشایر تبتی میراثی غنی دارند که به هزاران سال پیش بازمی‌گردد. آن‌ها بازماندگان قبایل باستانی تبتی هستند که برای امرار معاش به پرورش دام متکی بودند. تاریخ زندگی عشایری تبتی با میراث فرهنگی غنی تبت درهم تنیده است. قبایل کوچ‌نشین برای هزاران سال در فلات تبت سکونت داشته‌اند و با این محیط سخت و مرتفع سازگار شده‌اند.
ریشه‌های زندگی عشایری تبتی‌ها به زمان‌های باستانی بازمی‌گردد. قبایل کوچ‌نشین همچون دروکپا و خامپا، در دشت‌های وسیع و مناطق کوهستانی تبت زندگی می‌کردند که برای امرار معاش به پرورش دام، به‌ویژه گاوهای یاک، گوسفند و بز متکی بودند. در دوران حاکمیت امپراتوری تبت (قرن هفتم تا نهم)، شیوه زندگی عشایری نقش مهمی در اقتصاد و قدرت نظامی ایفا می‌کرد. عشایر به امپراتوری اسب می‌دادند که برای جنگ و تجارت بسیار حیاتی بود.
بودیسم در قرن هفتم به تبتی‌ها معرفی شد و تغییرات قابل‌توجهی در شیوه زندگی عشایری ایجاد کرد. آموزه‌های بودایی بر شفقت نسبت به تمام موجودات زنده از جمله حیوانات تأکید داشت که بر رابطه عشایر با دام‌ها و زمین تأثیر گذاشت و احساس مسئولیت و ارتباط معنوی آن‌ها را تقویت کرد. با وجود تغییرات سیاسی و نفوذهای خارجی، عشایر تبتی توانسته‌اند سنت‌ها و رسوم زندگی فرهنگی خود را حفظ کنند. آن‌ها زبان، آداب و رسوم، تاریخ، افسانه‌ها و میراث فرهنگی خود را با حفظ سنت قصه‌گویی، از نسلی به نسل دیگر منتقل کرده‌اند.
چالش‌های مدرن زندگی عشایر تبتی
زندگی عشایری تبتی در دهه‌های اخیر با چالش‌هایی روبه‌رو شده است که ناشی از عواملی همچون تغییرات آب‌وهوایی، سیاست‌های دولتی و مدرن‌سازی هستند. تغییرات اقلیمی به الگوهای آب‌وهوایی غیرقابل پیش‌بینی منجر شده که دسترسی به مراتع و سلامت دام‌ها را تحت تأثیر قرار داده است. سیاست‌های دولتی برای نوسازی و ایجاد جوامع ثابت، برخی عشایر را به اسکان در سکونتگاه‌های دائمی تشویق کرده‌اند که به سنت‌های آن‌ها آسیب رسانده و منجر به کاهش تدریجی تعداد کوچ‌نشینان شده است.
تلاش‌هایی برای حفظ و پشتیبانی از فرهنگ کوچ‌نشینی تبتی در جریان است. سازمان‌ها و افراد برای افزایش آگاهی، ارتقای شیوه‌های پایدار پرورش دام و توانمندسازی جوامع عشایر تلاش می‌کنند. این ابتکارات به‌دنبال ایجاد تعادل بین حفظ میراث فرهنگی و انطباق با جهان در حال تغییر هستند.
با وجود چالش‌ها، زندگی عشایری تبتی همچنان منبع الهام، مقاومت و غنای فرهنگی است. بسیاری از عشایر با حفظ میراث فرهنگی خود با شرایط در حال تغییر سازگار شده‌اند و برخی فرصت‌های جدیدی مانند فعالیت در صنعت گردشگری، صنایع دستی و تجارت را برای تکمیل معیشت سنتی خود در پیش گرفته‌اند. این امر یادآور ارتباط عمیق بین انسان، حیوان و محیط زیست است و اهمیت حفظ شیوه‌های زندگی سنتی برای نسل‌های آینده را بیان می‌کند.
