جوان آنلاین: دیدن نوک بینی هیچ مشکلی را حل نمی‌کند، چراکه مسئله امروز قبل از پایتخت بودن تهران امکانات بی‌شمار آن است؛ امکاناتی که اگر در تک‌تک شهر‌های کشور وجود داشته باشد، دیگر کسی تمایلی به حضور در ترافیک و شلوغی پایتخت ندارد. آن چیزی که تا امروز نتوانستیم درک کنیم، همین مسئله است. پایتخت تنها یک نام است، اما امکانات واقعیت زندگی جامعه‌ای است که مردمانش را ناچار کرده از آسایش زادگاه به مشکلات غربت پناه ببرند. آن هم به یک دلیل مهم اینکه غم نان دارند. در تهران کار هست، حتی اگر کاذب. امکانات است حتی اگر گران. حال آنکه در شهر‌های دیگر امکانات در مقایسه با تهران اگر نخواهیم بگوییم، هیچ است بسیار اندک است تا اندازه‌ای که اکثر افراد ناچار به کوچ می‌شوند. با اینکه می‌دانند در تهران هیچ آسایشی انتظارشان را نمی‌کشد، اما چاره‌ای نیست. مکران حتی نامی فریبنده هم نیست، چراکه کمتر کسی از اوضاع نابسامان مرز‌های جنوبی بی‌اطلاع است. مرز‌هایی که هنوز با تلاش فراوان بسیاری از سربازان این مملکت را به کام مرگ می‌کشاند. حال چطور باید انتظار پایتختی بی‌سروصدا را در مکران داشت؟ انتقال پایتخت از تهران به نقطه دیگر، موضوعی است که بار‌ها و بار‌ها از سوی دولت‌های مختلف مطرح می‌شد، اما هر بار بعد از انجام تحقیق و بررسی‌های بسیار این موضوع حتی به واقعیت هم نزدیک نشد. حال دولت چهاردهم قصد دارد که مسیر تحقیق و بررسی برای انتقال پایتخت را از ابتدا طی کند. در همین ابتدای مسیر، بدون اینکه صحبت همه کارشناسان و خبرگان را بشنود و ابعاد این مسئله مهم را مورد بررسی قرار دهد، منطقه مکران را به عنوان پایتخت جدید معرفی کرده که واکنش‌های منفی زیادی را به دنبال داشته است.
بدون شک هزینه انتقال پایتخت و مهیا ساختن امکانات و زیرساخت‌های آن در کنار مهاجرت افراد، هزینه گزافی به دنبال دارد، چه برای مردم و چه برای دولت. عمده کارشناسان بر این باورند اگر بخشی از هزینه‌ای که برای صرف انتقال پایتخت نیاز است، در جهت توزیع عادلانه اشتغال و امکانات صرف شود، بسیاری از مشکلات امروز پایتخت و حتی کشور حل می‌شود، چراکه بسیاری به زادگاهشان برمی‌گردند و حجم جمعیت و شلوغی پایتخت کاسته می‌شود.
حرف‌های ضد و نقیض مسئولان
آبان امسال بود که مسعود پزشکیان از آغاز مطالعات طرح انتقال پایتخت خبر داد و معاون اول خود را برای بررسی این طرح مأمور کرد. چندی بعد محمدرضا عارف در جلسه شورای عالی روابط خارجی گفت: «مکران یکی از مناطق مطرح برای انتقال پایتخت است.» همچنین فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت، روز سه‌شنبه هجدهم دی ماه در نشستی خبری اعلام کرد: «پایتخت جدید قطعاً جنوب و منطقه مکران است که این موضوع در حال کار است.» او با دعوت از متخصصان و نخبگان برای ارزیابی این طرح گفت: «دو شورا در این رابطه تشکیل شده است؛ یک شورایی که مشکلات پایتخت را بررسی و شورایی هم درباره اقتصاد دریامحور کار می‌کند. البته به ظرفیت‌هایی در منطقه مکران نیاز هست به همین جهت ما از همین جا اعلام می‌کنیم که از همه دانشگاهیان، نخبگان و خبرگان اعم از نیرو‌های مهندسی یا جامعه‌شناسی یا اقتصاددانان کمک می‌گیریم و در واقع داریم روی این مسئله کار می‌کنیم تا بتوانیم موضوع را به سمتی ببریم که بهترین اثربخشی را داشته باشد.» چندی بعد جعفر قائم‌پناه، معاون اجرایی رئیس‌جمهور در خصوص پیشنهاد پایتخت‌شدن سواحل مکران گفت: «این موضوع به عنوان یک ایده مطرح شده است» بدون شک این اظهارنظرات نسنجیده و کارشناسی نشده از سوی مسئولان، فضای روانی جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما متأسفانه کمتر توجهی بدان شده است.
