به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، همایش "گفت‌وگوی ملی درباره وفاق ملی" امروز پنجشنبه ۲۰ دی در سالن همایش‌های کتابخانه ملی با حضور رئیس‌جمهور برگزار شد، در نشست (پنل) "افق های بین المللی وفاق"، حسین سلیمی، محمدحسین عادلی، الهه کولایی، ناصر هادیان و ساسان کریمی به ارائه نظرات ذیل این عنوان پرداختند.
کریمی: باید وفاق‌های هوشمندانه تری با خود و جهان داشته باشیم
ساسان کریمی، استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران درباره معنایابی وفاق در عرصه بین‌المللی گفت: هر گفتمانی که دولت‌ها برای خود برمی‌گزینند باید به طور راهبردی، استراتژیک و بلند مدت به کار خود کشور آید. بنده با اینکه این وفاق باید به درد مردم و معیشت امروز آنها بخورد بسیار مخالفم و این در واقع عبارت پردازی دلچسب، زود هنگام و انحرافی است.
وی با بیان اینکه هر گفتمانی شامل وفاق باید به کار کشور آید، افزود: کشور شامل مردم امروز و مردم فرداست و فقط نه مردم امروز که بتوانند کمی راحت‌تر زندگی کنند. کشور به واسطه نگاه کوتاه مدت، امروز با ناترازی منابع روبرو شده است. وفاق دو معنی اصلی دارد؛ وفاقی که یکی داخلی است و باید دید چه کمکی به روابط ما در حوزه بین المللی و جهانی خواهد کرد و دیگری اینکه اتفاق نظری که ممکن است با هر طرف خارجی، شامل دوست‌ها و رقبا و دشمنان در موضوعات متفاوت و حتی مورد اختلاف داشته باشیم، باید دید این دومی چه تاثیری بر انسجام داخلی خواهد گذاشت.
وی ادامه داد: تجربه ما نشان داده که بلافاصله بعد از برجام، به عنوان پروژه‌ای که حداقل مردم دوبار به طور عمده به آن رای داده اند، در جامعه وفاق و بین مردم امیدی به وجود آمد. آن چیزی هم که از داخل به برجام آسیب زد اتفاقا از جنس همین نبود، وفاق برای پشتیبانی از قراردادی که دولت منتخب بسته بود.
کریمی با تصریح این مهم که امروز جامعه ما یک جامعه زخم خورده است، گفت: یکی از کهنه ترین زخم های این جامعه امروز مسئله سیاست خارجی آسیب خورده است. حداقل دو دهه است که ایران در تنگنای امنیتی‌سازی قرار دارد که خصمی مانند رژیم صهیونیستی و نیز برخی اشتباهات داخلی به آن دامن زده است.
وی تاکید کرد: می‌توان با وفاق داخلی این گشایش را در روابط خارجی ایجاد کنیم. این مساله میتواند برای ترمیم اعتماد عمومی راهگشا باشد. امروز جامعه جهانی به واسطه نظم متفاوت نسبت به گذشته، بازیگران مختلفی دارد که دیگر منحصر به دولت‌ها نیستند و معادلات مختلفی از جنس معادلات اتحاد و اطلاعات و غیره ایجاب می‌کند که ما وفاق های هوشمندانه تری با کشورهای مختلف، در داخل منطقه و در محیط جهانی داشته باشیم.
سلیمی: وفاق به معنای اجماع نیست
حسین سلیمی، استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبایی در ادامه این نشست با اشاره به اینکه پدیده‌های بین‌المللی و جهانی مانند اشیا ثابت نیستند، گفت: ما دنیا را هرگونه نگاه کنیم، آنگونه می‌شود. اگر دنیا را پر از تنازع درگیری و دشمنی ببینیم زندگی ما در عرصه بین المللی پر از تنازع و دشمنی و تعارض خواهد شد.
وی ادامه داد: اگر دنیای فعلی را به ده منطقه تقسیم کنیم، در هفت منطقه دنیا نگرش تنازعی از میان رفته و در سه منطقه وجود دارد. تجلی این نگاه در کنش گفتاری ماست که چگونه سخن می‌گوییم و چگونه با سخن گفتن خود رفتار میکنیم و کنش انجام می‌دهیم.
