کتایون نجفی زاده، فوق‌تخصص بیماری‌های ریوی و مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان ریه در گفت‌وگویی به بررسی مسائل مرتبط با اهدای ریه و چالش‌های موجود در این حوزه پرداخت.
وی با اشاره به اهمیت اهدای عضو از افراد مرگ مغزی تأکید کرد که وضعیت اهدای ریه در ایران نسبت به استانداردهای جهانی بسیار پایین‌تر است.
مکانیسم مرگ مغزی و اهمیت اهدای عضو
نجفی‌زاده توضیح داد که قلب انسان به وسیله گره پیشاهنگ، که یک ساختار کوچک در بالای قلب است، امواج الکتریکی تولید می‌کند و ضربان قلب را برقرار می‌سازد. این گره برای عملکرد خود به اکسیژن وابسته است که از ریه‌ها تأمین می‌شود.
وی افزود: اما فرمان تنفس از مغز صادر می‌شود و زمانی که به دلیل عواملی مانند ضربه مغزی، تومور یا خونریزی مغزی، مغز دچار ورم شود، فشار داخل جمجمه افزایش یافته و خون‌رسانی به مغز و ساقه مغز قطع می‌شود. این اتفاق منجر به مرگ سلول‌های مغزی و به دنبال آن مرگ مغزی می‌شود.
نجفی زاده ادامه داد: در گذشته که دستگاه‌های تنفس مصنوعی وجود نداشت، پس از مرگ مغزی، ضربان قلب نیز به‌سرعت متوقف می‌شد. اما امروزه با استفاده از این دستگاه‌ها، اکسیژن مصنوعی به قلب می‌رسد و ضربان قلب برای مدتی ادامه می‌یابد، اگرچه مغز کاملاً از کار افتاده است.
مشکلات اهدای ریه در ایران
نجفی‌زاده در ادامه به چالش‌های اهدای ریه اشاره کرد و گفت: ریه‌ها به دلیل ساختار حساس و سطح گسترده خود، بیشتر از دیگر اعضا در معرض آسیب و عفونت هستند. عواملی مانند کوفتگی ریه در تصادفات، ورود مواد غذایی به ریه هنگام حادثه، و عفونت‌های شایع در آی‌سی‌یوها موجب می‌شوند تنها درصد کمی از ریه‌ها قابل اهدا باشند.
وی افزود: در دنیا به طور میانگین ۱۰ تا ۲۰ درصد ریه‌های اهداکنندگان مرگ مغزی قابل استفاده هستند، اما در ایران این میزان تنها ۴ درصد است. علت اصلی این مشکل، عدم مراقبت کافی از اهداکنندگان مرگ مغزی در بخش‌های آی‌سی‌یو و ساکشن نکردن به موقع ترشحات ریه است.
آمار نگران‌کننده بیماران در لیست انتظار
به گفته نجفی‌زاده، بالاترین آمار سالانه پیوند ریه در ایران ۱۶ مورد بوده است، در حالی که حداقل ۸۰ تا ۹۰ بیمار در سال نیاز مبرم به پیوند ریه دارند. او تأکید کرد: تعداد زیادی از بیماران به دلیل نبود ریه مناسب در لیست انتظار فوت می‌کنند. پیش از شیوع کرونا، روزانه ۷ تا ۱۰ نفر به دلیل نرسیدن عضو پیوندی جان خود را از دست می‌دادند و اکنون این آمار به بیش از ۱۲ نفر در روز افزایش یافته است.
ضرورت اقدامات فوری
مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایرانیان با اشاره به اهمیت فرهنگ‌سازی و مدیریت بهتر فرآیند اهدای عضو گفت: در کشوری با فرهنگ ایثار، منطقی نیست که از یک سو اعضای ارزشمند افراد مرگ مغزی به خاک سپرده شوند و از سوی دیگر بیماران نیازمند به دلیل نرسیدن عضو جان خود را از دست بدهند. باید تلاش‌های بیشتری برای افزایش آگاهی عمومی و بهبود مراقبت از اهداکنندگان مرگ مغزی انجام شود.
توصیه به بیماران پیوندی
نجفی‌زاده در پایان به حساسیت نگهداری بیماران پس از پیوند ریه اشاره کرد و گفت: بیماران باید داروهای سرکوب‌کننده ایمنی خود را به‌طور مرتب مصرف کنند تا بدن عضو جدید را پس نزند. همچنین مراقبت دقیق برای پیشگیری از عفونت ضروری است، زیرا ریه به دلیل تماس مستقیم با هوا، نسبت به عفونت حساس‌تر است.