جوان آنلاین: اولین تصویر از بازار کار پاییز ۱۴۰۳ اگرچه نشان می‌دهد تا پایان پاییز امسال نرخ بیکاری به ۲/۷ درصد کاهش یافته، اما همزمان از نداشتن فعالیت اقتصادی بیش از نیمی از جامعه هم خبر می‌دهد.
نرخ بیکاری شاخص کلیدی بازار کار است و پایین‌بودن آن معمولاً نشان‌دهنده یک اقتصاد سالم با فرصت‌های شغلی فراوان است، اما آیا کیفیت کاهش نرخ بیکاری در کشورمان نیز از همین جنس است؟ پاسخ بسیاری از
کارشناسان به این مسئله منفی است. در سال‌های گذشته اگرچه نرخ بیکاری روندی کاهشی داشته، اما دلیل اصلی این مسئله نه فقط اشتغالزایی، بلکه خروج عده‌ای از بازار کار و ناامیدی آنها از پیداکردن شغل بوده است. بر همین اساس اغلب تحلیل‌هایی که در چند سال اخیر درخصوص کاهش نرخ بیکاری منتشر شده مبنی بر همین مسئله
بوده است.
اهمیت کیفیت کاهش نرخ بیکاری
مرتضی زمانیان، اقتصاددان در گفتگو با «جوان» در این‌باره گفت: نرخ بیکاری نشان‌دهنده درصدی از جمعیت فعال است که در سن کار قرار دارند و توانایی کارکردن را دارند و به دنبال شغل می‌گردند، اما موفق به یافتن آن
نشده‌اند. به عبارت دیگر، این نرخ نسبت تعداد بیکاران به کل جمعیت فعال اعم از شاغلان و بیکاران را اندازه‌گیری می‌کند. کاهش نرخ بیکاری معمولاً به عنوان نشانه‌ای از بهبود وضعیت اشتغال در نظر گرفته می‌شود.
این عضو هیئت علمی دانشگاه ادامه داد: از سوی دیگر، نرخ مشارکت اقتصادی درصدی از جمعیت را در سن کار نشان می‌دهد که یا شاغل هستند یا فعالانه به دنبال کار می‌گردند. این نرخ به ما می‌گوید چه بخشی از جمعیت در سن کار، حاضر به مشارکت در بازار کار هستند.
کاهش نرخ مشارکت می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که برخی افراد به دلایلی مانند ناامیدی از یافتن شغل، بازنشستگی زودهنگام، یا ادامه تحصیل از جست‌وجوی کار دست کشیده‌اند و دیگر جزو جمعیت فعال
محسوب نمی‌شوند.
زمانیان افزود: بنابراین این دو شاخص در کنار هم می‌توانند تصویر کامل‌تری از وضعیت بازار کار ارائه دهند. برای مثال، کاهش نرخ بیکاری همراه با کاهش نرخ مشارکت ممکن است نشان‌دهنده بهبود واقعی نباشد، بلکه حاکی از خروج بخشی از بیکاران از جمعیت فعال باشد.
مقایسه عملکرد ایران و چین دراشتغالزایی
براساس یک گزارش، وضعیت اشتغالزایی در ایران با چین مقایسه شده است. این گزارش نشان می‌دهد چین در یک‌بازه زمانی ۱۹ ساله با ۳۲۰ میلیارد دلار، ۲۲۰میلیون شغل جدید ایجاد کرد، اما ایران در همان بازه زمانی با ۲۹۸ میلیارد دلار منابع فقط ۷/۵ میلیون شغل ایجاد
کرده است.
زمانیان در پاسخ به علت این مسئله گفت: باید بررسی شود که جزئیات این گزارش چیست، اما به طور کلی چین حمایت از بنگاه‌های کوچک را به صورت جدی در دستور کار دارد و دنبال می‌کند. صنایع و بنگاه‌های کوچک موتور تولید شغل هستند، اما صنایع بزرگ به اندازه بنگاه‌های کوچک اشتغالزایی ندارند. در صنایع بزرگ بیشتر تولید کالا‌های استراتژیک مدنظر
قرار دارد.
او با اشاره به حجم قابل توجه بنگاه‌های کوچک نسبت به بنگاه‌های بزرگ در کشور گفت: این در حالی است که راه‌اندازی صنایع بزرگ هزینه‌های بیشتری نیز دارد.
