به گزارش خبرنگار ایکنا، عباسعلی رهبر، دانشیار دانشگاه علامه طباطبایی در دوره دانش‌افزایی فرهنگی ویژه اعضای هیئت علمی جهاددانشگاهی که امروز، 12 دی‌ماه با موضوع «مهارت‌های فهم مسائل سیاسی و اجتماعی» در دانشگاه علم و فرهنگ برگزار شد، اظهار کرد: آنچه بین نخبگان سیاسی، فکری و فرهنگی به شدت در معرض ظهور قرار دارد، موضوعی است که ممکن است برای برخی مسئله و برای برخی دیگر اصلاً مسئله نباشد.
وی با بیان اینکه تصمیمی که از سوی نخبگان و سیاست‌مداران اتخاذ می‌شود، ممکن است که جامعه را در آینده درگیر خود کند، گفت: لذا تشخیص مسئله متناسب با فهم ادراکی، موضوع بسیار مهمی است که باید به درستی انجام شود تا راه را در بی‌راهه سپری نکنیم. باید به سمتی حرکت کنیم تا استفاده از واژه «ای کاش!» در زندگی سیاسی و اجتماعی جامعه کمتر شود.
رهبر ادامه داد: فردی که در جامعه دارای تریبون است، جملات او ممکن است جامعه را دچار اغتشاش و یا آرامش کند. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند که باید با تاریخ آشنا بوده و از آن عبرت گرفت. برای اینکه بخواهیم از تحولات تاریخی و اجتماعی بهره لازم را ببریم، باید با تاریخ آشنا بوده و از آن عبرت بگیریم. پدیده‌های سیاسی دیده شدنی نیست و برای احاطه به آن باید از تاریخ عبرت گرفت.
وی افزود: یکی از مهمترین موضوعات در راستای رویکرد شناختی و مهارت، بحث فرهنگ اجتماعی و سیاسی است که موتور محرکه‌ای برای فرهنگ مبتنی بر عقلانیت اجتماعی، سیاسی و عواطف انسانی است. در رابطه با شرایط دشوار جامعه و برای اینکه در چند جبهه ورود پیدا کنیم، باید با دقت رفتار کنیم. حضرت امیر(ع) در رابطه با فتنه خوارج باب بزرگی در زمینه مهارت‌شناسی و مسئله‌شناسی مطرح می‌کنند که در این زمینه باید به هوشمندی سیاسی و صبر استراتژیک روی آوریم.
معناشناسی در حوادث مختلف
رهبر با اشاره به عرصه معناشناسی در حوادث مختلف اجتماعی، سیاسی، ادامه داد: به دنبال آن هستیم با ارائه بحث‌های مختلف، رویکردی به دست آوریم که در عرصه‌های مختلف سیاسی و اجتماعی جامعه ابهام‌زدایی کند. جهان‌زیست انسان‌ها در دوران مختلف زندگی اجتماعی و سیاسی تفاوت دارد، لذا نگرش و بینش انسان نیز باید متناسب با جهان‌زیست‌های جدید تغییر کند. با نگرش نو می‌توان ایستگاه‌های جالب و دل.پسندی را برای جامعه ایجاد کرد. راهبردی که برای فهم جامعه در نگرش نو ایجاد می‌شود، راهبرد دولت با مردم است.
وی تصریح کرد: موفقیت‌های مختلف جمهوری اسلامی ایران در عرصه‌های مختلف با تکیه بر راهبرد با بوده است نه با راهبرد بر! بسیاری از تحلیل‌گران بیان می‌کنند که برای حکومت در یک جامعه باید با مردم به حکومت پرداخت. دانش و علم انسان باید حتماً در جامعه عملی شود تا آحاد جامعه از آن برخوردار شوند. انسان در بحث ایمن‌سازی شناختی به مسئله‌شناسی، خطاهای شناختی و مهارت‌شناسی نیازمند است.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: در بحث‌های علوم اجتماعی نیز اعتقاد داریم که باید از مهارت‌های موجود استفاده کرد تا فهم مناسبی از پدیده‌های اجتماعی و سیاسی داشته باشیم. البته در جاهایی نیازمند فهم مضاعف نیز هستیم تا فضای تصمیم‌گیری خوبی به دست آوریم. برای تصمیم‌گیری مؤثر نیز باید به چهار مؤلفه توصیف، تحلیل، تفسیر و تصمیم بپردازیم و با تحلیل و توصیف و تفسیر مناسب از فضاهای مختلف سیاسی و اجتماعی، به تصمیم صحیح دست پیدا کنیم.
