به گزارش سرویس صنفی و آموزشی«خبرنامه دانشجویان ایران»؛ منصور کبگانیان، قائم مقام وقت ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1400 از مصوبه افزایش حداقلی پذیرش ۳ هزار دانشجوی پزشکی به ظرفیت موجود کشور طی بازه زمانی حداقل پنج سال خبر داد.
این مصوبه آنچنان منافع افزایش ظرفیت پذیرش ۳ هزارتایی طی پنج سال با واکنش‌های تندی از سوی صنف پزشکان همراه بود، به گونه‌ای که بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت، دکتر علیرضا مرندی رئیس فرهنگستان علوم پزشکی کشور، دکتر محمد رئیس‌زاده رئیس سازمان نظام پزشکی و دکتر حسینعلی شهریاری رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای از آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی خواستند طرح افزایش ظرفیت پزشکی از دستورکار شورای عالی انقلاب فرهنگی خارج شود.
هر چند این حرکت و ادعای این چهار رکن نظام سلامت حاکی از آن است که در کشور هیچ کمبود پزشکی نداریم، اما اسناد و گزارش‌های آماری چیزی خلاف این ادعا را اثبات می‌کند.
کمبود پزشک به گواهی آمار
دکتر سیدمجید حسینی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در این باره به «جوان» می‌گوید: «ما در این زمینه آمار جهانی داریم و سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است کشوری مانند ایران به ازای هر ۱۰ هزار نفر ۱۱ پزشک دارد و کشوری مانند سوریه یا فلسطین که کشوری جنگ‌زده هستند ۲۰ پزشک دارد. مغولستان از ما بیشتر پزشک دارد. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی ما در کف تعداد پزشک هستیم. کشوری مثل روسیه به ازای هر ۱۰ هزار نفر ۴۳ پزشک دارد و من نمی‌دانم مبنای این اظهارات که ما پزشک زیاد داریم از کجا آمده است!»
از نگاه این کارشناس زیر میزی حاصل قیمت تعرفه نیست بلکه حاصل صف است و تا زمانی که در مطب یک پزشک صف وجود داشته باشد، تعرفه‌اش میلیاردی هم که باشد، باز هم می‌تواند زیر میزی بگیرد. وقتی در مطب یک پزشک ۱۲۰ نفر صبح تا شب نشسته‌اند، او زیر میزی می‌گیرد. برای جمع شدن زیر میزی باید صف جمع شود و تعداد پزشکان زیاد شود و هیچ ربطی به تعرفه ندارد، همین طور که طرح تحول سلامت با وجودی که تعرفه‌ها را دو برابر کرد، اثری روی زیرمیزی نداشت.
وی درباره این استدلال که افزایش پزشک فقدان زیرساخت و در نتیجه کاهش کیفیت آموزش پزشکی می‌شود هم اینگونه پاسخ می‌دهد: «نخستین زیرساخت برای تربیت پزشک استاد است. آمارها را ببینید، ما به اندازه اساتید علوم انسانی استاد علوم پزشکی داریم. ما به ازای هر رزیدنتی که وارد دوره تخصصی پزشکی می‌شود ۵/۲ استاد داریم، یعنی دو برابر دانشجو استاد داریم. در مورد وضعیت زیرساخت کلاس هم از کلاس‌های وزارت علوم که خالی است، استفاده کنند. به لحاظ بیمارستانی هم ما بیش از ۶۰۰ بیمارستان دولتی داریم که ۲۰ درصدش آموزشی است و امکان این کار وجود دارد که درصد بیشتری از این بیمارستان‌ها را آموزشی کنیم. از سوی دیگر می‌توان با منطقی کردن درآمد پزشکان منابع کافی را برای تأمین زیرساخت‌های آموزش پزشکی فراهم کرد.»
دکتر حمید اکبری درباره اختلاف نظر میان وزارت بهداشت و مجلس در زمینه افزایش ظرفیت پزشکی و بودجه مورد نیاز آن گفت: این اختلاف نظر ناشی از تفاوت نگاه است. یک نگاه این است که پزشک کم است و از آن نتیجه می‌گیرند که راه جبران آن افزایش ظرفیت دانشجوی پزشکی است. نگاه ما این است که الزاماً تعداد زیاد دانشجوی پزشکی این کمبود را جبران نمی‌کند و در صورتی که این دانشجویان آموزش مناسب نبینند، موجب هدررفت نیروی انسانی می‌شود.
وی ادامه داد: در عدالت آموزشی این موضوع دیده شده که دانشجو باید از همان منطقه محروم جذب شود که در آینده در همان منطقه خدمت کند. در حال حاضر چند هزار نیرو با این شرایط داریم و باید برای آن‌ها خدمات و رفاهیات مناسب تأمین کنیم؛ در غیر این صورت هر چقدر هم که پزشک تربیت کنیم، فرد تصمیم به مهاجرت می‌گیرد. وقتی می‌بینیم در منطقه‌ای پزشک نداریم، الزاماً به این معنا نیست که پزشک کم باشد.
آمار فارغ التحصیلان پزشکی به ۱۶ هزار دانشجو می‌رسد
مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت با اشاره به آمار وضعیت موجود گفت: اکنون با توجه به آمارها ۷۴ هزار دانشجوی پزشکی داریم، سالانه ۷ هزار دانشجوی پزشکی فارغ‌التحصیل می‌شوند و با توجه به افزایش ظرفیت پزشکی در سال‌های اخیر این آمار تا پنج سال آینده به ۱۶ هزار نفر در سال خواهد رسید. جمعیت ما در کشور حدود ۹۰ میلیون نفر است و سال آینده ۹۰ هزار دانشجوی پزشکی خواهیم داشت؛ در هیچ کشوری آمارها به این شکل نیست.
