آنچه گذشت حرف دل هنرمندی است که این روزها نقاشی او به همراه چندین اثر دیگر در شهر اصفهان و در نمایشگاهی خاص به نمایش درآمده. این نمایشگاه گروهی به آثاری از افراد با نیازهای ویژه، یعنی نابینا، ناشنوا، معلول جسمی _ حرکتی و اوتیسم اختصاص یافته که به‌کوشش چند هنرمند حرفهای دیگر گردهم جمع شده‌اند. آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگوی ایسنا با شماری از هنرمندان حرفهای و نقاشان با نیازهای ویژه است؛ اهل هنری که حتی در روزهای سخت هم واژۀ امید را روی بوم زندگی نقاشی کرده‌اند.
تدریس آنلاین و آفلاین نقاشی به نابینایان
مریم رشغی که ۱۳ سال از فعالیت او در حوزۀ نقاشی نابینایان می‌گذرد، به ایسنا گفت: من برای اولین بار از الفبای نابینایان برای خلق نقاشی استفاده کرده‌ام و درواقع مبدع روش خاصی هستم. از حدود سه سال پیش نیز همین آثارم را در ان‌اف‌تی (NFT) که یک فضای جهانی برای فروش آثار هنری است، به نمایش گذاشتم. این آثار بسیار موردتوجه قرار گرفت و درک شد. از طرف سازمان ملل متحد نیز به‌خاطر آثار نقاشی‌ام که ویژۀ نابینایان است، پیام دریافت کردم. این در حالی است که در ایران به من می‌گفتند نقاشی‌هایت سفید است، ان‌شاءاللَه موفق باشی!
وی سپس دربارۀ روش خود شرح داد: من یک سبک خاص برای نقاشی نابینایان ابداع کرده‌ام. به این ترتیب که من و همکارانم در ورکشاپ‌ها دربارۀ یک مفهوم مثلاً عشق یا طبیعت برای فرد نابینا توضیح می‌دهیم، سپس نه به‌صورت ماشینی و با دستگاه پرکینز، بلکه با ابزارهای دستی، یعنی لوح و قلم خاص بریل، طرحی از عشق یا بخشی از طبیعت را می‌کشیم.
این نمایشگاه‌گردان و بریل‌آرتیست ادامه داد: گاهی یک صوت از یک جانور یا صدای طبیعت را هم برای فرد نابینا پخش می‌کنیم. نابینا بعد از شنیدن داستان و صوت و لمس نقاشی که با الفبای بریل کشیده‌ایم، شروع به کشیدن طرح و نقش خود می‌کند. این اثر جدیدی که خلق می‌شود، برای همۀ ما بسیار باارزش‌تر است.
نقاش کشورمان یادآور شد: خود من آدم مینیمالیستی هستم. خیلی ساده‌گرایی را دوست دارم و فکر می‌کنم همین مسئله در نقاشی‌های من نیز پررنگ شد. از یک نقطه که برای نابینایان آشنا است، به این سبک خاص نقاشی رسیدم. به‌مرور پی بردم که با همین یک نقطه خیلی کارها می‌توان انجام داد. حتی آدم‌ها نیز از یک ذرۀ کوچک درست شده‌اند، اما توانستند دنیای بزرگی را خلق کنند. همیشه این‌طور فکر می‌کنم که با کوچک‌ترین چیزها می‌شود حرفهای بزرگی زد.
رشغی با نظر به دنیای نابینایان بیان کرد: هرکسی دوست دارد دنیاهای ناشناخته را کشف کند. نابینایان هم دنیایی دارند که کسی تا به حال آن را کشف نکرده است. همین نقاشی‌ها مسیری است که می‌توانم با آن دنیای نابینایان را کشف کنم. وقتی قدم به این دنیا گذاشتم، باور نمی‌کردم که به‌صورت آنلاین و آفلاین بتوانم به نابینایان نقاشی آموزش بدهم.