رهبر بیان کرد: اگر نتوانیم در فضاهای مختلف به توصیف لازم دست پیدا کنیم، دچار مشکلات عدیده‌ای در جامعه خواهیم شد. برای مثال در رابطه با نماز خواندن فرزندان حدیثی وارد شده است که فقط باید به ایشان توصیه کرد و هیچ‌گونه اجبار و تفسیری از خود ارائه نداد. بنا به قول آیت‌الله جوادی آملی جامعه ما امروز نیازمند خانه‌تکانی ذهنی است تا بتوانیم متناسب با آن به انتقاد و نقد نیز بپردازیم.
وی با بیان اینکه اگر توصیف مناسبی از امور شود، می‌توان تفسیرهای مختلف را نیز به جامعه ارائه داد، افزود: نمونه این موضوع را می‌توان در دوران دفاع مقدس و یا ایام شیوع کرونا به خوبی مشاهده کرد. امروز در علوم شناختی نیز با بحث‌های روان‌شناسی اجتماعی، زبان‌شناسی، ذهن و ... مواجه هستیم که می‌تواند به جامعه کمک کند تا با بهره‌گیری از این علوم، جامعه را در مسیر صحیح خود قرار داد.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: در بحث زبان‌شناسی نیز زبان اجتماعی موضوع بسیار مهمی است که باید با زبان دلالت با مردم سخن گفت نه زبان دخالت. باید باب گفتوگو در بحث زبان‌شناسی اجتماعی، سیاسی باز شود تا جامعه و فرهنگ دینی و سیاسی جامعه دچار لکنت زبان برای احقاق حق خود نشود. لازمه این زبان گفتوگو، به رسمیت شناختن جامعه است. گفتوگو، کرامت جامعه و افراد را حفظ کرده و موجبات تعاملات اجتماعی در قالب هم‌افزایی را فراهم می‌کند.
حقوق مردم و حکومت
وی با اشاره به نهج‌البلاغه امام علی(ع) اظهار کرد: امیرالمؤمنین(ع) در بیانات خود به حقوق مردم و حکومت اشاره کرده و حق مردم را برابر با حق خود می‌دانند. دین‌داری با نشانه‌های دینی تحقق پیدا نمی‌کند، بلکه دین‌داری با احقاق حق مردم محقق می‌شود. لذا از علوم شناختی می‌توان بهره‌های مناسبی برده و به تصمیم‌گیری‌های بهتر در جامعه دست پیدا کرد. برای به دست آوردن تحلیل مناسب و تصمیم‌گیری صحیح نیازمند لوازمی هستیم که یک از آنها تحلیل‌گر مطلوب است که به دنبال احقاق حق مردم است.
رهبر اظهار کرد: برای فهم پدیده‌های اجتماعی، سیاسی باید به اندازه مقدور از تاریخ گذشته خود و نظام بین‌الملل آگاه باشیم. همچنین، باید تحولات اجتماعی و سیاسی روز جهان را بررسی کرده و بدان‌ها آگاه باشیم. تحلیل‌گرانی که به دنبال ورود به ترازوی سنجش پدیده‌های سیاسی، اجتماعی هستند، باید به تاریخ و شرایط روز جهان مسلط بوده و از آنها برای ارائه تحلیل مناسب استفاده کنند. اگر نگاه به مسئله صحیح نباشد و با کارشناسی لازم وارد میدان نشویم، فضای هزینه و نارضایتی در جامعه بیشتر خواهد شد.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی اظهار کرد: نکته مهم در پدیده‌های اجتماعی، سیاسی نحوه پیدا کردن مسئله است. به نظر می‌رسد که برای ورود به مسئله بهتر است با رویکرد فرهنگی وارد شویم. ازقضا نقطه قوت در فضای ایران اسلامی نیز همین بحث‌ها و فضاهای فرهنگی است. فرهنگ ایرانی ـ اسلامی فرهنگی بسیار غنی است و می‌توان از آن وارد امر هویت شده و از هویت نیز برای موتور محرکه پیشرفت استفاده کنیم. افتخارات زیادی در فرهنگ جامعه ایرانی وجود دارد که می‌توان با بهره‌گیری از آن در مسیر توسعه و فهم بسترهای اجتماعی و سیاسی گام برداشت.
