به گزارش خبرنگار سرویس فرهنگی و اجتماعی خبرگزاری رسا، محمدرضا آزاد استاد دانشگاه و کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی در یکی دیگر از سلسله نشست های اکران، تحلیل، بررسی و ایده پردازی تولید فیلم از دیدگاه اندیشه اسلامی که به بررسی فیلم «آواتار2 » اختصاص داده شد، با اشاره به جهان تفکری جیمز کامرون،کارگردان فیلم اظهار داشت: این کارگردان سعی می کند جهان تفکری خود را به یک فیلم نامه و روایت تبدیل کند، کامرون فردی است که ارتباط بسیار خوبی با دریا دارد و حتی در این زمینه  مستنداتی ساخته است، او به وسیله تروکاژهای سینمایی(جلوه های ویژه) میزان تخیل را در آن بالا می برد و مخاطب خود را درگیر این اثر هنری می کند. او در این فیلم به خوبی نگاه خود به جهان غرب و جهان سلطه را به مخاطب انتقال داده است.

وی افزود: نام این فیلم از تفکر هندوئیسم گرفته شده که در آن به تجلی خدایان بر روی زمین، آواتار گفته می شود. در این فیلم ما نمی توانیم شخصیتی را پیدا کنیم که مستقیما در مقابل ما باشد که به نظر می رسد این از تمهیدات جیمز کامرون است که می تواند از نظر فیلم نامه نویسی به ما این درس را بدهد که می توان انسان ها را با طبعیت هم نفس کرد.

استاد دانشگاه و کارشناسی ارشد ادبیات نمایشی عنوان کرد: شما در بخش زیادی از فیلم، زیست کردن عده ای انسان با طبیعت را می بینید، که در دریا زندگی می کنند و هم نفس با دریا می شوند و کارگردان برای اینکه این هم نفس شدن را به مخاطب نشان دهد از کاراکتر نهنگ استفاده می کند. در واقع بخش زیادی از داستان فیلم روایت انسانی است که میفهمد چطور می تواند با دریا ارتباط برقرار کند و موجودات دریا را با خود همراه کند، و این همزیستی با دریا در مخاطب به واسطه جنگی که در روایت گنجانده شده ایجاد می شود. ما در این فیلمنامه ظاهرا از نظر ساختار فیلم‌نامه‌نویسی درگیر یک جنگ کاتالیزوری می‌شویم نه جنگ اصلی.

وی بیان کرد: با توجه به تحلیل های نشانه شناسی می توان گفت: برخی از دیالوگ هایی مثل « از رگ گردن به من نزدیک تر است» یک جمله اسلامی است که در واقع در فیلم می گوید «من خدا را در این گیاه می بینم » و این یک دلالت ضمنی است که در لایه های پنهان از سطح معانی گنجانده شده است.

آزاد تصریح کرد: فیلم آواتار 2 از نظر فیلمنامه به قوت آواتار 1 نیست، در آواتار 1 ما می‌دانیم قهرمان چیست و در مقابل چه چیزی وبرای چه هدفی و انگیزه‌ای می‌جنگد اما در آواتار 2 این را به این شکل و  به این نظم نداریم پس آواتار 2 از نظر روایت فیلمنامه‌ای ضعیف‌تر از آواتار 1 است و در این مرحله از نظر ساختاری می توان گفت که این فیلمنامه ما را درگیر خانواده ای می کند که مجبور به کوچ می شوند و زندگی دریایی خود را شروع می کنند. 

در ادامه این نشست ابوالقاسم صالحی زاده سرپرست مدیریت باشگاه رشد دفتر فیلمنامه رسانه ملی به مباحث کارگردانی و زیبایی شناسی پرداخت و گفت: همانطور که قبلا گفته شده است یک فیلم، پنج سطح دارد که شامل: داستان، طرح، سبک، معانی و مبانی است. در تحلیل داستان باید اشاره کرد که آیا داستان توانسته است در خدمت محتوا باشد و یا در سطح طرح آیا نحوه روایتگری توانسته است شما را به عنوان مخاطب جذب کند و آیا این قدرت روایی به اندازه فیلم آواتار 1 بوده است.