وی خاطرنشان کرد: همیشه این سؤال با من بود که آیا بچه‌های نابینا این نقاشی‌ها را می‌بینند، خوش‌حالم که امروز پاسخم مثبت است، بچه‌ها واقعاً این نقاشی‌ها را می‌بینند. همۀ دنیای نابینایان برای من جذاب است. خود من بارها چشم‌هایم را بسته‌ام و به دل یک تجربه زده‌ام. راه‌رفتن روی موزاییک‌های خاص نابینایان را امتحان کرده‌ام و حس خوبی برایم داشته، البته چند باری هم توی درختان رفته‌ام!
درس هنر برای نابینایان مغفول مانده است
این هنرمند با نظر به کمبود امکانات برای نابینایان اظهار کرد: من یک بار نقاشی یک زرافه را به دختری نابینا که حدود ۲۲ سال داشت، نشان دادم. به او گفتم که این یک حیوان است و خواستم که نامش را حدس بزند. او گفت این چه حیوانی است که این‌قدر گردنش دراز است.
رشغی افزود: وقتی به او گفتم که این حیوان چهار تا پا دارد، از من پرسید مگر حیوانی غیر از گاو هم چهار تا پا دارد؟ این یعنی فرهنگ‌سازی نشده و ما در آموزش نابینایان کم گذاشته‌ایم. یکی دیگر از نابینایان که او هم بزرگسال بود، یک بار که صحبت می‌کردیم، گفت هیچ‌کس تا به حال به من نگفته بود که خروس دم قشنگی دارد. نقاشی فرصتی است تا نابینایان با دنیای اطرافشان بیشتر آشنا شوند.
وی با نظر به همان بحث ضعف آموزشی برای نابینایان اظهار کرد: آموزش نابینایان ضعف‌های بسیاری دارد و متأسفانه آموزش هنر یکی از آن دروسی است که بیش از همه مغفول مانده. من با کشورهای دیگر هم در ارتباط بوده‌ام و متوجه شدم که از برخی جنبه‌ها حتی در جایی مانند کانادا نیز این قبیل ضعف‌ها وجود دارد.
این نمایشگاه‌گردان و مدیر هنری گروه «ما» ( (weسپس توضیح داد: نمایشگاه امروز نیز حاصل بیش از یک سال فعالیت ما است که اولین بار در همین اصفهان کلید خورد، اما هنرمندانی از شهرهای مختلف ایران در آن حضور دارند. هنرمندانی که برای نمایشگاه و برای کار با بچه‌های نابینا، ناشنوا، اوتیسم و جسمی _ حرکتی دور هم جمع شدند، دست‌خالی کارشان را شروع کردند، اما همیشه ایده و هنرش را داشته‌اند.
رشغی با تأمل در «کُدخدا» که عنوان نمایشگاه است، این‌گونه شرح داد: کُدخدا قشنگ‌ترین اسمی بود که می‌شد برای نمایشگاه انتخاب کرد. کُدخدا از یک طرف یادآور کَدخدا است که یک جامعۀ کوچک را تحت‌پوشش خود دارد. از طرف دیگر، کُدخدا برای من یادآور کُدهایی است که بچه‌ها از طرف خداوند می‌شنوند. در اهواز مربی کودک اوتیسمی هستم که هربار می‌خواهد نقاشی بکشد، دستش را روی گوشش می‌گذارد و بعد به کشیدن شروع می‌کند. این برای من یعنی انگار چیزی می‌شنود و بعد نقاشی می‌کشد. اسم نمایشگاه از رفتار همین کودک به ذهنم رسید.
نقاشی افراد با نیاز خاص را ارتقا می‌دهیم
سپس زهرا زهرانی، مدیر اجرایی نمایشگاه نقاشی افراد با نیازهای ویژه، به خبرنگار ایسنا توضیح داد: سبک نمایشگاهی که امروز می‌بینید، سبک هنر ترکیبی است. درباب خلق آثاری که امروز می‌بینید باید بگویم که ابتدا، نقاشی یک فرد با نیازهای خاص اعم از ناشنوا، نابینا، اوتیسم یا معلول جسمی _ حرکتی در اختیار هنرمند گرافیست یا نقاش قرار می‌گرفت.