رهبر بیان کرد: در زبان فرهنگ ایرانی ـ اسلامی، عقلانیت، احساس و عاطفه در نهایت خود وجود دارد و می‌توان با استفاده از آن برای ساخت حال و آینده اقدام کرد. لذا فهم زبان جامعه موضوع بسیار مهمی است که باید بدان توجه کرد. یکی از دلایل افزایش طلاق در جامعه، فقدان فهم زبان یکدیگر در میان زن و مرد است. مهمترین هنر یک سیاستمدار برای ماندگاری، فهم زبان سیاسی جامعه برای أخذ تصمیمات مهم و حتی سخت است.
وی افزود: موقعیت‌شناسی و زمان‌شناسی یکی از مهمترین مؤلفه‌های شناخت پدیده‌های سیاسی و اجتماعی در جامعه است. اگر زمان مناسب تشخیص داده نشود، تصمیمات أخذ شده، اثرگذاری لازم را نخواهند داشت. در تحولات سال 1401 گروهی در این فکر بودند که باید به صورت ضربتی وارد شد و معاندان را از بین برد که مقام معظم رهبری با این مسئله مخالف بوده و بیشترین صبر هوشمندانه را به کار بردند.
رهبر ادامه داد: در رابطه با ایجاد مسئله در جامعه می‌توان گفت با توجه به اینکه بین وضع موجود و حالت مطلوب فاصله وجود دارد و این فاصله می‌تواند مسئله‌ساز بوده و گره‌هایی در عرصه‌های فردی و اجتماعی ایجاد کند لذا برای حل مسائل سیاسی و اجتماعی باید از صبر هوشمند و عاقلانه بهره‌گیری کرد که این موضوع یکی از ویژگی‌های مؤمنان است. در شبکه معنایی مسئله، موضوعی برای اینکه تبدیل به مسئله شود، باید به جایی برسد که نیازمند راه حل باشد. فهم موانع و مانع‌شناسی از جمله موارد منجر به ایجاد مسئله است. بی‌نظمی نیز از دیگر مواردی است که باعث ایجاد مسئله خواهد شد.
وی با بیان اینکه ادراک عمومی جامعه برای تولید مسئله مهم است، گفت: یکی از دلایل قطبی‌سازی در بحث خطاهای شناختی این است که رویکرد فازی به قضایا نداریم. در جامعه امروزی باید به سمتی برویم که خود را از مسئله‌نمایی و مشکل‌نمایی خارج کنیم تا به مسائل اصلی بپردازیم. وجود فضای نقد و انتقاد در جامعه نیز به حل مسائل کمک می‌کند. امروزمقام معظم رهبری در صف اول ایجاد فضای انتقاد در جامعه هستند و این نکته کاملاً در فضای دیدارهای ایشان با اقشار مختلف مشاده می‌شود.
مردم‌سالاری دینی و قدرت اجتماعی
رهبر بیان کرد: اگر شبکه معنایی به درستی ایجاد شود، چرخه حل مسئله در جامعه به خوبی پیش خواهد رفت. در نظام مردم‌سالار دینی قدرت اجتماعی مهم‌تر از قدرت سیاسی است. در نظام مردم‌سالاری دینی بدون جامعه و مردم، قدرت سیاسی وجود نخواهد داشت. یکی از موضوعاتی که باعث ایحاد مسئله در جامعه می‌شود، ابهامات موجود است. برای مثال می‌توان به موتورسواری بانوان اشاره کرد که برخی به شدت به دنبال آن هستند. از دلایل دیگر ایجاد مسئله در جامعه، بهره‌گیری از افراد نامتخصص در موارد تخصصی است.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: انگیزه‌های متعارض نیز جامعه را دچار مسئله می‌کند. اگر آنچه که دولتمردان بدان عمل می‌کنند با نظام معنایی جامعه فاصله داشته باشد، مسائل مختلفی در جامعه ایجاد می‌شود. مهمترین مسئله در انحطاط جامعه اسلامی از دیدگاه شهید مطهری، تحجر و التقاط است. نباید در ارزش‌ها و هنجارها قائل به اقناع‌سازی باشیم که این موضوع در فضاهای مختلف سیاسی و اجتماعی نیز قابل بحث است.
