به گزارش خبرگزاری ایمنا، امروزه هرچه به شب‌های داغ امتحانات نزدیک‌تر می‌شویم، هشدارهای متخصصان در مصرف خودسرانه محرک‌ها داغ‌تر از همیشه مطرح می‌شود، چرا که طی سال‌های اخیر داروی محرک متیل‌فنیدات یا ریتالین معروف به قرص محبوب شب امتحان به عنوان یک راه حل کاذب برای مطالعه بیشتر و عقب نماندن دروس، از سوی افراد سودجو پیش پای یکی از حیاتی‌ترین موقعیت زندگی دانشجویان و دانش‌آموزان قرار گرفته است.
متیل فنیدیت با نام تجاری ریتالین در سال ۱۹۵۴ به بازار دارویی دنیا عرضه شد، در ابتدا قرار بود برای درمان افسردگی، خواب‌آلودگی در طول روز و سندرم خستگی مزمن استفاده شود، اما به تدریج با پیشرفت علم و تجربه‌های گوناگون مشخص شد می‌توان از آن در درمان کودکانی که دچار اختلال بیش‌فعالی و کم‌توجهی هستند، نیز استفاده کرد.
نکته اینجاست که این دارو مشتری‌های دیگری دارد و این افراد تحت‌تأثیر باوری نادرست در مواقعی که امتحان سختی در پیش دارند، به این امید که چنین دارویی تمرکز و توانایی‌شان را بیشتر کرده و خواب آنها را کاهش دهد، به مصرف داروی محرک برای درس خواندن روی می‌آورند.
ریتالین به عنوان یک قرص بدون اعتیاد شناخته می‌شود، اما واقعیت این است که اغلب داروهای مغز و اعصاب اعتیادآور هستند، از این‌رو مصرف ریتالین با ترشح دوپامین در مغز برای مدت کوتاهی حالت سرخوش و پرانرژی را در فرد ایجاد می‌کند و این تأثیر مثبت در نگاه اول چنین مسئله‌ای را القا خواهد کرد که می‌توانیم به راحتی از این دارو استفاده کنیم، اما نوعی وابستگی روانی یا عادت رفتاری می‌تواند فرد را دچار مصرف مداوم این دارو کند، چرا که اگر بدون تجویز پزشک برای بعضی از بیماری‌ها مورد مصرف قرار گیرد و سپس قطع شود دارای عوارضی همچون حالت تهوع، سرگیجه، فشار خون، بی‌خوابی، عصبانیت، دل درد، کاهش وزن، مشکلات گوارشی، افسردگی شدید و جوش پوستی است و مصرف افراطی آن توهم زدن، تشنج یا تپش قلب را افزایش می‌دهد.
آن گونه که مریم اخگری، رئیس کنترل کیفی امور آزمایشگاهی سازمان پزشکی قانونی کشور با هشدار درباره مصرف داروی ریتالین از سوی دانشجویان و دانش‌آموزان تاکید کرده است، این افراد برای حفظ تمرکز در شب امتحان داروی ریتالین را از بازار غیررسمی تهیه و مصرف می‌کنند، در حالی که از عوارض خطرناک آن مطلع نیستند و بی‌خبر از اینکه این دارو در مغز آنها ایجاد عارضه برگشت‌ناپذیر می‌کند و سبب اختلال در یادآوری خاطرات و حافظه می‌شود.
ریتالین دروازه اعتیاد به مخدر شیشه / قرص شب امتحان رویایی پوچ است
احمد پدرام، مشاور و روانشناس خانواده درباره مصرف ریتالین که به نام قرص شب امتحان مشهور است هشدار می‌دهد و به خبرنگار ایمنا می‌گوید: از این دارو در دوران کودکی و سنین ۱۴ سالگی برای درمان افراد مبتلا به بیش فعالی و اختلال کم‌توجهی توسط پزشک و متخصص روانپزشکی تجویز می‌شود، اما امروزه شایعات سوءمصرف این دارو سبب شده که بعضی از دانش‌آموزان و دانشجویان تصور کنند که این قرص پیش از برگزاری امتحانات می‌تواند به آنها در تمرکز حواس، دقت بالا، حافظه قوی و عملکرد بهتر کمک کند.