وی ادامه داد: سپس آن گرافیست یا نقاش نقاشی مدنظر یا اولیه را ارتقا می‌داد؛ درواقع نمی‌گوییم که نقاش دوم از نقاش اول الهام گرفته است، بلکه از دل همان نقاشی نخست تابلوی جدیدی را خلق کرده. در این نمایشگاه، نقاشی اولیه و نقاشیِ ارتقایافته هر دو در کنار هم به نمایش درآمده است.
این فعال اجتماعی حقوق معلولان بیان کرد: گروه «ما» (we) یک سال و چند ماه است که تشکیل شده. این گروه با برگزاری چند ورکشاپ در اماکن مختلف ازجمله در مدارس بچه‌های دارای معلولیت کار خود را آغاز کرد. گروه «ما» (we) از خود من به‌عنوان مدیر اجرایی، مریم رشغی، مدیر هنری و مرضیه حنائی، پریسا داروئی و محمد عدیلی‌پور تشکیل شده است. البته از آرتیست‌های دیگری هم برای همکاری دعوت و مشارکت می‌کنیم.
از وفاداری صددرصد به اثر اولیه تا برخورد انتزاعی
محمد عدیلی‌پور، معمار و طراح گرافیک که در حوزۀ کودکان با نیازهای ویژه فعال است، در گفت‌وگو با ایسنا بیان کرد: در این نمایشگاه آثار بچه‌های خاص با ویژگی‌های خاص که طی ورکشاپ‌های متعددی آفریده شده بود، به دست هنرمندانی دیگر ازجمله خود من بازآفرینی شد. البته منظورم از بچه صرفاً کودک نیست و افرادی در سنین مختلف آثارشان در این نمایشگاه به نمایش درآمده است.
وی با نظر به مسئلۀ بازآفرینیِ آثار هنری ادامه داد: وقتی کار اولیه به دست آرتیست سپرده می‌شود، او بازآفرینی می‌کند. این بازآفرینی می‌تواند به شکل وفادارای صددرصد به اصل اثر باشد، مثلاً کارهای رضا عدیلی‌پور و خود من به همین ترتیب بود؛ یعنی اثر اولیه را کاملاً حفظ کردیم و بعد در کنار آن دست به آفرینش مجدد زدیم.
این تصویرگر با تأکید بر اینکه برخی هنرمندان رویه‌ای انتزاعی داشته‌اند، ابراز کرد: برخی آرتیست‌ها نیز با نظر به کار یک نابینا، ناشنوا، معلول جسمی _ حرکتی یا اوتیسم و گرفتن حس به‌طورکلی اثر دیگری خلق کرده‌اند. برای مثال، مریم رشغی و امین بختیاری با آثار به‌طور انتزاعی برخورد داشته‌اند.
عدیلی‌پور با نظر به اینکه آثار این مجموعه در بستر ان‌اف‌تی (NFT) به فروش گذاشته شده و در نوع خود برای اولین بار است، افزود: درآمد حاصل از فروش این آثار نیز که هم از بستر ان‌اف‌تی (NFT) و هم حضوری قابل‌خرید است، به سه بخش تقسیم می‌شود. بخشی از آن به همان خالق اولیۀ اثر و قسمتی دیگر به هنرمند دوم می‌رسد. مابقی آن هم برای برگزاری رویدادهای مشابه صرف می‌شود.
فضا، خانواده و خواب‌هایم را نقاشی کردم
نیکی کوهی، نقاش و از کودکان کم‌بینای حاضر در این نمایشگاه به خبرنگار ایسنا گفت: من کلاس چهارم هستم و یازده سال دارم. من در این نمایشگاه چندین اثر دارم که یکی از آن‌ها اسمش «آینه» است. «آینه» را آنلاین و زیرنظر مربی‌ام کشیدم. نقاشی من سه موضوع دارد. یکی فضا، یکی دیگر خانواده‌ام و سومی خوابم بود! چند روزی طول داد تا این نقاشی را کشیدم.