وی اظهار کرد: مهمترین اصل پیامبر اکرم(ص)، مکارم اخلاق بود. اگر مکارم اخلاق یعنی قدرت نرم در جامعه ایجاد شود، رضایت و نظم اجتماعی نیز به وجود می‌آید. البته گاهی اوقات تعارضاتی در جامعه وجود دارد که می‌توان آنها را از طریق سپر قانون مرتفع کرد. البته نکته مهم در این زمینه، یکسان‌انگاری همگان در برابر قانون است تا همگان به قانون اعتماد کرده و آن را رعایت کنند. دین‌داری، سرمایه فرهنگی، اعتماد، انسجام مردم و جامعه ذخیره بزرگی برای حل مسئله است. نباید برای حل مسائل و رسیدن به اهداف مقدس از روش‌های نادرست و نامقدس استفاده کرد لذا چنانچه از ابزارهای موجود به درستی بهره‌گیری نکنیم، مسائل مختلفی در جامعه ایجاد خواهد شد.
استاد دانشگاه علامه طباطبایی افزود: در رویکرد جدید به مسائل موجود، این نکته مهم است که باید به موارد عینی و ذهنی توجه کرد. امروز فساد در جامعه یک بحث اما ادراک فساد بحثی مهم‌تر است. بنابراین، برای حل مسئله در جامعه باید به سه مقوله زندگی، ارتباط و آگاهی توجه داشت. عنصر آگاهی‌بخشی غذای ویژه قرن معاصر است. آگاهی‌بخشی به جامعه از موارد بسیار حائز اهمیت است تا از جامعه در برابر تهدیدات محافظت کند. گاهی جمله یک مسئول، روان جامعه را خراش می‌دهد و گاهی نیز جامعه را امیدوار می‌کند.
رهبر با بیان اینکه رسانه‌های رسمی کشور باید به امر آرامش‌بخشی به فضای جامعه کمک کنند، گفت: برخورد خشن با ناهنجاری و بی‌ارزشی از سوی ادراک عمومی جامعه پسندیده نیست بنابراین، افکار عمومی در جامعه بسیار مهم است و مسئولان باید پاسخگوی آنها بوده و جامعه را قانع کنند. نکته مهم دیگر، گستردگی مسئله ایجاد شده در جامعه است بنابراین، معیار کمی در مسائل نیز مهم است. البته باید با رویکرد کیفی نیز به مسائل نگریست؛ چراکه ممکن است کیفیت، کمیت را تحت شعاع خود قرار دهد.
وی تصریح کرد: در حل مسائل اجتماعی و سیاسی چیزی به نام بن‌بست وجود ندارد و تمامی مسائل قابل حل هستند. نیاز جامعه نسبت به موضوعات مختلف نیز ممکن است جامعه را دچار مسئله کند. جامعه ایرانی از لحاظ نشاط اجتماعی ضعیف است و باید در این زمینه کار شود. اینکه سپهر جامعه ما مبتنی بر غم و اندوه باشد، مسئله‌زا خواهد بود. نکته بعدی محرومیت در جامعه است که یکی از مهمترین مؤلفه‌های ایجاد مسئله است. مسئولان باید به فکر رفع محرومیت در جامعه باشند تا فضای ایجاد مسئله در جامعه از این طریق رفع شود. اقتصاد، امنیت، فرهنگ و ... مهمترین موضوعات اصلی جامعه هستند و باید بدان‌ها توجه کرد؛ چراکه در بحث مسئله نباید از موارد عینی جامعه غافل شویم. مسائل اجتماعی پنهان نیز از جمله موارد اثرگذار در جامعه است که نخبگان جامعه باید در این زمینه ورود کرده و ضمن شناسایی مسائل پنهان، زمینه را برای رفع آنها مهیا کنند.
انتهای پیام