سیره عبادی امام محمدباقر(ع) به عنوان یک الگوی برجسته، در ماه رجب که به عنوان ماه بندگی و عبادت خداوند شناخته می‌شود، قابل تأمل و بررسی است. این ماه فرصتی مناسب برای تقویت ارتباط معنوی با خداوند و انجام عبادات است. در ادامه به مناسبت آغاز ماه رجب و تولد امام‌باقر(ع) به سیره عبادی امام‌باقر(ع) می‌پردازیم تا الگوی مناسبی برای بندگان خاص خدا در آغاز ماه رجب که ماه بندگی خداست، ارائه شود.
امام محمدباقر(ع) به عنوان پنجمین امام شیعیان، الگوی بی‌نظیری از عبادت و خضوع در برابر خداوند است. زندگی ایشان مملو از نمونه‌های بارز عبادت و ارتباط عمیق با خداوند بود که نه تنها بر جنبه‌های فردی بلکه بر جنبه‌های اجتماعی و علمی نیز تأثیر گذاشت. در حقیقت سیره عبادی و اخلاقی برجسته ایشان نه تنها در زندگی شخصی بلکه در تعاملات اجتماعی نیز نمایان بود. در ادامه به بررسی جنبه‌های مختلف سیره عبادی ایشان پرداخته می‌شود.
امام صادق(ع) درباره سیره عبادی پدرش، امام محمدباقر(ع) نکات مهمی را بیان کرده است. ایشان به وضوح به عبادت‌های شبانه و حالات روحانی امام باقر(ع) اشاره می‌کند که نشان‌دهنده عمق ایمان و ارتباط ایشان با خداوند است.
امام صادق(ع) درباره سیره عبادی پدرش فرموده است: پدرم چون شبانگاه از خواب برمی‌خاست، قیامی طولانی و رکوع و سجده‌ای طولانی بجا می‌آورد، به حدی که گمان می‌شد به خواب رفته است که ناگاه صدای ذکر آن حضرت شنیده می‌شد. از امام صادق(ع) نقل شده: پدرم در نیمه‌های شب به مناجات با خدای متعال می‌پرداخت. بر اساس نقل امام صادق(ع)، پدرش امام باقر(ع) زیباترین صدا را در تلاوت قرآن داشت و چون شبانگاه قرآن می‌خواند، رهگذران می‌ایستادند و مبهوت صدای قرائت قرآن آن حضرت می‌شدند.
از امام صادق(ع) نقل است: پدرم در سجده می‌گفت: خدایا! مردم به من خوش‌گمان هستند، پس آنچه را آنان نمی‌دانند بر من ببخشای و مرا به آنچه آنان درباره‌ام می‌گویند مؤاخذه مکن و تو خود دانای غیب‌ها هستی.
امام باقر(ع) انسانی دائم‌الذکر بود. امام صادق(ع) درباره پدر بزرگوار خویش می‌فرماید: پدرم کثیرالذکر بود به‌گونه‌ای که وقتی همراه او راه می‌رفتم او مشغول یاد خدا بود و چون بر سفره غذا مشغول خوردن غذا بودیم باز هم از یاد خدا غافل نبود. با مردم سخن می‌گفت، ولی این روابط اجتماعی نیز او را از یاد الهی دور نمی‌داشت، زبانش هماره به گفتن «لا اله الا الله» مترنم بود.
امام باقر(ع) همواره فرزندان و خانواده خود را به یاد خدا دعوت می‌کرد. ایشان تأکید داشت باید تا طلوع خورشید مشغول ذکر خدا باشد. برای اعضای خانواده که قادر به قرائت قرآن بودند، خواندن قرآن را توصیه می‌کرد و برای آن دسته که توانایی تلاوت نداشتند، دستور می‌داد ذکر خدا را بر لب جاری کنند. این ویژگی در ماه رجب که زمان یادآوری خداوند و انجام ذکرهای مستحب است، بسیار حائز اهمیت است.
از جنبه‌های وجودی امام محمدباقر(ع) همانند سایر ائمه اطهار(ع) جنبه عبادی آن حضرت بود، به‌طوری که آن حضرت افزون بر شهرت علمی، در عبادت نیز از شهرت برخوردار بود و گزارش‌هایی درباره امور عبادی آن حضرت نقل شده است که نشان‌دهنده تجلی عبادت و عشق به خداوند در سیره امام محمد باقر(ع) است.
براساس گزارش‌های موجود در منابع شیعه و اهل سنت، امام باقر(ع) چون به نماز برمی‌خاست رنگش تغییر می‌کرد، گاه سرخ و گاه زرد می‌شد، گویا آن که با او مناجات می‌کند را می‌بیند. این حالت نشان‌دهنده عمق ارتباط روحی و معنوی ایشان با خداوند است.
سیره عبادی امام محمد باقر(ع) نه تنها بر شهرت علمی ایشان افزوده بلکه الگویی برای پیروان خود در عبادت و بندگی خداوند فراهم کرده است. این ویژگی‌ها به وضوح در روایات امام صادق(ع) نمایان بوده و نشان‌دهنده اهمیت عبادت در زندگی ائمه اطهار(ع) است.
سیره عبادی امام محمدباقر(ع) نه تنها الگوی مناسبی برای پیروان ایشان است بلکه در ماه رجب، فرصتی مناسب برای تقویت ارتباط معنوی با خداوند محسوب می‌شود. توجه به خضوع در عبادت، تلاوت قرآن، دائم‌الذکر بودن، تربیت معنوی خانواده و جود و بخشش از مهم‌ترین ویژگی‌های سیره عبادی امام‌باقر(ع) است که باید مورد توجه قرار گیرد. این ویژگی‌ها نشان‌دهنده عمق ایمان و بندگی ایشان است که می‌تواند الهام‌بخش مسلمانان در این ماه مبارک باشد.