مریم نجفی، مادر نیکی کوهی و از هنرمندان این نمایشگاه در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: آثار من در این نمایشگاه در تکنیک اکریلیک است، البته پاستل گچی هم کار می‌کنم. تا امروز در ۳۶ نمایشگاه گروهی و انفرادی شرکت کرده‌ام، اما این نمایشگاه برای من بسیار متفاوت و اوج احساس است.
وی در ادامه توضیح داد: خدای مهربان سال ۱۳۹۲ یک فرشته به من هدیه داد که اسمش را نیکی گذاشتیم. توانمندی‌های من با حضور نیکی چندبرابر شد. متأسفانه جامعۀ ما برای این گروه بسیار کم گذاشته است. کمبودها فراوان است. رشتۀ هنر یا زنگ هنر بچه‌های کم‌بینا و نابینا در مدارس ضعف بسیاری دارد، مشخصاً هنر نقاشی منظورم است. این در حالی است که بچه‌های نابینا و کم‌بینا در حوزه‌های موسیقی و علوم انسانی بسیار موفق عمل کرده‌اند.
درهای دنیا به روی نابینایان باز است
این مدرس نقاشی با نظر به برپایی نمایشگاه عنوان کرد: نمایشگاه نقاشی به نیکی و امثال او حس بسیار خوبی منتقل کرده و بر عزت نفس آن‌ها تأثیر مهمی گذاشته است. امیدوارم این نمایشگاه و هر نمایشگاهی که با حضور افراد با نیازهای ویژه برگزار می‌شود، مورد استقبال قرار بگیرد و مخصوصاً دولت توجه و از این گروه‌ها حمایت کند.
نجفی سپس با نظر به زندگی نابینایان در اصفهان یادآور شد: ما در استان اصفهان فقط یک مرکز مخصوص به نابینایان داریم که همان مدرسۀ شهید سامانی است. البته مدارس دیگری هم وجود دارد، اما ویژۀ انواع معلولیت‌ها محسوب می‌شود. این ضعف بزرگی است که باید برطرف شود. بچه‌های نابینا از راه‌های دور و نزدیک، مثل خود اصفهان، زرین‌شهر، فلاورجان، شاهین‌شهر، خمینی‌شهر و نجف‌آباد هر روز به این یک مدرسه می‌آیند و می‌روند.
وی با تأکید بر اینکه درهای دنیا به روی نابینایان باز است، گفت: اگر ضعفی وجود دارد، به ما برمی‌گردد که برای این بچه‌ها کم گذاشته‌ایم، وگرنه این افراد ظرفیت بسیاری برای پیشرفت دارند. الان هشت نفر از اعضای هیئت‌علمی دانشگاه اصفهان نابینا هستند و این خیلی ارزشمند است. با این حال، قشر نابینا در اصفهان و کلاً جامعۀ ما بسیار مظلوم است. باور کنید اگر خداوند نیکی را به ما نداده بود، من هم این موضوع را نمی‌دانستم. خدا به واسطۀ نیکی بود که نشانم داد چقدر نابینایان در جامعۀ ما مظلوم‌اند.
یک نابینا اگر خود را باور کند...
عاطفه شاه‌دل از هنرمندان نابینای این نمایشگاه که ۲۳ سال دارد، به خبرنگار ایسنا توضیح داد: حدود یک سال است که نقاشی را به سبک بریل آموزش دیده‌ام و اثری هم در این نمایشگاه دارم. همان‌طور که می‌بینید من به خط بریل قلب کشیده‌ام! ما در ورکشاپ‌ها ابتدا نقاشی استادمان را لمس می‌کردیم و بعد از اینکه حدس می‌زدیم چه تصویری روی کاغذ وجود دارد، آن را با مداد و خط بریل می‌کشیدیم.
