این در حالی است که باز هم این فیلم‌های کمدی بودند که گوی سبقت را از سایر آثار روی پرده ربودند و سه فیلم «زودپز»، «هفتاد سی» و «صبحانه با زرافه‌ها» بیشترین فروش را در گیشه پاییزی به نام خود ثبت کردند و عنوان پرفروش‌ترین فیلم‌های سال هم تا اینجای کار به «تگزاس۳»، «زودپز» و «تمساح خونی» اختصاص دارد که در مجموع سهم آن‌ها از این فروش هزار و 500میلیاردی، رقمی بیش از ۶۰۰ میلیارد تومان است.
بیشترین سالن‌ها در اختیار کدام فیلم‌هاست؟
در میان فیلم‌های اکران شده پنج فیلم به فروش بالای ۱۰۰ میلیارد تومان رسیدند که شامل «تگزاس۳»، «زودپز»، «تمساح خونی»، «۷۰ سی» و «مست عشق» است و همچنین «صبحانه با زرافه‌ها» با فروش ۹۹ میلیاردی خود فاصله کمی تا ورود به باشگاه ۱۰۰+ میلیاردی دارد. «زودپز» با ۷۳۲ سالن در صدر و پس از آن «تگزاس» با ۷۱۳ سالن قرار دارد، در ادامه «تمساح خونی» و «مست عشق» با ۶۹۴ سالن، «پول و پارتی» با ۶۹۰ سالن، «ببعی قهرمان» با ۶۸۶ سالن و «صبحانه با زرافه‌ها» با ۶۸۰ سالن در رده‌های بعدی قرار دارند. علاوه بر این سانس‌های این فیلم‌ها هم قابل توجه است که از ۳۴ هزار تا بیش از ۸۱ هزار سانس متغیر است.
فیلم‌های اجتماعی رکورددار آثار اکران شده در سال جاری
به این آمار دقت کنید؛ از مجموع ۵۷ فیلم اکران شده از ابتدای سال جاری تاکنون بیشترین تعداد فیلم به ژانر اجتماعی با ۲۸ اثر اختصاص داشته، پس از آن کمدی‌ها با ۱۵ فیلم، ژانر کودک با هفت فیلم، آثار معمایی، دفاع مقدس و... با چهار فیلم و ژانر تاریخی با دو فیلم در گیشه ۱۴۰۳ قرار گرفته‌اند. اما با وجود اکران پرشمار فیلم‌های اجتماعی، این فیلم‌ها به ندرت به فروش قابل توجهی رسیدند و سینما همچنان در قبضه کمدی‌هاست. فیلم‌هایی مانند «تعارض» با ۳۶ میلیون تومان و «نفرین آرتا» با ۴۱ میلیون در کف جدول فروش قرار دارند و بیش از ۱۰ فیلم دیگر هم هستند که فروششان زیر ۵۰۰ میلیون تومان بوده، این در حالی است که پرفروش‌ترین فیلم اجتماعی امسال به «بی‌بدن» با ۴۶ میلیارد تومان اختصاص دارد. البته نباید از موارد انگشت‌شماری هم در این جدول گذشت که توانسته‌اند با کمدی‌ها رقابت کنند.
در این میان فروش فیلمی مانند «مست عشق» با ۱۲۰ میلیارد تومان هم یک استثنا تلقی می‌شود که در نتیجه انتظار طولانی‌مدت برای نمایش این فیلم، تبلیغات مؤثر و حضور بازیگران مطرح ایرانی و ترکیه‌ای و همچنین روند صعودی افتتاحیه اکران بود که توانست خودش را تا مدت‌ها در صدر جدول حفظ کند. اما پرسش اینجاست چرا فیلم‌های اجتماعی یا بهتر بگوییم فیلم‌های غیرکمدی نمی‌فروشند و مورد اقبال مردم قرار نمی‌گیرند؟ آیا این فیلم‌ها واقعاً مخاطب‌پسند نیستند یا شاید بهتر باشد پرسشمان را این گونه طرح کنیم که آیا اصلاً در دسترس مخاطب قرار می‌گیرند که بتوانیم میزان موفقیتشان در گیشه و مخاطب‌پسند بودن یا نبودنشان را بسنجیم؟ به نظر می‌رسد باید گزینه دوم را جدی‌تر گرفت! اتفاقی که این روزها صدای بسیاری از فیلمسازان را درآورده و از وضعیت بد اکران فیلم‌های اجتماعی گلایه می‌کنند و معتقدند شرایط به گونه‌ای نیست که در ترافیک سنگین کمدی‌ها، فیلم‌های اجتماعی شانس زیادی برای دیده شدن توسط مخاطب داشته باشند.