وی با اشاره به محدودیت بودجه تأکید کرد: دانشجوی پزشکی هزینه دارد و بودجه کشور نیز محدود است. بنابراین نباید بودجه به این صورت هدر برود. حرف ما در وزارت بهداشت به عنوان متولی تأمین نیروی انسانی، این است.
وقتی سراغ راهکارهای ساده و با تبعات زیاد می‌رویم
اکبری با اشاره به راهکارهای سازمان جهانی بهداشت برای تأمین پزشک گفت: از ۵۰ راهکاری که WHO برای تأمین نیروی انسانی پزشکی ارائه کرده است، یک راهکار آن افزایش ظرفیت است؛ ما ۴۹ راهکار دیگر را کنار می‌گذاریم و به سراغ راهکاری که ساده‌تر است ولی تبعات زیادی دارد، می‌رویم.
وی با اشاره به یکی دیگر از راهکارهای افزایش نیروی پزشک، ادامه داد: یکی دیگر از راهکارها افزایش سرانه درآمد هر فرد در کشور است. اگر به طور کلی این مبلغ افزایش پیدا کند درست می‌شود. برخی آمار پزشکان را در ایران و ترکیه مقایسه می‌کنند. باید ببینیم درآمد سرانه ترکیه چقدر است و ما چقدر درآمد سرانه داریم.
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره وضعیت ماندگاری پزشک در مناطق محروم اظهار کرد: در سیستان و بلوچستان مگر امکانات دیگری وجود دارد و فقط پزشک نیست؟ زیرساخت‌های دیگر هم نداریم و در بخش‌های دیگر نیز این منطقه محروم است. این منطقه باید در بخش‌های دیگر هم رشد کند تا نیروی پزشک مناسب آنجا بنشیند. اگر کل منطقه را هم رشد دهیم برای پزشک باید درآمد مناسب ایجاد کنیم.
وی افزود: پزشک در شهر کوچک نمی‌تواند مطب بزند بنابراین دولت باید حقوق خوب به او بدهد. دولت هم مشخص است که به کارمندانش چقدر حقوق می‌دهد. پزشک کارمند دولت می‌شود و با این درآمد کم پزشک تصمیم می‌گیرد به شهرهای بزرگ‌تر برود، برخی نیز متأسفانه به کارهای غیر از پزشکی مشغول می‌شوند. الان ۳۰ هزار پزشک در مشاغل غیر از پزشکی مشغول‌اند.
تصور می‌کنیم با پذیرش زیاد دانشجوی پزشکی آن‌ها به مناطق محروم می‌روند
اکبری خاطر نشان کرد: ما توسعه متوازن نداشتیم و انتظار داریم پزشکان را با زور به مناطق محروم بفرستیم و تصور می‌کنیم اگر دانشجوی پزشکی زیادی تربیت کنیم آن‌ها به منطقه محروم می‌روند.
مشاور معاون آموزشی وزارت بهداشت در پاسخ به سوالی در مورد شرایط سال آینده با توجه به بودجه‌های موجود گفت: سال آینده اگر بودجه‌ای که تصویب شده، محقق شود، فشاری که بر روی دانشگاه‌ها است تا حدودی برداشته می‌شود ولی برای مثال به ساخت بیمارستان و ایجاد تخت آموزشی برای این تعداد دانشجوی پزشکی نیاز است. ایجاد این زیرساخت حداقل ۳، ۴ سال طول می‌کشد. ابتدا باید این مبالغ تأمین می‌شد و امکانات ایجاد می‌شد، بعد اقدام به افزایش ظرفیت دانشجوی پزشکی می‌کردیم. در صورتی که ۳ سال پیش ظرفیت افزایش یافته و هزینه آن سال بعد قرار است پرداخت شود.
وی در خصوص شرایط خوابگاه‌های دانشجویی اضافه کرد: الان در یک خوابگاه دانشجویی به جای ۴ نفر، ۱۲ دانشجو در یک اتاق خوابگاه هستند. این سبب می‌شود یک جوان ۱۸ ساله که تازه وارد دانشگاه شده، سرخورده شود و ما جوان کشور را از دست می‌دهیم؛ یعنی این فرد نه تنها پزشک نمی‌شود، دچار مشکلات دیگری نیز می‌شود.
عبدالحسین خسروپناه پیش از این درباره آخرین مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره موضوع افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی گفت: در سه سال گذشته، این مصوبه اجرا شده بود و ظرفیت‌ها هر سال بیش از ۲۰ درصد افزایش یافته بودند اما پیشنهاد شده بود که این مصوبه در سال چهارم اجرا نشود، چرا که امکانات و برخی تمهیدات لازم برای این افزایش فراهم نشده است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: پس از بحث و تبادل نظر در این زمینه و با حمایت وزیر بهداشت، مقرر شد این افزایش ظرفیت برای سال آینده (با لحاظ میزان افزایشی که در سه سال گذشته اعمال شده بود) نیز ادامه یابد. همچنین مقرر شد پس از چهار سال اجرای این مصوبه، یک دوره تنفس در نظر گرفته شود و بازنگری جامعی در مورد افزایش ظرفیت صورت گیرد.
گزارش از عرفان عباسی