برای افکار عمومی ارزش قائل شوید!
در پی اظهارات مسئولان مبنی بر اینکه مکران یکی از جدی‌ترین گزینه‌ها برای انتقال پایتخت است، جست‌وجوی نام این منطقه از سوی کاربران اینترنت به طرز چشمگیری افزایش یافت. این موضوع همچنین با واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز مواجه شد. محمدجواد محمدزاده در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «در حالی که معاون اول و سخنگوی رسمی دولت از جدی بودن انتقال پایتخت به مکران می‌گویند، سخنگوی غیررسمی و معاون اجرایی دولت، متوجه عمق مضحک بودن ماجرا شده و آن را تکذیب می‌کنند. عاقبت دولتی که بدون ایده و فهم و هم‌آهنگی بر سر کار می‌آید!»
کاربر دیگری به نام زینب نیز توئیت زد: «معاون اول دولت گفته پایتخت رو انتقال بدیم به مکران، دورترین نقطه از تمام کلانشهر‌ها و مناطق صنعتی و کشاورزی! نزدیک‌ترین نقطه برای تصرف از سوی نیروی خارجی از طریق دریا خیلی عجیبه.»
همچنین میلاد مهرآبادی در صفحه خود نوشت: «در کتاب‌های تاریخ دوران راهنمایی به ما گفتید که پایتخت باید در نقطه‌ای امن و به دور از خطرات امنیتی احتمالی باشد! حالا دیگر خود دانید! لطفاً صرفاً اعلام خبر نکنید اندکی برای افکار عمومی ارزش قائل باشید و توضیح بدهید که چرا؟»
کاربری به نام ستیا نیز توئیت زد: «معاون اجرایی رئیس‌جمهور گفته: «انتقال پایتخت به مکران در حد ایده است!» آیا بهتر نیست کارگزاران دولت به جای طرح ایده‌های غیرمتعارف و غیرعملی و رسانه‌ای‌کردن آن به فکر طرحی برای کاهش فشار اقتصادی این روز‌های زندگی مردم باشند؟ به فکر رویداد‌های منطقه‌ای و تأثیرگذاری آن بر کشور باشند؟»
همچنین علی خسروانی در واکنش به این تصمیم نوشت: «یک بار امتحانی پایتخت رو ببرید تا جاجرود، ما ببینیم اینکاره‌اید، بعداً خیز برای مکران بردارید. زیر مجوز واردات چهارتا آهن پاره که مردم با پول خودشون بیارن ماندید!»
کاربری به نام ریحانشونم نیز توئیت زد: «پایتخت بره مکران، هفته‌ای سه بار باید پایتخت رو از محاصره نجات بدیم.»
تهران در مشکلاتش غرق می‌شود؟!
عمده کارشناسان مخالف انتقال پایتخت به ویژه به سمت مکران هستند. دکتر علی بیت‌اللهی، عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در این رابطه به «جوان» گفت: «تهران با مشکلات عدیده‌ای مواجه است. اگر هدف از انتقال پایتخت به مکران حل مشکلات تهران باشد بدون شک با این تصمیم نه تنها مشکلی حل نمی‌شود بلکه شاهد افزایش مشکلات بیشتر خواهیم بود.»
وی گفت: «امروز به تهران (به عنوان پایتخت کشور) توجهات زیادی می‌شود، با این حال کار‌های زیادی روی زمین مانده است. حال اگر پایتخت دیگری تعیین و بودجه و اعتبارات کشور را صرف ساختن آن پایتخت خیالی کنیم، تهران با مشکلاتش به حال خود رها می‌شود. بی‌تردید رسیدگی به مکران و ایجاد امکانات کافی در آن خوب است، اما جابه‌جایی پایتخت به این منطقه نه.»
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی تصریح کرد: «این تصور غلطی است که با انتقال پایتخت، تهران از جمعیت خالی می‌شود، چنین فرضیاتی در عمل اتفاق نخواهد افتاد. برای مثال کلانشهرهایی، چون شیراز و اصفهان با وجود اینکه پایتخت نیستند، اما جمعیت بالایی دارند. بنابراین ساکنان تهران به دلیل امکانات و رفاهیئتی که در این شهر وجود دارد از آن بیرون نخواهند رفت.»