وی با بیان اینکه قرص ریتالین از ترکیبات مشابه آمفتامین‌ها است و برای درمان افسردگی و بعضی از مبتلایان به بیش‌فعالی مقاوم به درمان توسط پزشک متخصص، تجویز می‌شود، می‌افزاید: شاید این طور به نظر بیاید که استفاده از این دارو کمک بزرگی به گذران مرحله سخت شب امتحانات است و با حضور ذهن بیشتر، بیداری‌های طولانی مدت هیچ‌گونه عارضه‌ای ندارد و سالم یا ایمن‌تر از سایر موارد است، در حالی که مصرف خودسرانه آن عواقب جدی برای فرد مصرف‌کننده دارد و غیر از افزایش ترشح دوپامین در مغز می‌تواند همچون مواد مخدر اعتیادآور باشد، چرا که از این نظر شبیه به آمفتامین عمل می‌کند و تنها رویایی پوچ است که برای مصرف‌کننده ترسیم شده است.
روانشناس حوزه کودک و نوجوان با اشاره به اینکه قرص ریتالین اگر با تجویز پزشک و در صورت لزوم و احتیاج فرد به آن مصرف شود می‌تواند تأثیرات مثبتی را در زندگی و روابط اجتماعی فرد رقم بزند، عنوان می‌کند: اگر افراد به صورت خودسرانه به مصرف این دارو روی آورند، نه تنها سودی از مصرف آن نمی‌برند، بلکه حاصلی جز پشیمانی و حسرت برای آنها به جا نخواهد گذاشت.
وی ایجاد و حس فشارهای بی‌دلیل و شیوه نادرست امتحانات و آموختن را یکی از دلایل گرایش دانشجویان و دانش‌آموزان در سوءمصرف داروی ریتالین در شب‌های پیش از آزمون می‌داند و تصریح می‌کند: لازم است مجدد تکرار کنیم که استفاده از این دارو برای مصارف غیردرمانی از جمله شب امتحان، بسیار خطرناک و اعتیادآور است و محصلان با مصرف آن، عوارض جبران ناپذیری را بر سلامت مغز و روان خود متحمل خواهند شد، باید بدانیم ریتالین دروازه اعتیاد به مخدر شیشه است.
پدرام با اشاره به اینکه شاکله سیستم آموزشی به دلیل فرسودگی، دانش‌آموزان و دانشجویان را با انباشت اطلاعات روبه‌رو می‌کند، می‌گوید: در این مسیر وقتی فرد با انباشتی از داده‌ها و آموخته‌ها روبه‌رو می‌شود، طی مدت تحصیل ضعف یادگیری، بی‌حوصلگی، بی‌انگیزگی و یادآوری سراغ آنها می‌آید، اما در شب امتحان برای کسب نتایج و عملکرد مؤثر، بالا بردن تمرکز، سطح انرژی، شب بیداری و فرصت بیشتر برای مطالعه، یادگیری سریع و پایدار به مصرف دارو ریتالین گرایش پیدا می‌کند.
وی نقش آموزش ابتدایی را در عملکرد دانش‌آموزان در سال‌های تحصیلی آینده بسیار مهم تلقی می‌کند و می‌افزاید: امروزه ایجاد محیط کلاس درس آرام برای ترویج یادگیری، رفاه و موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان ضروری است، چرا که از دوران کودکی معلمان می‌توانند با تثبیت انتظارات و روال‌های واضح، ترویج روابط مثبت و گنجاندن تکنیک‌های آرامش و آگاهی در درس‌های روزانه با پیاده‌سازی این راهبردها، اختلالات کلاس را کاهش دهند و رفتار دانش‌آموزان را بهبود بخشند.
روانشناس حوزه کودک و نوجوان ادامه می‌دهد: در مقطع تحصیلی بالاتر در دانشگاه‌ها نیز دانشجویان به دلیل حس جاه طلبی، بلند پروازی و کمال‌گرایی درصدد دوری از احساس شکست و ناکامی هستند، بنابراین در شب امتحان با مصرف داروی ریتالین، طی پمپاژ و انباشت آموخته‌ها، داده‌ها و تخلیه حافظه انباشتی، در پی جبران خلاءهای درونی هستند.
وی با تاکید بر اینکه اضطراب مدرسه باید از ریشه شناخته و کارشناسی شود، خاطرنشان می‌کند: آموزش مهارت‌های مدیریت وقت به دانش‌آموزان می‌تواند آنها را در مقابل فشارها و تنش‌ها مقاوم کرده و اضطراب را کاهش و بهره‌وری را افزایش دهد و از سوی دیگر افزایش آگاهی و کاهش توقعات غیرمنطقی والدین از دانش‌آموز مقطع ابتدایی می‌تواند آنها را در مسیر مهارت‌آموزی بدون دغدغه هدایت کند تا انرژی منفی را تخلیه کنند و روحیه خود را بهبود بخشند، بنابراین مهم است که محصلان در پرتو تربیت صحیح از روی آوردن به این موارد خودداری کنند.