وی افزود: در قسمت سبک نیز باید توجه کرد که آیا کارگردان دارای سبک خاصی است یا خیر و آیا این سبک با سایر کارگردانان جهان متفاوت است یا خیر پس با توجه به سبک نیز نحوه تحلیل ما در عناصر فیلم نامه ای و اندیشه ای متفاوت است ، در قسمت معانی نیز می توان گفت برخی از معانی در لایه رویین و برخی دیگر در لایه های زیرین به مخاطب ارائه می شود که به این لایه های زیرین مولف پنهان گفته می شود که کارگردان به دلایل خاصی نمی خواهد آشکارا معانی مورد نظر خود را عنوان کند.

سرپرست مدیریت باشگاه رشد دفتر فیلمنامه رسانه ملی گفت: فیلم آواتار 2 در کنار ویژگی‌های خاص خود، نقاط ضعفی نیز دارد که مورد توجه منتقدان قرار گرفته است. یکی از ویژگی‌های مهم فیلم‌هایی از این دست، که به بررسی مسائل جهانی می‌پردازند، این است که در نگاه نخست به دین و فرهنگ سایر ملت‌ها جهت‌گیری و قضاوت نمی‌کنند. این فیلم به جای پرداختن به جزئیات خاص هر فرهنگ، مفاهیم کلی مانند محیط زیست، همبستگی انسانی و حفاظت از طبیعت را در مرکز توجه خود قرار داده است. این رویکرد باعث می‌شود که آواتار 2 یک فیلم جهانی با پیام‌هایی انسانی و فراتر از مرزهای فرهنگی و جغرافیایی به نظر برسد.

صالحی بیان کرد: در مقایسه با فیلم‌هایی نظیر گلادیاتور، "در آواتار 2، قهرمان و ضدقهرمان در مقابل یکدیگر قرار گرفته‌اند، اما از نظر روایی موفق‌تر از گلادیاتور عمل کرده‌اند." در این فیلم، در حالی که تقابل میان خیر و شر به وضوح مشخص است، مخاطب شاهد یک داستان پیچیده و جذاب است که به‌طور مستقیم به مبارزه علیه استعمار و نیروهای استعماری می‌پردازد. انسان‌ها در این داستان در تلاش هستند تا با فردی مقابله کنند که قصد دارد روحیه استعماری را به جهانیان تحمیل کند و از این رو، در مقابل چنین شخصیتی مقاومت می‌کنند.

وی خاطر نشان کرد: با این حال، آواتار 2 از نظر کارگردانی و فیلم‌نامه برخی نقاط ضعف را نیز نشان می‌دهد."یکی از مهم‌ترین ضعف‌های فیلم، فرار قهرمان اصلی از نبرد است. قهرمانی که در موقعیت بحرانی از میدان نبرد فرار می‌کند، نمی‌تواند به عنوان یک قهرمان واقعی شناخته شود." این نکته به‌ویژه در مقایسه با ویژگی‌های قهرمانان کلاسیک سینما، که معمولاً در شرایط بحرانی از خود شجاعت و فداکاری نشان می‌دهند، قابل توجه است.

صالحی ادامه داد: علاوه بر این، برخی مشکلات در کارگردانی و برقراری ارتباط مؤثر با مخاطب نیز در فیلم آواتار 2 مشهود است. "فیلم از نظر کارگردانی دارای اشکالاتی است و کدهایی که باید برای برقراری ارتباط با مخاطب ایجاد شود، کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند." این اشاره به نحوه انتقال مفاهیم و پیام‌های فیلم از طریق زبان سینمایی است که در برخی قسمت‌ها ممکن است برای برخی از تماشاگران کمتر قابل درک یا تأثیرگذار باشد.