این استاد دانشگاه در ادامه با بیان اینکه بعضی‌ها فکر می‌کنند وفاق یعنی اجماع، توضیح داد: اجماع در عرصه سیاست امکان پذیر نیست و رقابت و حتی مجادله در ذات سیاست است. وفاق سیاستی است که این رقابت را به کانال مثبت هدایت کند و در عرصه بین‌المللی هم همینگونه است و هرگز منافع بازیگران و کشورها مشترک نخواهد بود. بحث این است که چگونه این تعارض منافع و نگرش ها در یک مسیر مثبت رقابت آمیز قرار گیرد.
سلیمی با اشاره به اینکه ما اگر وفاق را به معنای اجماع و کنار گذاشتن اختلافات در نظر بگیریم هرگز چه در عرصه داخلی چه در عرصه بین الملل امکان پذیر نیست، گفت: اما اگر به معنای این بگیریم که «دیگری» در بستر وجودی خود وجود دارد نه چیزی که ما می خواهیم آن زمان می‌آموزیم که چگونه در کنار یکدیگر زندگی کنیم. اگر ما هستی خود را با نیستی دیگری تعریف کنیم دیگری روا وادار می کنیم که او هم هستی خود را با نیستی ما تعریف کند.
وی ادامه داد: ما باید بپذیریم جهان امروز کاملا با جهان ۴۵ سال پیش فرق می‌کند، ما در دنیای متفاوتی زندگی میکنیم. ما وارد جهان شبکه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و هویتی متفاوت شدیم و ناگزیر به تحول گفتار خود هستیم تا بتوانیم در این جهان زیست کنیم. دنیای ما تغییر کرده و اگر ما تغییر نکنیم امکان زیستن ما در این جهان نیست. منافذ تنفسی جامعه ما الان در فضای جهان جدید بسته شده ما باید این منافذ را باز کنیم. معنای امنیت در جهان امروز ما تغییر کرده است. اینکه در عرصه سیاست خارجی چگونه می‌توانیم در این فضای نوین جهانی یک امنیت پایدار دست پیدا بکنیم نیازمند روش‌های کاملاً متفاوتی با روش‌های است.
هادیان: وفاق خارجی به معنای مدیریت خصومت با جهان است
ناصر هادیان استاد روابط بین‌الملل هم در این نشست با اشاره به اینکه می‌توان از زوایای متفاوت وارد دنیا شد و بحث کرد، گفت: می‌توانیم با دنیا تعامل داشته باشیم و این تعامل میتواند شکل‌های متفاوت به خود گیرد. یک سمت این تعامل می تواند دوستی و سمت دیگر آن خصومت باشد و هنر دیپلمات این است که خصومت ها را به سمت خنثی بودن و بعد دوستی بکشاند. به نظر من این گرایش اصلی سیاست خارجی همه کشورها از جمله کشور ما باید باشد.
هادیان با بیان اینکه اصل نباید بر دعوا باشد و اگر متمرکز بر گفت و گو باشد بهتر است، گفت: در این چارچوب باید تلاش کنیم با کشورهایی که رابطه بهتری با ما دارند دوستی برقرار کنیم و با کشورهای دیگر اگر خصومتی است به سمت مدیریت کشانده شود. سیاست بین الملل، سیاست قدرت‌های بزرگ است و آمریکا، اروپا، روسیه و چین. در میان این کشورها، آمریکا قدرت جهانی و بقیه قدرت منطقه‌ای هستند و ما نیازمند تعامل با همه جهان هستیم.
این استاد دانشگاه در ادامه گفت: باید به سمت تعامل حرکت کنیم و برنامه‌ای برای بعد از مذاکرات و رفع تحریم‌های احتمالی داشته باشیم.
تکصدایی در سیاست خارجی محکوم به ناپایداری است
محمدحسین عادلی دیپلمات و اقتصاددان در ادامه این نشست به مقایسه ارقام تولید ناخالص داخلی کشورهای همسایه ایران پرداخت و گفت: در سال ۱۹۹۰ میلادی و پس از پایان جنگ ایران و عراق، تولید ناخالص داخلی ایران ۵۸۱ میلیارد دلار بود. این رقم در ترکیه ۲۰۷، در عربستان ۱۱۷ میلیارد دلار بود. یعنی قدرت اقتصادی ایران ۹/۴ برابر عربستان و ۸/۲ برابر ترکیه بود.
