به گزارش ایکنا؛ کتاب «پرتوی از آسمان به زمین» با تحقیق و تفحص در قرآن کریم با موضوع محیط زیست به قلم مهدی پرتو به نگارش درآمده و از سوی انتشارات «سیب صادق» با شمارگان صد نسخه و قیمت ۱۶۵ هزار ریال روانه بازار نشر شد.

با تحقیق و تفحص در قرآن کریم که اولین و مهمترین منبع دین مبین اسلام است، در مورد محیط زیست و مباحث زیست محیطی پی می‌بریم که از منظر قرآن کریم این موضوع دارای اهمیت بسیار ویژه‌ای است، به گونه‌ای که در قرآن بیش از ۷۵۰ آیه در رابطه با محیط زیست و مسائل مربوط به آن آورده شده است.

محققان اسلامی نیز با انگیزه‌های متفاوت دفاعی، تبلیغی، علمی به واکاوی مشکلات محیط زیست از منظر دینی پرداختند. آثار محققان و عالمان حوزوی و دانشگاهی در باب محیط زیست حول پنج محور قرآنی، اخلاقی، حقوقی، فلسفی و فقهی و در قالب کتاب، پایان‌نامه و مقاله سامان یافته است.

با بررسی بسیاری از کتاب‌ها و مقالات که در مورد محیط زیست نگاشته شده، به نقطه ضعف‌هایی نیز پی می‌بریم، از جمله آسیب خروج از موضوع بحث و اضافه گویی نویسندگان و همینطور بررسی نکردن مجزای آیات زیست محیطی، با این وجود، نویسنده کوشیده است تا با تألیف کتابی پیرامون محیط زیست که علاوه بر نداشتن نقاط ضعفی که بیان شد، به بررسی مجزای آیات زیست محیطی بپردازد.

محیط زیست در قرآن

هدف از این پژوهش، آگاهی از دیدگاه اسلام در قرآن کریم پیرامون محیط زیست است، دین مبین اسلام در رابطه با محیط زیست بی‌تفاوت نیست و برای آن قداست خاصی قائل شده است، در قرآن تصریحات و اشارات فراوانی وجود دارد که به ابعاد مختلف موضوع محیط زیست می‌پردازد؛ لذا بررسی و تحلیل این موضوع می‌تواند دیدگاه اسلام درباره محیط زیست را به نیکی آشکار کرده و برنامه و سیاست‌های مؤثرتری را در این زمینه ارائه کند.

از اهداف تحقیق درباره این موضوع و نگارش کتاب، می‌توان به استفاده از آموزه‌های وحیانی در ارتباط با محیط زیست، آگاهی از آموزه‌های جامع قرآن کریم درباره محیط زیست و به دست آوردن راهکار حفاظت از منابع زیست محیطی و توسعه پایدار محیط زیست و اطلاع از دیدگاه دو مفسر فرزانه، علامه طباطبایی(ره) و علامه جوادی آملی در این زمینه اشاره کرد که به طور مفصل به آیات زیست محیطی پرداخته‌اند. هدف دیگر در این کتاب، کاربردی کردن آیات زیست محیطی قرآن کریم است.  

این کتاب در بخش اول شامل سه فصل با عناوین مفاهیم، نظام نظری و منابع است. نویسنده در فصل اول به زیست، محیط زیست، عناصر محیط زیست، توسعه پایدار محیط زیست، مدیریت محیط زیست و اخلاق محیط زیست پرداخته است. با توجه به تنوع مباحث محیط زیستی و نو بودن این اصطلاح، تعاریف مختلفی برای آن ارائه شده است، اما آنچه نویسنده برای محیط زیست تعریف کرده، این است که؛ محیط زیست، عبارت است از مجموعه عناصر و عوامل طبیعی، فیزیکی، شیمیایی که بر زندگی یک فرد یا گونه، اثر گذاشته یا از آن تأثیر می‌پذیرد.

مبانی فقهی محیط زیست

در فصل دوم، مبانی فقهی محیط زیست مورد توجه قرار گرفته است. آنچه از این فصل می‌توان برداشت کرد، این است که در ادیان الهی به محیط زیست و مباحث زیست محیطی اهیت بسیاری داده شده است. دین اسلام از جمله این ادیان است که برای محیط زیست جایگاه ویژه‌ای قائل شده است. قرآن کریم، محیط زیست را مقدس و عناصر محیط زیست را مشغول عبادت و تسبیح خدای سبحان می‌داند. جایگاه محیط زیست در قرآن به گونه‌ای است که به عناصر طبیعت سوگند یاد شده است. قرآن کریم طبیعت را صحنه شکوه خدای سبحان می‌داند و مباحث فراوانی را در رابطه  با محیط زیست مطرح کرده است، مانند کیفیت بارش باران، زنده شدن مزین، شکوفا شدن درختان، تأمین مواد غذایی موجودات زنده، شکوفایی مناظر طبیعت، پیدایش آسمان‌ها و ... اسلام به حفاظت از محیط زیست تأکید فراوان داشته و انسان‌ها را به محافظت از آن امر کرده است.

فصل سوم نیز به منابع محیط زیست اعم از آیات و روایات درباره آب، خاک، کوه، جنگل، باد، باران، حقوق حیوانات و باب جهاد پرداخته است.  

آیات محیط زیست از منظر علامه طباطبایی(ره) و علامه جوادی آملی

بخش دوم از این کتاب به بررسی و تحلیل آیات محیط زیست از منظر علامه طباطبایی(ره) و علامه جوادی آملی پرداخته و به دو رویکرد آنها به الگوی پیشرفت منابع طبیعی و محیط زیست پرداخته شده است. از منظر علامه طباطبایی(ره) و علامه جوادی آملی، مهمترین عامل پیشرفت محیط زیست و جلوگیری از تخریب منابع زیست محیطی، گسترش اخلاق زیست محیطی و تقواست. به عقیده این دو بزرگوار، نداشتن تقوا و اخلاق، باعث نابودی و تخریب حرق و نسل می‌شود. علامه جوادی آملی می‌فرماید؛ برای گسترش و آباد کردن زمین، از قبیل کشاورزی، دامداری و ... داشتن ایمان شرط اساسی است، چون ایمان انسان را از تخریب بازمی‌دارد.

در بخشی از این کتاب آمده است؛ اصول اخلاق محیط زیست از دیدگاه اسلام به این شرح است؛ محیط زیست آفریده و آیت خداوند است، حفاظت از آن به منزله حفظ نشانه‌ها و آیات خداوند است. اجزای طبیعت پیوسته در حال ستایش آفریدگار خود هستند، هر چند شاید انسان‌ها این مسئله را درک نکنند. موجودات دیگری غیر از انسان بر روی زمین زندگی می‌کنند که در خور احترام و محافظت‌اند. همه روابط انسانی مبنی بر عدل و احسان هستند، بنابراین باید با سایر موجودات جهان با عطوفت و عدالت رفتار کنید. همه چیز در جهان از نظر کمی و کیفی بر طبق مصلحت خلق شده است؛ بنابراین انسان‌ها باید این نظم و مصلحت را درک و رعایت کند و تعادل موجود در جهان حفظ شود. طبیعت فقط در خدمت نسل حاضر نیست، بلکه هدیه خداوند به همه نسل‌ها است.