رضا مطلبی، محقق و کارشناس روابط بین‌الملل و مسئول بخش کنسولی سفارت ایران در تایلند در مطلبی که با عنوان «تأملی بر گردشگری مذهبی در تایلند» در اختیار ایکنا قرار داده است، تصریح می‌کند: گردشگری مذهبی در تایلند فرصتی استثنایی برای معرفی میراث بودایی این کشور به جهان است. این نوع از گردشگری نه تنها به تقویت اقتصاد و اشتغال‌زایی کمک می‌کند، بلکه ابزاری قدرتمند برای حفظ هویت فرهنگی و گسترش ارتباطات بین‌المللی است. لذا با توجه به زیرساخت‌های موجود و تاریخ مذهبی غنی ایران، استفاده از مدل گردشگری مذهبی تایلند می‌تواند راهکار مؤثری برای توسعه گردشگری مذهبی در ایران باشد.

متن یادداشت از این قرار است:

گردشگری مذهبی در تایلند یکی از ستون‌های اصلی صنعت گردشگری این کشور محسوب می‌شود که تأثیر گسترده‌ای بر اقتصاد، فرهنگ و هویت ملی آن دارد. این کشور با برخورداری از معابد باشکوه، جشنواره‌های مذهبی و سنت‌های عمیق بودایی، به یکی از مقاصد مهم گردشگری در جهان تبدیل شده است. معابد و آیین‌های مذهبی تایلند نه‌تنها مکانی برای عبادت و تفکر معنوی هستند، بلکه به دلیل معماری بی‌نظیر، تاریخ غنی و جذابیت فرهنگی خود، گردشگران زیادی را به سوی خود جذب می‌کنند.

تأثیر اقتصادی جشنواره‌های مذهبی 

گردشگری مذهبی در تایلند تأثیر اقتصادی گسترده‌ای دارد. درآمد حاصل از بازدیدکنندگان معابد و شرکت در جشنواره‌های مذهبی، بخش مهمی از اقتصاد گردشگری این کشور را تشکیل می‌دهد. معابد بزرگی مانند وات پراکائو، معروف به معبد زمرد بودا، یکی از مقدس‌ترین و پربازدیدترین اماکن مذهبی تایلند است که در بانکوک واقع شده و هر ساله میزبان میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی است.

معبد وات آرون، با برج‌های بلند و طراحی ظریف خود، در کنار رودخانه چائو فرایا قرار دارد و از نمادهای زیبایی فرهنگ بودایی است. همچنین وات فو، که به دلیل مجسمه عظیم بودای خوابیده و آموزش ماساژ سنتی شهرت دارد، از مقاصد مهم گردشگری مذهبی است. زیارتگاه اراوان نیز مکانی محبوب در بانکوک است که برای بودایی‌ها و هندوها اهمیت مذهبی بسیاری دارد.

فرهنگ مذهبی در تایلند با جشنواره‌ها و آیین‌های ویژه‌ای گره خورده است که تجربه‌ای منحصربه‌فرد برای گردشگران فراهم می‌کنند. جشن سانگکران، که به مناسبت سال نو تایلندی برگزار می‌شود، شامل آیین‌های مذهبی بودایی، مراسم آب‌پاشی و جشن‌های مردمی است و در کنار جذابیت فرهنگی، پیوندی میان سنت‌های کهن و زندگی مدرن ایجاد می‌کند. جشن لوئی کراتونگ نیز یکی دیگر از رویدادهای مذهبی و فرهنگی تایلند است که مردم قایق‌های کوچک شمع‌افروزی شده را بر روی آب رها می‌کنند تا نشانه‌ای از دفع بدی‌ها و طلب خیر باشد. این مراسم که با نورپردازی زیبا و فضای معنوی خاصی همراه است، یکی از زیباترین جلوه‌های فرهنگ بودایی به شمار می‌رود.

چالش‌های گردشگری مذهبی در تایلند

با وجود این جذابیت‌ها، گردشگری مذهبی در تایلند با چالش‌هایی مواجه است. افزایش تعداد گردشگران در اماکن مقدس در برخی موارد به تجاری‌سازی این مکان‌ها منجر شده و جنبه‌های معنوی و اصالت فرهنگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار داده است. همچنین، ازدحام بازدیدکنندگان می‌تواند زیرساخت‌های محلی را تحت فشار قرار دهد و حتی به تخریب محیط‌زیست و اماکن تاریخی بیانجامد. علاوه بر این، رفتار ناآگاهانه برخی گردشگران، مانند رعایت نکردن آداب پوشش یا رفتار نامناسب در معابد، ممکن است از سوی مردم محلی به‌عنوان بی‌احترامی به مقدسات تلقی شود.

برای مقابله با این چالش‌ها و تضمین توسعه پایدار گردشگری مذهبی، دولت و نهادهای محلی تایلند اقداماتی را در دستور کار قرار داده‌اند. یکی از مهم‌ترین این اقدامات، آموزش گردشگران در مورد احترام به فرهنگ و آیین‌های محلی است. علاوه بر این، سیاست‌های مدیریت بهتر اماکن مذهبی، شامل محدودیت در تعداد بازدیدکنندگان و حفاظت از زیرساخت‌ها، برای کاهش اثرات منفی گردشگری اجرایی شده است. همچنین، ترویج گردشگری مسئولانه با هدف تشویق بازدیدکنندگان به مشارکت در حفظ محیط‌زیست و میراث فرهنگی، از دیگر برنامه‌های اجرایی در این زمینه است.

