همشهری آنلاین: سوریه کشوری عربی در غرب آسیاست که از شمال با ترکیه، از شرق و جنوب شرقی با عراق، از جنوب با اردن و از جنوب غربی با اسرائیل و لبنان مرز مشترک دارد. سوریه همچنین دارای یک خط ساحلی غربی در دریای مدیترانه است.
در اعماق تاریک تاریخ
قدیمی‌ترین یافته‌های تاریخ سوریه مربوطه دوران پارینه سنگی و پیشاتاریخ در حدود۸۰۰٬۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است. باستان شناسان نشان داده‌اند که تمدن سوریه یکی از کهن‌ترین تمدن‌های روی زمین بوده‌است. سوریه بخشی از هلال حاصلخیز (نام بخش تاریخی از خاورمیانه و دربرگیرندهٔ بخش‌های خاوری دریای مدیترانه، بخش های غربی ایران، میانرودان و مصر باستان) است و از ۱۰٬۰۰۰ سال پیش از میلاد یکی از مراکز تمدن نوسنگی بوده که از کشاورزی و دامداری را برای اولین بار استفاده کرده‌اند. ویژگی اصلی دوره نوسنگی خانه‌های مستطیل شکل مربوط به تمدن موریبت است. در اوایل دوره نوسنگی مردم از سنگ، گچ و آهک سوخته ظرف می‌ساخته‌اند. یافته‌هایی از جنس ابزار ابسیدین از آناتولی نشان می‌دهد، که روابط تجاری با هم داشته‌اند. شهرهای تل حموکار و تل عمار در اواخر دوران نوسنگی و عصر برنز در سوریه رونق داشته است.
۴۵۰۰ سال تاریخ مکتوب
بیش از ۴۵۰۰ سال است که انسان ها در سوریه زندگی می کنند. برخی از اولین نمونه های نوشته شده انسانهای باستانی در این کشور کشف شده است. نوشته‌های باستانی در سوریه بر روی لوح های گلی کشف شده‌اند. اولین تمدنی که در سوریه زندگی می کرد، پادشاهی ابلا نام داشت که حدود ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد تاسیس شد.
رد پای ایرانی‌ها
در سال ۵۳۹ قبل از میلاد، هخامنشی‌ها سوریه را به امپراتوری خود ضمیمه کردند، تا این که اسکندر مقدونی در ۳۳۳–۳۳۲ قبل از میلاد، آن را تصرف کرد. پس از مرگ اسکندر و در نتیجهٔ جنگ‌های دیادوخوی، سوریه بخشی از امپراتوری سلوکی شد. پایتخت این امپراتوری، (در ۳۱۲ قبل از میلاد تأسیس شد) شهر انطاکیه بود، که آن زمان بخشی از سرزمین سوریه محسوب می‌شد، ولی امروزه در کشور ترکیه قرار دارد.
ورود اسلام به سوریه
اسلام در زمان خلافت عمر بن الخطاب در سال ۶۳۶ وارد سوریه شد. سرکرده لشکر اسلام خالد بن ولید بود. پس از فتح سوریه، «خالد بن ولید» به مردم دمشق اطمینان داد که با ورود لشکر اعراب به شهر، اهالی شهر در جان، مال و داشتن حق انتخاب دین ایمن هستند. از این رو اکثریت به اسلام گرویدند. در عین حال بخش‌هایی از سوریه از سال ۱۱۰۰ تا ۱۳۰۰ میلادی تحت کنترل صلیبیون مسیحی قرار گرفت . اینها شوالیه‌هایی از کشورهای اروپایی مانند فرانسه ، انگلیس ، آلمان و ایتالیا بودند.
سوریه عثمانی
سوریه در سال ۱۵۱۶ میلادی به تصرف عثمانی ها درآمد و بخشی از امپراتوری عثمانی شد. سلطان سلیم عثمانی بخش اعظم سوریه را در سال ۱۵۱۶ میلادی با شکست دادن شاه مملوکان در نبرد مرج دابق در نزدیکی حلب فتح کرد. سوریه بین سال‌های ۱۵۱۶–۱۹۱۸ میلادی، بخشی از امپراتوری عثمانی بود، اگر چه دو بار صفویان، در زمان شاه اسماعیل یکم و شاه عباس یکم موفق شدند سوریه را تسخیر کنند. زندگی برای سوری هایی که در امپراتوری عثمانی زندگی می کردند نسبتاً آرام بود. گروه های مذهبی توانستند با دیگر گروه‌ها زندگی کنند. در سال ۱۸۳۱ ابراهیم پاشا مصر به امپراتوری عثمانی خیانت و به سوریه حمله کرد. او دمشق را تصرف کرد. ابراهیم پاشا در طول سلطنت کوتاه خود، مهاجرانی را از مصر به سوریه آورد، شهر یافا را بازسازی کرد و شورش ها را سرکوب کرد. در سال ۱۸۴۰ او مجبور شد سوریه را به عثمانی تسلیم کند.
