به گزارش پایگاه فکر و فرهنگ مبلغ، حضرت مهدی(عج)در روزگاری که ستم و ظلمت بر جامعه سایه افکنده بود، نور وجود امام هادی(ع) همچون چراغی فروزان، راه حق و حقیقت را برای جویندگان نور و هدایت روشن کرد. امام هادی(ع) با دانش بی‌کران و تقوای بی‌پایانش، همچون ستاره‌ای درخشان در آسمان امامت و ولایت، همواره برای جامعه اسلامی مرجع امن و مطمئنی بود. به‌مناسبت سالروز شهادت دهمین اختر تابناک آسمان ولایت و امامت، امام علی‌النقی(ع)، نظر تعدادی از کارشناسان و متخصصان را درباره محتوای یکی از احادیث آن حضرت را در ادامه می‌خوانید.
بنابر روایت ایکنا، در کتاب «توحید» شیخ صدوق، صفحه ۸۱ و بحارالانوار، جلد ۱۳، صفحه ۲۷ از امام هادی(ع) آمده است که آن حضرت می‌فرماید: «حلال نیست ذکر نام مهدی عَجّل الله تَعالی فَرَجهُ الشّریف (م ح م د) تا اینکه خروج کند و زمین را از عدل و داد پر گرداند، چنانکه از ظلم و جور پر شده باشد.»
پرسش این است که دلیل ذکرنکردن نام حضرت مهدی(عج) چیست؟ آیا این حکم فقط مربوط به دوران غیبت صغری بوده است یا به دوران ما نیز تسری دارد؟ برای یافتن پاسخ این پرسش، ابتدا به سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین براتعلی حق‌شناس، دکترای تخصصی تبلیغ از مدارج علمی قم و استاد حوزه و دانشگاه رفتیم.
وی بیان کرد: ذکر نام خاص امام زمان(عج) به‌ویژه نام مبارک «محمد»، از جمله موضوعاتی است که در روایات و نظرات فقهی مورد توجه قرار گرفته است. این موضوع از جنبه‌های گوناگون روایی، فقهی و تاریخی بررسی و دیدگاه‌های متنوعی درباره آن مطرح شده است. در ادامه، به طبقه‌بندی روایات مربوط به این موضوع و دیدگاه‌های گوناگون فقها و علما اشاره می‌کنم و در پایان، جمع‌بندی دقیق ارائه خواهد شد.
حق‌شناس ضمن طبقه‌بندی بخشی از روایات ادامه داد: روایات نهی از ذکر نام امام زمان(عج) به چهار گروه اصلی تقسیم می‌شود؛ اول روایات مطلق (نهی بدون قید و شرط) که این دسته به‌طور کلی و بدون اشاره به شرایطی همچون تقیه یا خوف، از ذکر نام امام زمان(عج) نهی کرده‌اند. دوم، روایات مشروط به ظهور که در این گروه از روایات، ذکر نام شریف امام زمان(عج) تا زمان ظهور ممنوع اعلام شده است.
وی با اشاره به سومین دسته، یعنی روایات با بیان دلیل اظهار کرد: این روایات علت نهی از ذکر نام شریف امام زمان(عج) را مسائلی همچون تقیه، خوف و سایر دلایل مرتبط با شرایط خاص دوران غیبت بیان کرده‌اند؛ برای نمونه در روایتی از ابوخالد کابلی، دلیل این ممنوعیت به‌طور صریح ذکر شده و چهارم، روایات حاوی ذکر نام است که در بعضی، نام شریف امام زمان(عج) به صراحت از سوی معصومین(ع) یا راویان ذکر شده و نشان می‌دهد که ممکن است شرایط خاص در این خصوص استثنا ایجاد کرده باشد.
این استاد حوزه و دانشگاه حرمت مطلق تا زمان ظهور، حرمت به‌دلیل تقیه و خوف، حرمت محدود به دوران غیبت صغری، حرمت ذکر در مجامع عمومی، حرمت تصریح به نام‌های احمد و محمد و کراهت به جای حرمت را از جمله دیدگاه‌های علما درباره نهی از ذکر این نام برشمرد و اضافه کرد: با توجه به اینکه در زمان حاضر، شرایط تقیه یا خطری برای جان امام زمان(عج) وجود ندارد، به نظر می‌رسد امکان ذکر نام مبارک ایشان وجود دارد؛ اما با توجه به تأکید اهل بیت(ع) و نیز علما و فقها و همچنین سیره عملی آن‌ها در اجتناب از ذکر نام شریف امام زمان(عج)، بهتر است از این کار خودداری شود؛ حتی در دوران حاضر نیز مشاهده می‌شود که ذکر نام خاص امام زمان(عج) به‌طور علنی انجام نمی‌شود و این موضوع به نوعی سیره عملی میان علما و شیعیان تبدیل شده است.
