به گزارش خبرگزاری ایمنا، صنعت شکر ایران به عنوان یکی از بخش‌های مهم کشاورزی و صنعتی کشور، نقش کلیدی در تأمین امنیت غذایی و کاهش وابستگی به واردات ایفا می‌کند. با ظرفیت تولیدی بالغ بر ۱.۸ میلیون تن در سال، ایران توانسته است به خودکفایی نسبی در تولید شکر دست پیدا کند. این موفقیت حاصل تلاش‌های گسترده در زمینه توسعه کشت چغندرقند و نیشکر، بهبود فناوری‌های تولید و صرفه‌جویی در مصرف منابع آبی است.
با این حال، صنعت شکر ایران با چالش‌های متعددی از جمله کمبود منابع آبی، وابستگی به واردات و نیاز به توسعه فناوری‌های نوین روبه‌رو است. تغییرات اقلیمی و خشکسالی‌های مکرر نیز فشار مضاعفی بر این صنعت وارد کرده‌اند. در چنین شرایطی، برنامه‌ریزی‌های دقیق و اجرای راهکارهای نوآورانه برای دستیابی به خودکفایی کامل ضروری به نظر می‌رسد.
وضعیت کنونی تولید شکر در ایران
تولید شکر و خودکفایی نسبی: بر اساس گزارش وزارت جهاد کشاورزی، ایران در سال ۱۴۰۳ حدود ۱.۸ میلیون تن شکر تولید کرده است که ۹۰ درصد نیاز داخلی را تأمین می‌کند. این میزان تولید از طریق کشت چغندرقند بهاره و پاییزه و نیشکر حاصل شده است. تنها ۱۰ درصد نیاز کشور از طریق واردات تأمین می‌شود که نشان‌دهنده پیشرفت قابل توجه در مسیر خودکفایی است.
تنوع محصولات و مناطق کشت: ایران یکی از معدود کشورهایی است که همزمان از چغندرقند و نیشکر برای تولید شکر استفاده می‌کند. چغندرقند در مناطق معتدل سرد و گرمسیر کشت می‌شود، در حالی که نیشکر بیشتر در استان خوزستان تولید می‌شود. این تنوع اقلیمی به ایران امکان داده است تا در تولید شکر به خودکفایی نسبی دست یابد.
دستاوردهای صنعت شکر ایران
۱- افزایش تولید و کاهش وابستگی: در دهه اخیر، ایران با افزایش تولید چغندرقند و نیشکر، وابستگی خود به واردات شکر را به طور چشمگیری کاهش داده است. به عنوان مثال، تولید چغندرقند پاییزه در سال ۱۴۰۳ به ۲.۱۷ میلیون تن رسید که منجر به تولید ۲۵۶ هزار تن شکر شد.
۲- صرفه‌جویی در مصرف آب: کشت پاییزه چغندرقند به دلیل کاهش نیاز آبی، نقش مهمی در صرفه‌جویی منابع آب ایفا کرده است. در دهه اخیر، بیش از ۶۵۲ میلیون مترمکعب آب از طریق توسعه کشت پاییزه صرفه‌جویی شده است.
۳- توسعه فناوری و مکانیزاسیون: استفاده از فناوری‌های نوین مانند آبیاری قطره‌ای و دستگاه‌های مدرن برداشت، به افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید کمک کرده است. این اقدامات باعث شده است تا عملکرد تولید چغندرقند به ۷۰ تن در هکتار برسد.
راهکارهای دستیابی به خودکفایی کامل
۱- توسعه کشت پاییزه چغندرقند: کشت پاییزه چغندرقند به دلیل کاهش نیاز آبی و افزایش بهره‌وری، یکی از راهکارهای کلیدی برای دستیابی به خودکفایی کامل است. با توسعه این روش، می‌توان تولید شکر را به میزان قابل توجهی افزایش داد.
۲- حمایت از کشاورزان و بیمه محصولات: حمایت مالی از کشاورزان و بیمه کامل محصولات چغندرقند، به ویژه در کشت پاییزه، می‌تواند ریسک‌های ناشی از تغییرات آب‌وهوایی را کاهش دهد. این اقدامات باعث افزایش انگیزه کشاورزان برای توسعه کشت چغندرقند می‌شود.
۳- توسعه صنایع پایین دستی: توجه به صنایع پایین دستی و تبدیل مواد اولیه به محصولات نهایی، می‌تواند ارزش افزوده بیشتری ایجاد کند. این امر نیازمند تشویق سرمایه‌گذاری و ایجاد مشوق‌های مالی برای شرکت‌های فعال در این حوزه است.
۴- همکاری با سازمان‌های بین‌المللی: همکاری با سازمان‌هایی مانند فائو (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، می‌تواند به توسعه صنعت شکر ایران کمک کند. این همکاری‌ها می‌تواند شامل انتقال فناوری و دانش روز باشد.
چشم‌انداز آینده صنعت شکر ایران
۱- افزایش ظرفیت تولید: بر اساس برنامه‌های توسعه، ایران قصد دارد تا سال ۱۴۰۵ به خودکفایی کامل در تولید شکر دست یابد. این هدف با افزایش ظرفیت تولید چغندرقند و نیشکر و توسعه فناوری‌های نوین محقق خواهد شد.
۲- کاهش وابستگی به واردات: با توسعه کشت پاییزه و افزایش بهره‌وری، ایران می‌تواند وابستگی خود به واردات شکر را به صفر برساند. این امر نه تنها امنیت غذایی کشور را تقویت می‌کند، بلکه باعث افزایش درآمدهای ارزی نیز می‌شود.
۳- نقش صنعت شکر در اقتصاد ایران: صنعت شکر با ایجاد اشتغال و افزایش درآمدهای ارزی، نقش مهمی در اقتصاد ایران ایفا می‌کند. با دستیابی به خودکفایی کامل، این صنعت می‌تواند به یکی از قطب‌های اصلی اقتصاد غیرنفتی کشور تبدیل شود.
به گزارش ایمنا، صنعت شکر ایران با وجود چالش‌های متعدد، دستاوردهای قابل توجهی در مسیر خودکفایی داشته است. با افزایش تولید، کاهش وابستگی به واردات و توسعه فناوری‌های نوین، این صنعت می‌تواند به یکی از ارکان اصلی اقتصاد ایران تبدیل شود. با این حال، رفع چالش‌هایی مانند کمبود منابع آبی و نیاز به توسعه فناوری‌های نوین، نیازمند برنامه‌ریزی‌های دقیق و همکاری‌های بین‌المللی است.