رشد اقتصادی مهم‌ترین عامل ایجاد شغل
در حال حاضر حدود ۸۰ درصد از بنگاه‌های ایران را بنگاه‌های تولیدی کوچک و متوسط تشکیل می‌دهند. کارشناسان راهکار مهم اشتغالزایی را حمایت از بنگاه‌های خرد و توسعه مشاغلی می‌دانند که با رونق آن اشتغال بیشتری در جامعه ایجاد می‌کنند.
یکی از این مشاغل مهم در زمینه مسکن است که می‌تواند بسیاری از صنایع را فعال کند، اما حمایت مهم دولت از صنایع که منجر به اشتغالزایی می‌شود به باور کارشناسان ابتدا از مسیر ثبات اقتصادی و کنترل تورم می‌گذرد و در غیر این صورت پرداخت تسهیلات نیز نمی‌تواند به تنهایی راهگشا باشد؛ موضوعی که یکی از نمایندگان مجلس نیز به تازگی به آن اشاره کرده است. جهانبخش قلاوند، نماینده مردم اندیمشک در شورای اسلامی در نشست علنی ۲ دی‌ماه مجلس با بیان اینکه تسهیلات تکلیفی با سود ۴ درصد تأثیری در جهت اشتغالزایی ندارد، از این اقدام به عنوان عاملی در جهت هدررفت منابع یاد کرد. همچنین به باور کارشناسان مهم‌ترین الزام کاهش نرخ بیکاری، توسعه اقتصاد و رشد اقتصادی است که بتواند منافع بیشتری برای عموم داشته باشد.
جزئیات گزارش جدید مرکز آمار
آخرین آمار‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که تا پایان پاییز امسال، نرخ مشارکت اقتصادی در کشور به ۲/۴۱ درصد رسیده است، یعنی از میان تمام افزایش ۱۵ساله و بیشتر ایرانی، در فصل پاییز امسال ۲/۴۱ درصد آنها شاغل یا جویای شغل بودند و مابقی از نظر اقتصادی فعالیتی نداشتند. نرخ مشارکت اقتصادی برای مردان ۶۸ درصد و برای زنان ۵/۱۴ درصد بوده است.
از سوی دیگر نرخ بیکاری هم ۲/۷ درصد برآورد شده که در مقایسه با تابستان امسال ۴/۰ درصد نرخ آن کاهش یافته است. نرخ بیکاری برای مردان ۹/۵ درصد و برای زنان ۷/۱۳ درصد بوده است؛ جمعیت بیکاران هم یک میلیون و ۹۵۱ هزار و ۶۲۰ نفر محاسبه شده است.
نرخ بیکاری برای جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله ۲/۲۰ درصد و برای گروه سنی ۱۸ تا ۳۵ ساله ۳/۱۴ درصد بوده است که نشان می‌دهد به طور کلی یافتن شغل برای جوانان به مراتب دشوارتر از دیگر گروه‌های سنی است. نرخ بیکاری زنان ۱۵ تا ۲۴ ساله را حدود ۲۸ درصد و نرخ بیکاری زنان ۱۸ تا ۳۵ ساله را ۱/۲۴ درصد برآورد کرده‌اند.
از میان سه بخش اصلی اقتصادی، کشاورزی ۷/۱۳ درصد از مشاغل را در خود داشته است. سهم صنعت و خدمات هم به ترتیب ۵/۳۳ درصد و ۷/۵۲ درصد بوده است. بیشترین سهم اشتغال زنان هم در حالی به بخش خدمات تعلق گرفته که محاسبات اخیر از سهم ۴/۶۳ درصدی این بخش در اشتغال زنان خبر می‌دهد.
همچنین ۴/۷ درصد از شاغلان کشور به اشتغال ناقص مشغول هستند که نشان‌دهنده ساعات کمتر کار در طول هفته است. ۸درصد مردان و ۲/۴ درصد زنان شاغل هم به شکل ناقص
کار کردند.
مقایسه عملکرد اشتغالزایی ۴ دولت
نکته مهم گزارش جدید مرکز آمار، میزان اشتغالزایی در پاییز است که کاهش یافت، در حالی که تعداد شاغلان در پاییز امسال به ۲۴ میلیون و ۹۸۳ هزار نفر رسید که نسبت به پاییز سال گذشته ۲۰۷ هزار نفر افزایش نشان می‌دهد. بدین ترتیب تعداد اشتغالزایی در فصل پاییز امسال به ۲۰۷ هزار نفر رسیده است. طبق آمار‌ها در ۱۲ فصل دولت سیزدهم به طور میانگین هر فصل ۴۴۳ هزار اشتغال خالص
ایجاد شد.