علی‌اکبر توحیدیان، پژوهشگر قرآنی و دکترای علوم قرآن و حدیث نیز درباره حدیث منقول از امام هادی(ع) تصریح کرد: این حدیث به زمان غیبت صغری مربوط می‌شود که احتمال شناسایی حضرت و خطر جانی برای ایشان وجود داشت؛ ولی اکنون که در غیبت کبری هستیم و حضرت در دسترس دشمنان نیستند، موضوعیت و کاربرد ندارد. البته برخی معتقدند بهتر است به احترام متن حدیث و از باب احتیاط، همچنان به مفاد آن عمل کنیم.
طاهره دوست، استاد حوزه و دانشگاه در این‌باره توضیح داد: دلیل ممنوعیت نام‌بردن از حضرت مهدی(عج) با عنوان «محمد»، اختناق شدیدی بود که در زمان حکومت عباسی وجود داشت. در حکومت بنی‌عباس، عداوت و دشمنی با اهل بیت(ع) زیاد بود و همان‌طور که می‌دانیم، از زمان امام باقر و امام صادق(ع) تا امام حسن عسکری(ع)، اذیت و آزار فراوانی از سوی حاکمان ملعون عباسی به اهل بیت(ع) وارد شد.
وی افزود: بنابراین برای حفظ جان امام زمان(عج) و شناخته‌نشدن ایشان از سوی دشمنان، اهل بیت(ع) در آن زمان سفارش می‌کردند که حضرت مهدی(عج) را با نام محمد صدا نکنند و به این واسطه، جان ایشان حفظ شود؛ اما طبق نظر علما، در زمان ما دیگر لزومی به این کار نیست و حفظ تقیه در آن زمان سفارش شده بود و در این دوران، علمای شیعه و عامه احادیثی نقل کرده‌اند که در آن‌ها نام حضرت مهدی(عج) با عنوان «محمد» ذکر شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی اژه‌ای، استاد حوزه و دانشگاه نیز در خصوص محتوای این حدیث اظهار کرد: بررسی روایات معصومین(ع) امری تخصصی است؛ نخست بررسی صدور آن که از ناحیه معصوم(ع) صادر شده باشد. دوم، راوی اول که اولین نقل‌کننده روایت از نظر اعتقادی، ثقه یا مورد وثوق باشد. سوم، توجه به سلسله روات، یعنی نفر دوم به بعد که از راوی اول نقل کرده‌اند و این مسئله در علم «رجال» بحث می‌شود؛ همچنین احادیث و روایات از نظر متن نیز در علم «درایه» مورد بررسی قرار می‌گیرند؛ یعنی اینکه متن حدیث در سیاق کلمات معصوم(ع) است یا نامأنوس به‌شمار می‌رود؟
وی ادامه داد: نکته مهم در شناخت روایت، یکی شرایط زمانی برای امام(ع) است. دوم، وضع سؤال‌کننده نیز در فهم حدیث تأثیر دارد؛ اما راجع به روایات و احادیث مربوط به امام عصر(عج)، شرایط سخت مبارزه، خفقان شدید عصر عباسیان علیه شیعیان و رهبران شیعه، مبارزه مکتبی امامان و تشکیلات مخفی یا شبکه وکلای امام(ع)، ایجاب می‌کرد که اسرار نهضت از دید عوامل فاسد دستگاه جبار مخفی بماند.
این استاد حوزه و دانشگاه در پایان بیان کرد: نکته اول در فهم روایت این است که از بردن نام خاص امام زمان(عج) با عنوان «محمد» نهی شده تا رهبر نهضت دور از چشم جاسوسان دشمن، امر رهبری را انجام دهد. نکته دوم این است که در عصر غیبت امام(ع)، شیعیان دنبال شخص رهبر نباشند، بلکه سراغ وکلای امام(ع) بروند که امروز شبکه علنی امام(ع)، فقهای عظام و مراجع تقلید هستند و نکته سوم اینکه، بسیار مهم است راه بر مدعیان دروغین مهدویت بسته شود و شیعیان فریب نخورند.