قاچاق دارو در پستوهای مجازی
صفورا آرسته، دکترای حرفه‌ای داروسازی با بیان اینکه قرص ریتالین به خانواده‌هایی که کودک بیش فعال یا مبتلا به نقص توجه و تمرکز دارند، توصیه می‌شود، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: هنگامی که افراد بدون داشتن اختلال بیش فعالی یا نقص توجه، اقدام به مصرف ریتالین می‌کنند مغز خود را در معرض ماده‌ای غیرضروری قرار می‌دهند که نه تنها به بهبود توجه و تمرکز در آنها کمکی نمی‌کند، بلکه عوارض عمومی ریتالین می‌تواند برای افراد دردسرساز شود.
وی یکی از فواید این دارو، کمک به تمرکز بهتر در کودکان بیش فعال است که با دز مشخص و کنترلی تحت نظر متخصص مغز و اعصاب تجویز می‌شود، می‌افزاید: برخی نوجوانان و جوانان با کنار گذاشتن حس احتیاط روی به مصرف ریتالین می‌آورند تا از این طریق ضمن جبران نداشتن تمرین کافی به اوج موفقیت در فعالیت‌های درسی دست پیدا کنند، اما مصرف دز زیاد این دارو در شب امتحان با توهم هوشیاری و تمرکز بالا، خطرات خواب آلودگی و نداشتن تمرکز و اضطراب در روز آزمون را فراهم خواهد کرد.
دکترای حرفه‌ای داروسازی در پاسخ به این سوال که مصرف خودسرانه ریتالین چه ضررهایی دارد؟ عنوان می‌کند: ریتالین همچون هر ماده دیگری که وارد بدن می‌شود آثاری بر تن انسان می‌گذارد، پس نمی‌توان بدون تشخیص پزشک متخصص آن را برای عده‌ای تجویز کرد، زیرا خطراتی جدی را متوجه سلامت می‌کند، اما دانشجویان و دانش‌آموزان فکر می‌کنند با این دارو تمرکزشان برای امتحان بالا می‌رود.
وی درباره توزیع ریتالین در داروخانه‌ها تصریح می‌کند: این دارو باید توسط معاونت غذا و دارو تأیید شود و با نسخه پزشک در بعضی از داروخانه‌ها توزیع می‌شود و به سهولت در دسترس تمام افراد قرار نمی‌گیرد، برای مثال بیمار باید پرونده‌ای برای مصرف این دارو داشته باشد و به راحتی قابلیت دسترسی آن وجود ندارد، اما قرص ریتالین، توسط افراد بدون صلاحیت و به شکل قاچاق ممکن است در بازار آزاد با قیمت بالا به فروش برسد.
آرسته ادامه می‌دهد: فروش داروهای قاچاق، غیرقانونی و ممنوع است، و به طور قطع با متخلفان در این زمینه برخورد قانونی می‌شود، افراد باید هوشیار باشند و بدانند که داروی قاچاق سلامتی آنها را نشانه می‌رود، علاوه بر این مصرف خودسرانه دارو خطرات بسیاری برای افراد دارد و می‌طلبد که نظارت‌ها در تمام موارد تقویت شود.
در نهایت، داروی ریتالین به این علت شایع شده است که یک حالت سرخوشی و بیداری و فعالیت را در فرد ایجاد می‌کند، دانش‌آموزان تصور می‌کنند با مصرف این دارو تمرکزشان برای امتحان افزایش پیدا می‌کند، در حالی که ممکن است این دارو در درجه اول داروی مؤثری به نظر بیاید، اما به دلیل عوارض شدید نتیجه عکس می‌دهد، این دارو حالت بی‌خوابی در اثر تأثیر بر سیستم عصبی ایجاد می‌کند، بی‌خوابی فرد به مرور موجب آزار وی خواهد شد و فرد به شدت تحریک‌پذیر می‌شود، به این معنا که با کوچک‌ترین تنشی ضربان قلب و فشار خون او بالا می‌رود، هشدارهایی که درباره مصرف این دارو از سوی متخصصان امر داده می‌شود، باید مورد توجه والدین، مربیان و دانش‌آموزان و دانشجویان قرار گیرد و بدانند که بهترین راهکار برای به دست آوردن نتیجه مطلوب در امتحانات داشتن برنامه‌ریزی صحیح برای مطالعه است.