سینمادار می‌گوید برای دو نفر فیلم نمایش نمی‌دهیم!
برای پاسخ به این پرسش، خودمان دست به کار می‌شویم و سایت‌های فروش بلیت را بالا و پایین می‌کنیم و دنبال فیلم‌های غیرکمدی می‌گردیم. قصد دارم «عزیز» را تماشا کنم. سانس‌های نمایش این فیلم توجهم را جلب می‌کند؛ گرچه سینماهای زیادی برای نمایش فیلم وجود ندارند و انتخاب‌ها محدود است اما مهم‌تر از آن ساعت‌هایی است که برخی سینماها برای اکران به این فیلم اختصاص داده‌اند. به طور مثال پردیس سینمایی بهمن که در مرکز شهر واقع شده یک سانس ۱۲:۱۰ دارد. بلیت تهیه می‌کنم و به سینما می‌روم اما متصدی سالن می‌گوید کسی نیامده و برای یک نفر فیلم نمایش نمی‌دهیم. پیشنهاد بعدی‌اش هم این است که به جایش یک فیلم دیگر را تماشا کنم. در همان فاصله یک نفر دیگر وارد سینما می‌شود و از اکران «عزیز» می‌پرسد اما متصدیان سالن باز هم راضی نمی‌شوند فیلم را برای دو نفر نمایش دهند. یک روز دیگر مراجعه می‌کنم و همچنان وضع به همین منوال است. یکی دو نفر داخل سینما می‌شوند و می‌پرسند «عزیز» را نمایش می‌دهید؟ که باز هم همان جواب را می‌شنوند که برای یکی دو نفر خیر! در روزهای بعد در تماس تلفنی با سینما از آن‌ها جویا می‌شوم که آیا فیلم را نمایش می‌دهند که در جواب می‌گویند اگر بیش از پنج نفر باشید فیلم نمایش داده می‌شود در غیر این صورت خیر! نکته عجیب اینجاست که این فیلم در روزهای آتی از جدول اکران این پردیس سینمایی حذف می‌شود!
حالا این پرسش مطرح مي شود که آیا سینماداران می‌توانند از نمایش فیلم برای یکی دو نفر خودداری کنند یا موظف به اکران فیلم هستند. بحثی که سال‌هاست پرونده‌اش باز است و با کاهش رونق سینما در کرونا جدی‌تر شد و بسیاری از سینماداران از نمایش فیلم برای تماشاگران اندک خودداری می‌کردند. متأسفانه نمایش فیلم‌ها با توجه به تعداد تماشاگران عموماً با برخورد سلیقه‌ای سینماداران روبه‌رو است. در حالی که بارها از سوی متولیان امر و رئيس اداره امور سينمايی كشور این مسئله عنوان شده مديران سينما وظيفه دارند با حداقل تعداد تماشاگران بليت بفروشند و فيلم را اكران كنند، در غیر این صورت تماشاگران می‌توانند تخلف سینمادار را گزارش کنند. البته سینماهایی هم هستند که بدون توجه به تعداد مخاطبان فیلم را اکران می‌کنند؛ به طور مثال پردیس سینمایی شهرک و سالن‌های نمایش برج میلاد حتی با وجود یک مخاطب فیلم را نمایش می‌دهند.
ضرورت نیازسنجی مخاطب و اختصاص سانس
نکته اینجاست که سینمادار روزانه در حال رصد میزان استقبال مردم از سینما و ساعت‌های پرمخاطب است و می‌داند در ساعت مشخصی از روز اغلب افراد مشغول کار هستند و کمتر کسی به سینما مراجعه می‌کند و طبیعی است سانس فیلم را مطابق با نیاز مخاطب تغییر دهد اما نه تنها این کار را نمی‌کند بلکه گاهی فیلم را هم از چرخه اکران خارج می‌کند.
بنابراین نباید انتظار داشته باشید فیلمی مانند «عزیز» با ۱۰۰ سالن و ۵۵۷ سانس (براساس اعلام سمفا) که بسیاری از سانس‌هایش در زمان‌های بدون مخاطب است بتواند با فیلم‌هایی که بیش از ۶۰۰ سالن در اختیار دارند رقابت کند! اتفاقی که برای فیلم «برف آخر» هم به نحو دیگری افتاده؛ فیلمی خوش‌ساخت با حضور بازیگران مطرح که ۱۰۲ سالن و ۷۱۹ سانس دارد اما این فیلم هم درگیر سانس‌های مرده است. حسن مصطفوی، تهیه‌کننده فیلم به تازگی در گفت‌وگویی در مورد تعداد سینماها و سانس‌ها برای نمایش فیلمش گفته: تعداد سینماهایی که فیلم ما را اکران می‌کند خوب است اما بدترین سانس سینماها به ما داده شده و همین موجب می‌شود فیلم فروش خوبی نداشته باشد، برای مثال در برخی سینماها سانس ساعت ۱۴:۳۰ را به فیلم ما اختصاص داده اند در حالی که این سانس مخاطب کمی دارد.