استعمار فرانسه
پس از پایان جنگ جهانی اول و شکست عثمانی‌ها که سوریه بخشی از آن بود، فرانسه کنترل سوریه را به دست گرفت. در جنگ جهانی اول، دیپلمات فرانسوی «فرانسوا ژرژ پیکو» و دیپلمات انگلیسی مارک سایکس مخفیانه تصمیم گرفتند که پس از جنگ، امپراتوری عثمانی را به مناطقی که در توافق‌نامه سایکس–پیکو در سال ۱۹۱۶ میلادی، مشخص شده‌است تقسیم کنند. بر همین اساس در اکتبر ۱۹۱۸ میلادی، نیروهای عرب و انگلیسی به سوریه حمله کرده و دمشق و حلب را تسخیر کردند. بر اساس قرارداد سایکس پیکو، سوریه در سال ۱۹۲۰ میلادی، به اشغال کامل فرانسه درآمد. سوریه سرانجام در ۱۷ آوریل ۱۹۴۶ از فرانسه استقلال یافت.
سوریه در جنگ‌ها
از سال ۱۹۴۸، سوریه به همراه مصر، اردن، عراق، یمن، عربستان سعودی و لبنان چندین جنگ با اسرائیل داشتند. در سال ۱۹۶۷، اسرائیل بخشی از خاک سوریه به نام بلندی‌های جولان را تصرف کرد. در دهه ۱۹۷۰، سوریه همزمان با جنگ داخلی لبنان، نیروهای خود را به لبنان فرستاد. نیروهای ارتش سوریه تا سال ۲۰۰۵ در لبنان باقی ماندند. در سال ۱۹۹۱، سوریه در جنگ خلیج فارس علیه عراق شرکت کرد.
تحولات اعتراضی
سوریه در سال ۲۰۱۱ با موجی از تحولات اعتراضی و حرکت همزمان گروه‌های تروریستی روبرو شد. این اعتراضات با ورود عناصر تروریستی مسلح در سال ۲۰۱۲ به یک جنگ داخلی تبدیل شد و دولت مرکزی دمشق در عمل درگیر جنگی نفس گیر با گروه‌های مسلح تروریستی گردید که از خارج از این کشور تغذیه می شدند. شکل گیری گروه تروریستی داعش در سال ۲۰۱۳ در سوریه و اشغال بخش هایی از شرق سوریه تحولات سوریه را بیش از گذشته پیچیده و پرچالش ساخت. با وجود درخواست رسمی دولت سوریه از کشورهای متحد خود شامل ایران و روسیه برای پیوستن به جنگ علیه تروریست در سوریه، اما مداخله دیگر کشورها از جمله آمریکا و ترکیه به صورت ناخوانده در سوریه و لشکر کشی در بخش‌هایی از شمال و شرق این کشور، بی ثباتی در سوریه گسترش یافت.
شکست داعش
ائتلاف سه جانبه سوریه، ایران و سوریه در سال ۲۰۱۷ در ادامه حملات خود علیه گروه‌های تروریستی موفق به تکمیل روند آزادسازی بسیاری از شهرها از اشغال گروه تروریستی داعش شد. آزادسازی شهر رقه به عنوان مرکز داعش در سوریه نقطه پایان داعش در سوریه بود و از آن زمان به بعد گروه تروریستی داعش به فعالیت‌های پراکنده تروریستی روی آورد. علاوه بر گروه تروریستی داعش، اما دیگر گروه‌های شورشی مسلح با حمایت ترکیه و آمریکا بخشی از مواضع خود در شمال سوریه را حفظ کردند. گروه تروریستی جبهه النصره و ارتش آزاد سوریه از مهمترین گروه‌های شورشی مسلح در شمال شرق سوریه بودند که از سال ۲۰۱۷ با وجود شکست داعش، اما مواضع خود در شهر ادلب واقع در شمال شرق سوریه را حفظ کردند.
سوریه در دهه ۲۰۲۰
سوریه از سال ۲۰۲۰ به بعد با تکمیل بازگشت حاکمیت دولت مرکزی بشار به بسیاری از مناطق روند بازسازی خود را آغاز کرد. پیش از آن از سال ۲۰۱۸، برخی کشورهای عربی از جمله بحرین، امارات و سپس عربستان سعودی احیای روابط دیپلماتیک خود با سوریه را آغاز کردند. بازگشت عضویت سوریه در اتحادیه عرب در نیمه سال ۲۰۲۳ تکمیل عادی شدن وضعیت دیپلماتیک سوریه در منطقه بود. با این حال، سقوط ارتش سوریه و به تبع آن پایان کار دولت بشار اسد در پائیز امسال برگ تحولات سوریه را وارد مرحله‌ای از بی سرانجامی با آینده‌ای نامعلوم قرار داد. آینده‌ای که مشخص نیست سوریه را به کدام سو خواهد کشاند!