حجاب و پوشش از موضوعات مهم جامعه امروز ماست و در عصر حاضر توجه ویژه به موضوع پوشش و حجاب از ضروریات زندگی دین‌مدارانه است اما بدحجابی از مسائلی است که علاوه بر سلامت فرد، سلامت جامعه را نیز تهدید می‌کند و از پیامدها و آثار جبران‌ناپذیر آن، این‌که فرهنگ،اخلاق، اعتقاد، اقتصاد وامنیت یک جامعه رابه مسیر انحرافی وبازگشت‌ناپذیر سوق می‌دهد اما اثرات حجاب با توجه به قانون عفاف و حجاب در جامعه و خانواده به چه شکل است؟ موضوعی که زمینه گفت‌وگوی تفصیلی ما را با مهدیه شادمانی، دکترای روابط بین‌الملل، مدرس دانشگاه و کنشگر حوزه زنان فراهم کرد.
خانم دکتر علاوه بر آثار شرعی حجاب، رعایت عفاف و حجاب چه تأثیراتی را در اجتماع به همراه دارد؟
حجاب فقط دارای ابعاد شرعی نیست بلکه دارای شاخصه‌های دیگری درساحت اجتماعی هم هست. اگر خانواده را مهم‌ترین نهاد اجتماعی بدانیم، رعایت حجاب در چارچوب تقوای عمومی از سوی زن و مرد باعث استحکام خانواده می‌شود. حجاب در ساحت اجتماع، زمینه‌ساز حفظ کرامت بانوی مسلمان ایرانی است. شما در جامعه غربی می‌بینید که زن در متن جامعه است اما آیا این جایگاه دارای کرامت است؟ نه این‌گونه نیست بلکه به‌عنوان یک ابزار جنسی برای آن مکاتب غربی لذت‌گرا و همچنین نظام سرمایه‌داری است تا به آن اهداف مادی خودشان دست پیدا کنند. اما درجامعه اسلامی زمانی که صحبت از عدم خودنمایی زن در جامعه می‌شود به سبب این است که حرمت زن به‌عنوان یک عنصر حیات‌بخش و تمدن‌ساز در جامعه مورد توجه باشد. از دیگر اثرات اجتماعی حجاب می‌توان به وصول امنیت اجتماعی اشاره کرد. وقتی که این امنیت در جامعه برقرار باشد، شرایط احقاق حقوق و آزادی‌های فردی هم محقق می‌شود. احساس عدم‌امنیت زمینه‌ساز بروز ناهنجاری‌های اجتماعی شده و حتی باعث این می‌شود که زنان در جامعه هم نتوانند در امنیت کامل به اهداف اجتماعی و اقتصادی خود دست پیدا کنند. یعنی به‌صورت کلی فعالیت زن را در برابر مسئولیت اجتماعی‌ای که جامعه خواهان آن است، با مشکل رو‌به‌رو می‌کند.
یعنی شما معتقدید که این بدحجابی فقط مختص یک فرد نیست؟
باید توجه کنید که بی‌حیایی، بی‌حجابی و بی‌عفتی و همه اینها در یک خط قرار دارند و باید متوجه بود که این مسائل و ناهنجاری‌ها فقط فرد را متضرر نمی‌کند بلکه یک جامعه را مورد هدف قرار می‌دهد. یعنی عدم‌التزام به هنجارهای جامعه یک کنش فردی بدون تأثیر اجتماعی نیست. یک زن با جاذبه‌های جنسی نه فقط زمینه‌ساز هتک‌حرمت حجاب است و اخلاق و تقوا را هم مورد آسیب‌های فردی قرار می‌دهد بلکه در ساحت خانواده و اجتماع نیز سبب تضعیف بنیان‌های آن می‌شود. این مسأله می‌تواند در جامعه منجر به قیاس یک خانم توسط یک آقا نسبت به همسرش باشد یا شکل‌گیری دوستی‌های نامشروع و حتی خیانت زنان متاهل که این روزها متاسفانه با توجه به بروز ناهنجاری‌های اجتماعی و توجه به ابزارهای جنسی زنان، باعث شده که این مسائل در جامعه هم به‌صورت حاد مورد توجه باشد.
با توجه به صحبت‌های شما، این هتک‌حرمت به حجاب، دارای چه پیامدهایی است؟
عدم توجه به قوانین اخلاقی می‌تواند باعث تاخیر در ازدواج شود و کانون خانواده را با مشکلاتی مواجه کند. اگر دختر و پسری در محیطی در اجتماع دارای آزادی‌های جنسی بسیاری باشند، دیگر چه لزومی دارد تا به خانواده و همسر خود تعهد قانونی دهند. از سوی دیگر می‌بینیم که عدم توجه به قوانین اجتماعی باعث ضعف اخلاقی و ایمانی افراد در جامعه می‌شود. حتی بزهکاری، گسترش انحرافات جنسی، طلاق و تجاوز هم از آسیب‌های همین عدم التزام به قوانین اجتماعی در حوزه عفاف و حجاب است. البته باید توجه کنیم که این قوانین اجتماعی به‌هیچ‌وجه الزام برای بانوان نیست بلکه مردان نیز ملزم به رعایت محدوده‌ای از پوشش هستند که در اسلام و قوانین مشخص شده است.
توجه و نگاه ویژه به سلبریتی‌ها در این قانون چه مزیتی نسبت به لایحه قبلی دارد؟
نگاه عدالت‌محور و ضمانت اجرایی که برای دستگاه‌های مختلف در حوزه‌های اجرایی حجاب قرار داده شده، قطعا می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد امنیت اجتماعی در جامعه شود و این‌گونه نیست که یک شهروند این حس را داشته باشد که قانون فقط برای شهروند عادی است و سلبریتی‌ها یا افراد شاخص و مسئولان می‌توانند نسبت به آن غیرمتعهد باشند. اما قانون در درجه اول آنها را دیده و شهروند عادی بار اول اگر رعایت حجاب را نداشته باشد، جریمه نمی‌شود و بار دوم اگر مجدد به آن بی‌قانونی توجه داشته و اصرار بورزد، در آن زمان است که به جرم‌انگاری موضوع ورود پیدا می‌کند.
