جوان آنلاین: بیمارستان شاید آخرین پناهگاه یک بیمار باشد، اما گاهی‌وقت‌ها برخی از بیمارانی که به امید بهبودی به بیمارستان می‌روند، ممکن است بر اثر بروز عفونت‌های بیمارستانی حتی جانشان را از دست بدهند! همچنان که عفونت بیمارستانی متهم ردیف اول فاجعه نابینایی ۹ بیمار در بیمارستان چشم پزشکی تهران معرفی شده‌است. آنطور که وزیر بهداشت می‌گوید ۵ درصد از بیمارانی که در بیمارستان‌ها بستری می‌شوند، ممکن است به عفونت بیمارستانی دچار شوند. برخی، اما آمار‌های دیگری دارند و معتقدند میزان عفونت‌های بیمارستانی در کشورمان خیلی بیشتر از این حرف‌هاست! همچنان که علیرضا زالی، رئیس دانشگاه شهید بهشتی تهران با بیان اینکه امروزه در دنیا بین ۸ تا ۱۰ درصد احتمال عفونت بیمارستانی در نظر گرفته می‌شود، می‌گوید: «با توجه به وضعیت اجتماعی، اقتصادی، بار بیماری‌ها، زیرساخت‌ها و مواردی از این دست، گاهی این احتمال بین ۳۰ تا ۷۰ درصد نیز پیش‌بینی می‌شود.»
ماجرای نابینایی ۹ بیمار در بیمارستان چشم پزشکی نگاه تهران آژیر بلندی بود که در حوزه سلامت به صدا در آمد تا یک بار دیگر نگاه‌ها را به سمت و سوی وضعیت بیمارستان‌های کشورمان معطوف کند؛ حادثه‌ای که شاید بار‌ها در سایر بیمارستان‌ها و در دیگر نقاط کشور بی‌صدا رخ داده و بیمارانی که سلامتی یا حتی جانشان را از دست داده باشند. حادثه بیمارستان نگاه، اما از آنجایی برجسته شد که در یکی از بیمارستان‌های خصوصی و گران‌قیمت تهران رخ داده‌بود و از سوی دیگر ۹ بیمار در یک روز بینایی‌شان را از دست داده بودند. در واقع این حادثه زخم کهنه‌ای را تازه کرد که سال‌هاست نظام سلامت را با خود درگیر کرده‌است. البته ناگفته نماند که عفونت‌های بیمارستانی مختص ایران نیست و در تمام دنیا یک چالش به شمار می‌رود. با وجود این، اما این عفونت‌های بیمارستانی در کشور‌های پیشرفته کمتر چالش‌برانگیز است و به تناسب کاهش توسعه‌یافتگی این معضل هم جدی‌تر مطرح می‌شود.
تا ۲۰ برابر عفونت بیشتر
گزارش سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که بیماران در کشور‌های با درآمد متوسط و پایین، نسبت به کشور‌های توسعه‌یافته، تا ۲۰ برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی قرار دارند. در جدیدترین گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) که در ۹ آذر ۱۴۰۳ منتشر شده، ۷۱درصد از کشور‌ها برنامه‌ای برای پیشگیری و کنترل عفونت دارند، اما تنها ۶ درصد از آنها تمام استاندارد‌های حداقل مورد نیاز سازمان جهانی بهداشت را رعایت می‌کنند. این در حالی است که این سازمان هدفگذاری کرده تا سال ۲۰۳۰، بیش از ۹۰درصد کشور‌ها به این استاندارد‌ها برسند.
عفونت بیمارستانی، مهم‌ترین علت مرگ و میر بیماران است. چند سال پیش بود که محمد طهماسبی، عضو هیئت‌مدیره انجمن کنترل عفونت، با اشاره به اینکه عفونت‌های بیمارستانی در بیماران بستری حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد است، گفته بود اگر تنها ۱۰ درصد این موارد منجر به مرگ شود، سالانه حدود ۶۰ هزار نفر به علت عفونت بیمارستانی جان خود را از دست می‌دهند. البته که با پیشرفت در حوزه‌های مختلف در حوزه عفونت‌های بیمارستانی هم پیشرفت‌هایی حاصل شده، اما رخداد نابینایی ۹ بیمار به واسطه استریل نبودن وسیله‌ای در اتاق عمل و عفونت بیمارستانی نشان داد هنوز هم این پرونده باز است و باید در برابر آن محتاط بود.
مناطقی با بیشترین عفونت بیمارستانی در دنیا
علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم با بیان اینکه حتی در کشور‌های توسعه‌یافته هم امروزه عفونت بیمارستانی یک بحث جدی است، تأکید میکند: «در سال‌های اخیر سازمان بهداشت جهانی با توجه به اشتراکات اکولوژیک، اشتراکات بار بیماری‌ها و اشتراکات اکوسیستمی برنامه‌ها و گایدلاین‌های منطقه‌ای دارد. پنج منطقه توسط سازمان بهداشت جهانی در خصوص عفونت‌های بیمارستانی مورد توجه واقع شده‌است و متأسفانه ناحیه مدیترانه شرقی و آسیای جنوب شرقی بالاترین میزان عفونت‌های بیمارستانی را به خود اختصاص داده‌اند.»