وی ادامه داد: در سال ۲۰۰۰ میلادی تولید ناخالص داخلی ایران، ۹/۱ برابر عربستان و ۳/۱ برابر ترکیه شد. یعنی هر در دو مطقع ایران قدرت اول منطقه‌ای از نظر رقم تولید ناخالص داخلی بود. در سال ۲۰۲۳ تولید ناخالص داخلی ایران ۳۷۲ میلیارد دلار، ترکیه ۱۱۲۹ و عربستان ۱۰۶۷ میلیارد دلار بود؛ یعنی ترکیه و عربستان در رتبه‌های اول و دوم و با فاصله زیاد قرار گرفتند.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه میان تجارت خارجی و رشد و توسعه اقتصادی رابطه مشخصی وجود دارد؛ گفت: اگر تجارت بین المللی کشور یک درصد رشد کند، توسعه اقتصادی آن کشور بین نیم درصد تا هشت دهم درصد رشد می کند. در دو مقطع زمانی اشاره شده روابط بین‌المللی ایران روابطی نسبتا مناسب بود اما پس از آن وارد یک ماجرای بین المللی شدیم که تاکنون ادامه دارد.
وی با بیان اینکه تجارت خارجی و مبادلات بین‌المللی بر بستر همزیستی مسالمت‌آمیز با دیگران استوار است، گفت: زمانی با دنیا می‌توان وفاق کرد که به سمت حداکثرسازی اشتراکات و حداقل سازی و مدیریت اختلافات پیش رویم. کشورها می‌توانند منافع مشترک داشته باشند و مبادلات زمانی میتواند به مردم کشوری کمک کند که بتوان با کشورهای دنیا به نوعی از وفاق رسید.
عادلی با تاکید بر اینکه ریشه این وفاق از داخل شروع می‌شود؛ ادامه داد: این وفاق باید در دو سمت قدرت و حاکمیت شکل گیرد و نظر آنها باید برای اجرای یک سیاست خارجی عملی جلب شود. از سوی دیگر باید با مردم هم به وفاق رسید و اگر سیاست خارجی فاقد این دو باشد، پایدار و مقبول نخواهد بود و مورد استقبال کشورهای دیگر هم قرار نمی‌گیرد. هرگونه تکصدایی در سیاست خارجی محکوم به ناپایداری است.
وی تصریح کرد: واقع‌گرایی حکم می‌کند که بر اساس اندازه، قدرت و ظرفیت‌های کشورها پیش رویم؛ سیاست خارجی یک امر ملی است و وفاق در امرملی بسیار مهم است و باید دید آیا در این امر ملی باید نگاه جناحی داشت؟ در نهایت باید از خود پرسید که کشوری که مردم آن دارای درآمد سالانه بالایی هستند بهتر می‌توانند بیاندیشند و در عرصه بین‌المللی ظاهر شوند یا کشوری که مردن آن درآمد پایینی دارند. امنیت کشور زمانی تامین می‌شود که نسبت مناسبی میان دارایی کشور با قدرت‌های دیگر وجود داشته باشد. برای زدودن تهدید باید به روابطی اندیشید که براساس آن مبادلات اقتصادی مناسبی برقرار شده باشد.
در روابط خارجی نیازمند پشتوانه و وفاق داخلی هستیم
الهه کولایی، استاد دانشگاه و کارشناس روابط بین الملل در این نشست با اشاره به اینکه ایران یکی از بین المللی ترین کشورهای جهان است، گفت: ما در شرایطی قرار گرفتیم که حتی اگر نخواهیم، حتی اگر بر اساس و با استناد به شواهد تاریخی، سیاستی را دنبال میکنیم که از تحولات منطقه‌ای و بین المللی در کنار باشیم به ما چنین اجازه ای داده نمی‌شود. ما در منطقه ای زندگی میکنیم که گذشته از تحولاتی که در کشور ما در طول ۴۵ سال گذشته در جریان بوده، پیرامون ما هم از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب تحولات بسیار اساسی در حال شکل گیری است.
او با اشاره به اینکه این تحولات ما را ملزم می‌کند که ادراک خود را از محیط بیرونی و اینکه چه جایگاه، نقش و روابطی را می توانیم با کشورهای دیگر برقرار کنیم، دقیق تر کنیم، افزود: باوری وجود دارد مبنی بر اینکه کشورهایی که در واقع ملت های آنها حضور سیاسی پررنگ تری در نظام سیاسی مستقر دارند بیشتر به دنبال تعامل هستند و به سمت روابط سازنده و تامین منافع مشترک و در واقع گسترش همکاری های همه جانبه حرکت می‌کنند.