او با بیان اینکه «انتقال پایتخت شامل انتقال دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها و زیرساخت‌ها و... نمی‌شود و اینها جای خودشان باقی می‌مانند» اظهار کرد: «بر فرض که پایتخت جابه‌جا شود، در چنین شرایطی همان بافت فرسوده و گسل در تهران باقی می‌ماند و یک روز هم زلزله و فرونشست رخ می‌دهد. حال وقتی تمرکز آقایان مسئول بر پایتخت‌سازی در نقطه دیگری باشد، دیگر چطور پول و فرصتی برای حل مشکلات ساکنان تهران دارند؟ آیا قرار است مردم این کلانشهر در مشکلات حل نشده، غرق شوند؟!»
جاذبه‌هایی که از بین نمی‌رود
بیت‌اللهی به موقعیت جغرافیایی مکران اشاره کرد و گفت: «تهران به عنوان مرکز جغرافیایی و هندسی کشور، نقش مهمی دارد. حال اگر مکران به عنوان پایتخت انتخاب شود، کسانی که بخواهند برای حل مشکلات اداری و کاری خودشان از شهر ماکو (در آذربایجان غربی) به سواحل مکران بیایند، باید دو شبانه روز در راه باشند. شاید برخی بگویند قرار است به صورت ایالتی و با توزیع تمرکز حکومت در استان‌های مختلف کار شود، اما در حال حاضر چنین سیستمی در کشور وجود ندارد و سیستم حاکمیتی ما مرکزگراست.»
وی گفت: «کافی است مسئولان این سؤال را از خود بپرسند که اگر پایتخت را به جای دیگری منتقل کنیم، آیا تهران جاذبه‌های خود را از دست خواهد داد؟ قطعاً نه. بر فرض که ۱۰ تا ۱۵ درصد جمعیت تهران به مکران بروند و چند ساختمان مسکونی خالی شود، بدون شک در کمترین زمان ممکن مهاجرت انبوه جمعیت‌های مختلف از نقاط اطراف تهران به داخل این ساختمان‌ها رخ می‌دهد. شاید دیگر اسم تهران، پایتخت نباشد، اما بازار که بازار تهران است، دانشگاه تهران و صنعتی شریف که منتقل نمی‌شود، بیمارستان امام که سر جایش می‌ماند.»
راه‌های کم‌هزینه‌تری هم است
بیت‌اللهی معتقد است علت اصلی تمرکز جمعیت در کلانشهرهایی، چون تهران، مشهد، اصفهان و شیراز، «اشتغال، کسب درآمد و معیشت روزمره است. همچنین موضوع «آموزش» و «درمان» نیز از دیگر عوامل مهم هستند. او بیان کرد: «اگر به فکر کم کردن مشکلات هستیم باید توزیع عادلانه مشاغل و درآمدزایی در سراسر کشور انجام شود، در این صورت مشکلات تهران، اصفهان، مشهد، شیراز و دیگر کلانشهر‌ها حل می‌شود.»
عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با بیان اینکه «اگر فلسفه انتقال پایتخت حل مشکلات و کاهش جمعیت‌پذیری تهران است راه‌های کم‌هزینه‌تری وجود دارد» افزود: «انتقال پایتخت نیاز به هزینه چند صد میلیارد دلاری دارد که البته زمان زیادی هم می‌برد. حال با بخش کمی از هزینه انتقال پایتخت می‌توان امکانات و مشاغل را به صورت عادلانه در کشور توزیع و مشکلات را در زمان کمتری حل کرد.»
به جای درست کردن ابرو، چشمش را هم کور نکنید
رسیدگی به مکران نیازمند اضافه کردن پسوند یا پیشوند پایتخت به آن نیست. مکران نیازمند امکانات است و شرایطی که بتواند علاوه بر تأمین ساکنان آن دیگران را نیز به آنجا بکشاند. در واقع این امکانات است که افراد را به این شهر و آن شهر می‌کشاند نه واژه پایتخت. اصفهان امروز یکی از شهر‌های پرجمعیت کشور است درست مثل مشهد، تبریز، شیراز و خیلی شهر‌های دیگر بدون آنکه واژه پایتخت در کنار نام آنها جا خوش کرده باشد. هرچند که امکانات این شهر‌ها هم هنوز به پای تهران نمی‌رسد، اما آنچه باعث شده تا این شهر‌ها در زمره شهر‌های پرجمعیت کشور قرار گیرد توجه به افزایش امکانات رفاهی آن است و بس. پس بهتر است به جای درست کردن ابرو چشمش را هم کور نکنیم.