ویژگی‌های منحصربه‌فرد زندگی عشایر تبتی
عشایر تبتی به‌دلیل جابه‌جایی همیشگی و سازگاری خود شهرت دارند. آن‌ها به همراه رمه‌هایشان در سراسر گستره فلات تبت در حرکت هستند و الگوهای فصلی را دنبال می‌کنند و به دنبال مراتع تازه می‌گردند. این حرکت دائمی به آن‌ها اجازه می‌دهد تا رابطه هماهنگی با زمین داشته باشند.
پرورش دام‌هایی همچون گاوهای یاک، گوسفند و بز در مرکز زندگی عشایری تبتی قرار دارد و معیشت، لباس و پناهگاه عشایر را فراهم می‌کند. این حیوانات منابع ضروری خوراک و پوشاک مانند شیر، گوشت، پشم و پوست برای صاحبان خود هستند. عشایر در چادرهای سنتی بافته‌شده از موی سیاه گاو یاک موسوم به «چادرسیاه» یا «خیمه» زندگی می‌کنند. این سکونتگاه‌های قابل حمل برای مقابله با شرایط آب‌وهوایی سخت فلات تبت طراحی شده‌اند و از عشایر در برابر گرما، سرما و بارندگی محافظت می‌کنند. عشایر درک عمیقی از رفتار حیوانات و الگوهای چریدن پیدا کرده‌اند که امکان مدیریت مؤثر رمه‌ها را در محیط مرتفع چالش‌برانگیز فراهم می‌کند.
عشایر تبتی به دنبال خودکفایی هستند و برای نیازهای اساسی خود تنها به رمه‌ها و زمین تکیه می‌کنند. آن‌ها خوراک، لباس و پناهگاه خود را تولید می‌کنند و وابستگی به منابع خارجی را به حداقل رسانده‌اند؛ این خودکفایی احساس قدرت و استقلال قوی را در بین عشایر پرورش می‌دهد.
زندگی عشایری احساس عمیقی از تعلق به جامعه و پیوندهای اجتماعی را در میان عشایر تبتی ایجاد می‌کند. آن‌ها بیشتر برای مناسبات، مبادله و حمایت متقابل گردهم می‌آیند. همکاری و تسهیم منابع برای بقای آن‌ها در محیط چالش‌برانگیز فلات، امری ضروری است. عشایر تبتی احترام عمیقی برای محیط زیست قائل هستند و درک عمیقی از تعادل ظریف مورد نیاز برای حفظ سلامت زمین و دریافت منابع آن دارند. آن‌ها با جابه‌جایی رمه‌های خود و اجازه دادن به مراتع برای احیا شدن، به حفظ اکوسیستم شکننده فلات تبت کمک می‌کنند.
موسیقی و رقص بخش جدایی‌ناپذیر از شیوه زندگی عشایر است. آن‌ها در جشن‌ها دور هم جمع می‌شوند و با آوازهای سنتی، رقص‌ها و لباس‌های رنگارنگ در مراسم جشن شرکت می‌کنند. این گردهمایی‌ها احساس تعلق به جامعه را تقویت می‌کند و پیوندهای اجتماعی بین طایفه‌های کوچ‌نشین را تحکیم می‌بخشد.
تبتی‌ها هیچ چیزی را هدر نمی‌دهند؛ هر بخشی از حیوانی که برای گوشت کشته می‌شود، برای مصارف دیگر از جمله مو برای چادر، پوست برای قایق، کیف و کفش، شاخ‌ها برای قاشق، استخوان‌ها برای دکمه و حتی دم برای جارو استفاده می‌شود.
تبتی‌ها قبل از غذا خوردن دعا می‌کنند و این کار را به‌عنوان ادای احترام به آشپز، کشاورزان و هر فرد دیگری انجام می‌دهند که در تهیه و منشأ این غذا دخیل بوده است. یک سنت متداول دیگر در تبت غذا خوردن در سکوت است؛ آن‌ها تا حد امکان بی‌صدا و با صحبت کردن بسیار کم و بدون هرگونه حواس‌پرتی غذا می‌خورند.
عشایر تبتی چشم‌اندازی از شیوه زندگی ریشه‌دار در سنت، معنویت و ارتباط عمیق با زمین را ارائه می‌دهند و فرهنگ کوچ‌نشینی آن‌ها شاهدی بر مقاومت و سازگاری انسان در رویارویی با چالش‌ها است.