وی در ادامه اضافه کرد: مشکلات همیشه وجود داشته و وجود دارد، اما نباید به‌خاطر شرایط، خودمان را محدود کنیم. نباید منتظر روزی بمانیم که همۀ امکانات برایمان فراهم و طبق میل ما بشود تا به هدفمان برسیم. این تصور اشتباه است. به‌نظر من که یک نابینای مطلق هستم، همۀ نابینایان باید به یک خودباوری برسند. خود من فکر نمی‌کردم یک روز نقاشی بکشم.
این نقاش یادآور شد: یک نابینا اگر خود را باور کند، اگر خود را دوست بدارد، می‌تواند به اهدافش برسد. به‌جرئت می‌توانم بگویم بسیاری از کارها با چشم نابینا هم انجام‌شدنی است، مثل همین نقاشی‌ها که در نمایشگاه می‌بینید. البته در دنیا افراد نابینای بسیاری هستند که نقاشی می‌کنند، اما به این روش که بدون کمک یک بینا عمل کنیم، به گمانم تاکنون وجود نداشته است. این حس قشنگی به من میدهد که خودم به‌طور مستقل نقاشی بکشم.
نقاشی بچه‌های با نیازهای ویژه را هنری‌تر کردم
پریسا داروئی از دیگر نقاشان نمایشگاه افراد با نیازهای ویژه به ایسنا گفت: نقاشی‌های من در این نمایشگاه با عنوان «عشق» به نمایش درآمده است و هرکدام به‌نوعی عشق را به تصویر می‌کشد. من به‌صورت دیجیتال و دقیقاً بر روی اثر خود افراد با نیازهای خاص کار کردم. متن کوچکی هم در زیر تابلو به چشم می‌خورد که با همان عشق در ارتباط و گویی کودکی فیلسوف آن را مطرح کرده است، مثلاً «اگر شنا بلد نباشیم، ممکنه در دریای عشق غرق شویم؟!»
عضو هیئت‌علمی گروه ارتباط تصویری دانشگاه هنر اصفهان ادامه داد: من هم مانند دیگر هنرمندان این نمایشگاه از خطوط و اشکالی که بچه‌های با نیازهای ویژه کشیده بودند، به آفرینش تازه‌ای دست زده‌ام. برای خود من کار یک جادویی بود! و خوشبختانه خطوط بچه‌ها نیز از لابه‌لای کارهایم پیدا است؛ این بیشتر به آثار نابینایان مربوط می‌شود. در نقاشی بچه‌های ناشنوا و اوتیسم فرم واضح‌تر بود و سعی کردم همان را حفظ کنم، در این آثار با عناصر بصری چون رنگ و بافت تلاش کردم تا آن را هنری‌تر کنم.
اجرای کلاژ روی نقاشی بچه‌های با نیازهای ویژه
مرضیه حنائی مدرس دانشگاه و از دیگر هنرمندان حاضر، در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: آثار من در این نمایشگاه به‌صورت کلاژ است. کلاژ را سال‌ها پیش کار کرده بودم. امروز دوباره به سراغ کلاژ رفتم و آن را تقویت کردم که البته به واسطۀ نقاشی بچه‌های نابینا، ناشنوا، اوتیسم و جسمی _ حرکتی این اتفاق افتاد. من سعی کردم کودکانه و در همان حال‌وهوای اثر بچه‌ها کار کنم. حس نمایشگاه را واقعاً دوست دارم و فکر می‌کنم همه زحمت کشیده‌اند.
طنین نقاشی هنرمندان این نمایشگاه می‌تواند معرف یک ظرفیت بزرگ و قصۀ امید و جرئتی شود که دیگران هم با هر نیاز ویژه و خاص به وادی هنر قدم بگذارند حتی اگر مسیر پیش رویشان به همواری و سپیدی یک بوم نقاشی نباشد.
انتهای پیام