این استاد دانشگاه در ادامه خاطرنشان کرد: این باور وجود دارد که نظام های دموکراتیک، نظام هایی که مردم حضور بیشتری در سیاست‌سازی و اجرای سیاستها به خصوص در عرصه بین المللی دارند، کمتر به دنبال ماجراجویی و ایجاد ناامنی و بی‌ثباتی حرکت می‌کنند و ملت‌ها در اصل به دنبال گسترش صلح و روابط همکاری جویانه هستند. این را اضافه بکنید به اینکه در محیط بین‌المللی بعضی از گزاره ها زمانی که در فضای مجازی جستجو می کنید و در ادبیات سیاسی و بین المللی آنها را پیگیری می کنید، متوجه میشوید که این گزارها یا عبارات، واژه های تعیین کننده هستند. مانند پس از فروپاشی اتحاد شوروی، پس از یازده سپتامبر، پس از جنگ اوکراین، پس از فروپاشی دولت اسد؛ یعنی در واقع فرازهایی در محیط پیرامونی ما چه در سطح منطقه چه در سطح جهان اتفاق می‌افتد که نیازمند یک درک دقیق و کارشناسی است.
کولایی افزود: وفاق را در این چارچوب می‌بینم که در محیط داخلی کشور شرایطی شکل بگیرد که تامین منافع عموم مردم نه گرایش‌های خاص و رفتارهای ماجراجویانه و رفتارهای بی‌ثبات ساز به نام یک ملت شکل بگیرد، بلکه ملتی که مثل همه ملت‌های جهان به دنبال یک سری اهداف مشترک است، اهدافی که در جامعه بشری امروز به دلیل جهانی شدن دسترسی به آنها در واقع از سهولت بیشتری برخوردار شده باشد. در واقع اینکه ما چطور این روابط را تنظیم کنیم من فکر می‌کنم بحثی است که ارتباط مستقیم با مفهوم وفاق پیدا می‌کند که در ارتباط با تامین منافع مردم ایران در این شرایط متحول جهانی است. جهانی که به هر حال وارد موج چهارم و در واقع نسل چهارم انقلاب‌های فناوری و دیجیتالی شده و آثار و پیامدهای آن به شکل کاملاً مشهود در حال گسترش پیدا کردن است.
کولایی افزود: اگر این مفهوم در داخل کشور ما بتواند استحکام لازم را پیدا کند و مردم بتوانند در این فرایند کسانی را با یک رویکرد تخصصی، علمی و کارشناسی سامان بدهند یعنی بر اساس یک ادراک واقع گرایانه این رابطه را تنظیم کرده‌ایم. ما باز به لحاظ نظری باید تفکیک قائل شویم بین آنچه که ما ادراک میکنیم و آنچه که در محیط عملیاتی میتواند وجود داشته باشد، اگر این‌ها با هم تناسب و سازگاری پیدا نکنند در واقع میتواند فاجعه آفرین باشد. اگر ما در یک دوره خاص تاریخی مثلا پیش از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و یا پس از آن در جا بزنیم و تفاوت بین محیط های ایجاد شده در سطح منطقه و جهان را درک نکنیم، رفتارهای ما نیز ارتباطی با منافع مردم ایران نخواهد داشت.
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: من بر این باور هستم که ما در روابط خارجی و در تنظیم سیاست خارجی خودمان نیازمند پشتوانه داخلی هستیم تا تامین منافع ملی با دسترسی مردم ایران شکل بگیرد. طبیعتاً در یک نگاه بلند مدت میان مدت و البته کوتاه مدت از مزایای این روابط مردم می‌توانند بهره‌مند شوند تا آن ثبات سیاسی اجتماعی حفظ شود. اگر درک روشنی از این تحولات وجود داشته باشد، می توان سیاست ها و رفتارها و برنامه های مناسب را تنظیم کرد. تصور من این است که این وفاق میتواند یک پشتوانه داخلی باشد تا این سیاستها با استحکام بیشتری و متناسب با تحولات جامعه جهانی دنبال شود.
به گزارش ایرنا، معاونت راهبردی ریاست‌جمهوری در راستای شعار محوری دولت چهاردهم امروز پنجشنبه (۲۰ دی) همایشی با عنوان «گفت‌وگوی ملی درباره وفاق» در کتابخانه ملی برگزار کرد، در این همایش صاحب‌نظران در ۱۰ نشست (پنل) گفت‌وگوی مسأله‌محور به ارائه دیدگاه‌های خود پرداخته و به پرسش‌های حاضران پاسخ دادند.