وی با تأکید بر اهمیت به‌روزرسانی سیستم مراقبتی عفونت‌های بیمارستانی، خواستار توجه بیشتر به این مسئله شد.
زالی درباره آمار و ارقام‌های مرتبط با عفونت‌های بیمارستانی با بیان اینکه امروزه در دنیا بین هشت تا ۱۰ درصد احتمال عفونت بیمارستانی در نظر گرفته می‌شود، می‌افزاید: «با توجه به وضعیت اجتماعی، اقتصادی، بار بیماری‌ها، زیرساخت‌ها و مواردی از این دست، گاهی این احتمال بین
۳۰ تا ۷۰ درصد نیز پیش‌بینی می‌شود.»
افزایش بیماری‌زایی و مرگ و میر
حتی اگر یک بیمار سه تا پنج روز پس از ترخیص از بیمارستان یا ۳۰روز پس از مداخله جراحی علائم عفونت را از خود نشان داد در زمره عفونت‌های بیمارستانی قرار می‌گیرد. با وجود این، مطالعات نشان داده‌است به طور متوسط هر عفونت بیمارستانی بین ۸ تا ۱۲ روز اقامت بیمار را در بیمارستان طولانی‌تر میکند. رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی همچنین با بیان اینکه بار اقتصادی ناشی از عفونت بیمارستانی در نهایت کیفیت رسیدگی به بیمار را دچار اختلال میکند، افزایش بیماری‌زایی و همچنین افزایش مرگ و میر را از دیگر آثار منفی این عفونت‌ها عنوان میکند.
وی با تأکید بر ضرورت فعال شدن کمیته‌های کنترل عفونت بیمارستانی، خواستار توجه بیشتر به ظرفیت اجرایی این کمیته‌در بیمارستان‌ها شد تا اختیارات آنها افزایش یابد.
چالش تجهیزات مستعمل
بخشی از عفونت‌های بیمارستانی می‌تواند از طریق تجهیزات مستعمل رخ دهد. طبق آماری که امیر ساکی، مدیر کل منابع فیزیکی وزارت بهداشت اعلام کرده، بیش از ۷۰درصد تخت‌های بیمارستانی کشورمان فرسوده و از رده خارج شده‌اند. وی تصریح میکند: «فرسودگی تخت‌های بیمارستانی، یکی از عوامل اصلی گسترش عفونت‌های بیمارستانی است. جنس نامناسب، طراحی قدیمی و سختی تمیز کردن این تخت‌ها، آنها را به پناهگاهی برای رشد باکتری‌ها تبدیل کرده‌است.»
علاوه بر این، تخت‌های فرسوده می‌توانند باعث ایجاد زخم‌های فشاری شده و خطر عفونت را به شدت افزایش دهند. فرسودگی این تخت‌ها، علاوه بر افزایش خطر عفونت‌های بیمارستانی، می‌تواند کاهش کیفیت درمان را در پی داشته باشد.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی هم با بیان اینکه یک ابزار جراحی مستعمل احتمال آسیب بافتی بیشتری دارد، می‌گوید: «به دنبال استفاده از چنین ابزاری شانس عفونت بیمارستانی بیشتر می‌شود.»
زالی با اشاره به خطرات استفاده از تجهیزات پزشکی فرسوده، خواستار بازنگری در استفاده از این تجهیزات برای کنترل عفونت بیمارستانی شد.
آوار ساخت و ساز‌ها روی سلامت بیمار
علی مردانی، متخصص بیماری‌های عفونی هم با تأکید بر اینکه تجهیزات پزشکی باید به طور مرتب کالیبره شوند و اتاق‌های اتوکلاو نیز باید به روز باشند، به نقش تحریم‌ها در این کمبود‌ها اشاره میکند. به گفته وی ساخت و ساز‌های بی‌رویه و همزمان با ارائه خدمات درمانی، آلودگی هوا و افزایش خطر عفونت را به دنبال دارد. بیمارستان‌هایی مانند امام‌حسین و لقمان که حین ارائه خدمات، بخش‌هایی از آنها در حال بازسازی است، نمونه‌های بارز این مشکل هستند.
مردانی معتقد است این نوع بازسازی‌ها باید با رعایت پروتکل‌های سختگیرانه انجام شود در حالی که بسیاری از این ساخت و ساز‌ها صرفاً منافع مادی برای مسئولان بیمارستانی دارد و با جان مردم بازی می‌کنند!
حالا آنطور که وزیر بهداشت می‌گوید بر اساس آخرین گزارشات احتمال ابتلا به عفونت بیمارستانی حدود ۵ درصد است. ظفرقندی تأکید میکند: «جز برنامه‌های اساسی ما این است که بتوانیم با گسترش تجهیزات و امکانات مورد نیاز از عفونت‌های بیمارستانی جلوگیری کنیم.»