سرپرست مدیریت باشگاه رشد دفتر فیلمنامه رسانه ملی تصریح کرد: در مجموع، آواتار 2 به عنوان یک فیلم سینمایی با ابعاد پیچیده و پیام‌های جهانی، در زمینه روایی و داستانی موفق عمل کرده است، اما از نظر فنی و کارگردانی چالش‌هایی را به همراه دارد که می‌تواند به تجربه سینمایی آن آسیب وارد کند.

حجت الاسلام و المسلمین رنجبر در ادامه نشست به مباحث محتوایی و اندیشه ای پرداخت و ابعاد مختلف آن را بررسی کرد. وی ابتدا با طرح این سوال که "چه اندیشه‌هایی پشت این فیلم وجود دارد و کارگردان تحت تأثیر چه تفکراتی این اثر را ساخته است؟"، تاکید کرد که *آواتار 2* یک فیلم چندلایه است که به مسائلی چون استعمار، خشونت، محیط زیست و صلح می‌پردازد.

حجت الاسلام رنجبر در ادامه بیان کرد: "ما در دنیای امروز مفهومی به نام *رویای آمریکایی* داریم که آمریکایی‌ها بر اساس آن سیاست‌ها و اهداف خود را دنبال می‌کنند." وی با اشاره به تاریخچه شکل‌گیری ایالات متحده آمریکا، گفت: "آمریکا در دو سوی اقیانوس اطلس و آرام قرار دارد و در میانه آن نیز رودخانه‌های بزرگی مانند می‌سی‌سی‌پی و آمازون وجود دارد که این موقعیت جغرافیایی باعث شده تا منطقه به عنوان یکی از نقاط مهم برای استعمار در گذشته شناخته شود."

وی افزود: "در مجاورت رودخانه می‌سی‌سی‌پی، زمین‌های مسطح و منابع آبی فراوانی وجود دارد که استعمارگران را در قرون گذشته به خود جلب کرد. به عنوان مثال، نام پیشین شهر نیویورک، *نیوآمستردام* بود که بعدها استعمارگران انگلیسی آن را از هلندی‌ها گرفتند. همچنین در دوران استعمار، کشورهای اروپایی به سرزمین‌های بکر و غنی سرخ‌پوست‌ها حمله کردند و دوران فئودالیسم را رقم زدند."

این استاد دانشگاه اشاره کرد که استعمارگران برای پیشبرد اهداف خود به نیروی انسانی نیاز داشتند و در این راستا، برده‌ها را از آفریقا به این مناطق وارد کردند. وی افزود: "همزمان با این نسل‌کشی، آمریکایی‌ها از طریق برده‌داری و استثمار منابع طبیعی، ساختار اقتصادی و اجتماعی خود را بنا کردند." دکتر رنجبر همچنین به جنگ‌های داخلی آمریکا اشاره کرد که با پیروزی شمال بر جنوب، به شکل‌گیری ۵۰ ایالت و نهایتاً ایجاد *رویای آمریکایی* انجامید.

وی سپس گفت: "کارگردان در فیلم *آواتار 2* به طور ضمنی به از بین رفتن محیط زیست، نابودی خانواده‌ها، فردگرایی و مسائلی از این دست اشاره دارد که در حقیقت نقدی بر دوران استعمار و بلایی است که آمریکا بر سر بشریت آورده است."

عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در ادامه تاکید کرد که *آواتار 2* در بعد اندیشه‌ای، یک فیلم چپ‌گرایانه است که در مقابل اندیشه‌های لیبرالی و *رویای آمریکایی* قرار می‌گیرد. وی افزود: "این فیلم تا حدودی ارزش‌های آمریکایی را زیر سوال برده و تلاش دارد مفاهیم نئولیبرالی و فردگرایی را به چالش بکشد."

وی در پایان اظهار داشت: "*آواتار 2* به‌عنوان یک فیلم با ابعاد فکری عمیق، علاوه بر اینکه به بررسی استعمار و تأثیرات آن بر جوامع بومی و محیط زیست می‌پردازد، در واقع نقدی بر دنیای مدرن و سیاست‌های جهانی است که به‌ویژه در سطح اندیشه‌ای ارزش‌های آمریکایی و مدرنیته را مورد پرسش قرار می‌دهد."