وی با بیان اینکه سانس خوب در فروش فیلم تأثیری مثبت دارد، تصریح می‌کند: با توجه به این سانس‌ها، بعید می‌دانم فروش خوبی در انتظار ما باشد، از میان تمام سانس‌هایی که به ما اختصاص داده شده تنها ۳۰درصد آن‌ها در زمان‌های خوب قرار دارد و همین امر سبب شده در ۱۲ روز ۴۸۰ میلیون تومان بفروشیم. وی می‌افزاید: وقتی سلیقه مخاطب به سمت فیلم کمدی می‌رود طبیعتاً سینماداران هم سعی می‌کنند بهترین سانس خود را به فیلم‌های پرفروش اختصاص دهند زیرا آن‌ها هم باید هزینه سالن خود را از همین محل فروش فیلم بدست بیاورند. این تهیه‌کننده سینما در ادامه به شکست سینمای مستقل در ایران اشاره می‌کند و می‌گوید: سینمای مستقل در کشور ما در حال نابودی است و کسانی که مثل بنده با هزینه شخصی فیلم می‌سازند با این وضعیت فروش کم‌کم دست از کار خواهند کشید.
اما مجید توکلی که جمعه گذشته برای نقد فیلم «عزیز» در برنامه «هفت» حضور داشت نیز با گلایه از وضعیت اکران فیلم‌های اجتماعی و سیاست‌گذاری غلط حاکمیت برای اکران این فیلم‌ها گفته بود: «فیلم‌هایی مانند «عزیز» و «برف آخر» نباید سه هفته فرصت اکران داشته باشند، طبیعی است در این صورت این فیلم‌ها نمی‌فروشند. به نظرم سیاست‌گذاری‌ها باید به سمتی برود که اکران این فیلم‌ها ادامه‌دار باشد، حتی اگر چهار سانس متغیر داشته باشد اما همچنان روی پرده بماند تا مردم بدانند چنین فیلمی اکران شده و بروند آن را ببینند. معلوم است من در سه هفته نمی‌توانم کاری بکنم و در نهایت هم انگ نفروش به فیلم من می‌زنند. در حالی که مخاطبانی که فیلم «عزیز» را دیدند حس خیلی خوبی به آن داشتند. نمونه دیگر آن «علت مرگ: نامعلوم» است. من این فیلم را دیده‌ام و می‌دانم اگر این فیلم درست اکران شود می‌تواند مسیر را تغییر دهد و ژانر جاده‌ای را زنده کند اما متأسفانه وضعیت اکران برای این گونه فیلم‌ها مناسب نیست».
سرنوشت سینمای اجتماعی در دستان کیست؟
صرف نظر از اینکه میدان دادن به سینمای کمدی و حمایت‌های دست و دلبازانه از این ژانر در یک دوره‌ای با هدف رونق‌بخشی به گیشه و خروج سینماها از رکود صورت گرفت اما فروش‌های چند صد میلیاردی آن‌ها، بسیاری از سرمایه‌گذاران و فیلمسازان را برای ورود به این عرصه و ساخت این جنس فیلم‌ها وسوسه کرد و در نهایت کار به جایی رسید که عملاً جایی برای نفس کشیدن فیلم‌های اجتماعی و غیرکمدی باقی نماند و بسیاری از همین آثار در هیاهوی کمدی‌ها مهجور و گمنام می‌مانند. به موازات این شرایط، کم‌کم ذائقه مخاطب همسو با این فیلم‌های پاپ‌کورنی شده و تماشای آثار متفکرانه، اجتماعی و غیرکمدی از دایره تحملش خارج می‌شود. صرف نظر از ساخت فله‌ای فیلم‌های کمدی اما از مهم‌ترین عواملی که موجب می‌شود فیلم‌های اجتماعی فروش نداشته باشند به سینماداران و تخصیص ناعادلانه سالن و سانس به این آثار بازمی‌گردد که عملاً فرصت را از فیلم‌ها و مخاطبان می‌گیرد تا یکدیگر را پیدا نکنند.
خبرنگار: صبا کریمی