گردشگری مذهبی در تایلند فرصتی استثنایی برای معرفی میراث بودایی این کشور به جهان است. این نوع از گردشگری نه تنها به تقویت اقتصاد و اشتغال‌زایی کمک می‌کند، بلکه ابزاری قدرتمند برای حفظ هویت فرهنگی و گسترش ارتباطات بین‌المللی است. با مدیریت مناسب و ایجاد تعادل میان حفاظت از میراث مذهبی و توسعه گردشگری، تایلند می‌تواند این میراث ارزشمند را به شکلی پایدار حفظ کرده و نسل‌های آینده را نیز از این ثروت فرهنگی بهره‌مند کند.

الگوبرداری ایران از گردشگری مذهبی تایلند

استفاده از مدل گردشگری مذهبی تایلند برای مساجد ایران می‌تواند فرصتی برای توسعه گردشگری مذهبی در کشورمان و افزایش جذب گردشگران داخلی و خارجی باشد. تایلند توانسته است با بهره‌گیری از جاذبه‌های مذهبی خود، به‌ویژه معابد بودایی، گردشگری مذهبی را به صنعتی پررونق تبدیل کند. ایران، با داشتن مساجد تاریخی و مهمی مانند مسجد جامع اصفهان، مسجد نصیرالملک در شیراز، مسجد امام(ره) در تهران و دیگر مساجد تاریخی در نقاط مختلف کشور، پتانسیل زیادی برای توسعه گردشگری مذهبی دارد.

اولین گام در این راستا، مشابه با تایلند، می‌تواند توجه بیشتر به حفاظت و نگهداری از مساجد و اماکن مذهبی کشور باشد. مساجد تاریخی ایران به‌عنوان میراث فرهنگی، نه تنها مکان‌های عبادت و نماز هستند، بلکه از نظر معماری، هنری و تاریخی نیز اهمیت زیادی دارند. حفظ و مرمت صحیح این اماکن مذهبی می‌تواند از تخریب و آسیب‌های احتمالی جلوگیری و جذابیت بیشتری برای گردشگران ایجاد کند.

علاوه بر این، مشابه جشنواره‌ها و آیین‌های مذهبی تایلند، ایران نیز می‌تواند رویدادهای مذهبی خاصی را برگزار کند که علاوه بر تأکید بر جنبه‌های معنوی، جنبه‌های فرهنگی و هنری را نیز در بر داشته باشد. به‌عنوان مثال، برگزاری جشن‌هایی مانند مراسم‌ مذهبی در ایام ماه رمضان، جشن‌های عید فطر و عید قربان، و حتی مراسم‌ سنتی مانند شب‌های قدر و عاشورا، می‌تواند به‌عنوان جاذبه‌های گردشگری مذهبی معرفی شود. این جشنواره‌ها می‌توانند فرصتی برای گردشگران فراهم کنند تا با آیین‌ها، فرهنگ و سنت‌های مذهبی ایران آشنا شوند.

به‌علاوه، آموزش گردشگران داخلی و خارجی در خصوص آداب و رسوم مذهبی ایران و احترام به اماکن مقدس، مشابه مدل تایلند، یکی از اقدامات ضروری است. آگاهی‌رسانی به گردشگران درباره احترام به مکان‌های مقدس و رعایت اخلاق اسلامی می‌تواند به جلوگیری از مشکلات رفتاری و بی‌احترامی کمک کند.

ایران همچنین می‌تواند از تجربیات تایلند در زمینه مدیریت بهتر اماکن مذهبی بهره‌برداری کند. به‌عنوان مثال، تعداد بازدیدکنندگان در اماکن مذهبی و ایجاد شرایطی برای بازدید از مساجد به‌صورت گروهی و سازمان‌دهی‌شده می‌تواند تجربه بهتری برای گردشگران فراهم کند. علاوه بر این، ایجاد فضاهایی برای نماز، آموزش‌های فرهنگی و مذهبی و همچنین معرفی صنایع دستی مرتبط با دین اسلام می‌تواند ارزش افزوده‌ای برای گردشگری مذهبی ایجاد کند.

همچنین، ترویج گردشگری مسئولانه به‌ویژه در ارتباط با حفظ محیط‌ زیست و میراث فرهنگی، مشابه اقدامات تایلند، می‌تواند در ایران نیز مورد توجه قرار گیرد. با توجه به جمعیت مسلمانان در ایران و کشورهای مسلمان دیگر، استفاده از مساجد به‌عنوان مکانی برای تبادل فرهنگی، معنوی و اجتماعی می‌تواند به افزایش گردشگران مذهبی و توسعه صنعت گردشگری مذهبی در ایران کمک کند.

در نهایت، با توجه به زیرساخت‌های موجود و تاریخ مذهبی غنی ایران، استفاده از مدل گردشگری مذهبی تایلند می‌تواند راهکار مؤثری برای توسعه گردشگری مذهبی در ایران باشد. این رویکرد می‌تواند به تقویت هویت فرهنگی، توسعه اقتصاد گردشگری و ایجاد پیوندهای فرهنگی میان ایران و سایر کشورهای جهان کمک کند.