التزام به قوانین اجتماعی در قانون جدید عفاف و حجاب
درخصوص اثرات قانون عفاف و حجاب باید توجه کنیم که متاسفانه به‌دلیل عدم پیوست رسانه‌ای این قانون مهم، شاهد یکسری تنش‌ها در جامعه و فضای رسانه بوده‌ایم. بنده قبول دارم که بعضی از مواد آن قطعا دچار ضعف و اشکال است اما این‌که ما بخواهیم کلیت یک قانون را زیر سؤال ببریم، واقعا ظلم است، چرا که من به صورت دقیق از ابتدای تدوین لایحه متوجه این بودم که این کار یک نفر نیست بلکه تیمی از نخبگان با توجه به آن نگاهی که به مسأله همه‌جانبه و همه ابعاد حجاب دارند و گروه‌ها و اتاق‌های فکر تخصصی، وارد حوزه نگارش این کار شدند.بنابراین نوشتاریک نفر نیست که بگویند دیدگاه سلیقه‌ای خودش رابه آن واردکرده است. قطعا چنین قانون جامعی متناظر به این است که بخواهد حجاب را هم در ساحت خانواده و هم در ساحت اجتماع حفظ کند. یکی از مسائلی که در ساحت اجتماع به آن توجه شده بحث عدالت‌محوری است؛ یعنی شما در اینجا برخورد با شهروندان عادی را نمی‌بینید و از طرفی سلبریتی‌ها و افراد مشهور ما هم مورد توجه قانون هستند وقانون ازآنها غافل نشده است.یعنی قبل از جریمه شدن شهروندان عادی، قانون و جرایم سنگین متوجه سلبریتی‌ها و افراد تاثیرگذار جامعه شده است. از طرفی قطعا آن ضمانت اجرایی که برای نهادهای مختلف در‌نظر گرفته شده، می‌تواند تاثیرگذارهم باشد.ما می‌بینیم که درساحت وظایف نهادهاووزارتخانه‌های مختلف، طراحی لباس برای حضور بانوان در اجتماع وجود دارد. اصناف مختلفی در حوزه حجاب و لباس‌هایی در حوزه پوشاک برای بانوان وجود دارد و بسیار مورد توجه این قانون بوده که می‌تواند زمینه ایجاد امنیت اجتماعی را برای بانوان ما به‌وجود آورد.
خانم دکتر علاوه بر آثار شرعی حجاب، رعایت عفاف و حجاب چه تأثیراتی را در اجتماع به همراه دارد؟
حجاب فقط دارای ابعاد شرعی نیست بلکه دارای شاخصه‌های دیگری درساحت اجتماعی هم هست. اگر خانواده را مهم‌ترین نهاد اجتماعی بدانیم، رعایت حجاب در چارچوب تقوای عمومی از سوی زن و مرد باعث استحکام خانواده می‌شود. حجاب در ساحت اجتماع، زمینه‌ساز حفظ کرامت بانوی مسلمان ایرانی است. شما در جامعه غربی می‌بینید که زن در متن جامعه است اما آیا این جایگاه دارای کرامت است؟ نه این‌گونه نیست بلکه به‌عنوان یک ابزار جنسی برای آن مکاتب غربی لذت‌گرا و همچنین نظام سرمایه‌داری است تا به آن اهداف مادی خودشان دست پیدا کنند. اما درجامعه اسلامی زمانی که صحبت از عدم خودنمایی زن در جامعه می‌شود به سبب این است که حرمت زن به‌عنوان یک عنصر حیات‌بخش و تمدن‌ساز در جامعه مورد توجه باشد. از دیگر اثرات اجتماعی حجاب می‌توان به وصول امنیت اجتماعی اشاره کرد. وقتی که این امنیت در جامعه برقرار باشد، شرایط احقاق حقوق و آزادی‌های فردی هم محقق می‌شود. احساس عدم‌امنیت زمینه‌ساز بروز ناهنجاری‌های اجتماعی شده و حتی باعث این می‌شود که زنان در جامعه هم نتوانند در امنیت کامل به اهداف اجتماعی و اقتصادی خود دست پیدا کنند. یعنی به‌صورت کلی فعالیت زن را در برابر مسئولیت اجتماعی‌ای که جامعه خواهان آن است، با مشکل رو‌به‌رو می‌کند.
یعنی شما معتقدید که این بدحجابی فقط مختص یک فرد نیست؟
باید توجه کنید که بی‌حیایی، بی‌حجابی و بی‌عفتی و همه اینها در یک خط قرار دارند و باید متوجه بود که این مسائل و ناهنجاری‌ها فقط فرد را متضرر نمی‌کند بلکه یک جامعه را مورد هدف قرار می‌دهد. یعنی عدم‌التزام به هنجارهای جامعه یک کنش فردی بدون تأثیر اجتماعی نیست. یک زن با جاذبه‌های جنسی نه فقط زمینه‌ساز هتک‌حرمت حجاب است و اخلاق و تقوا را هم مورد آسیب‌های فردی قرار می‌دهد بلکه در ساحت خانواده و اجتماع نیز سبب تضعیف بنیان‌های آن می‌شود. این مسأله می‌تواند در جامعه منجر به قیاس یک خانم توسط یک آقا نسبت به همسرش باشد یا شکل‌گیری دوستی‌های نامشروع و حتی خیانت زنان متاهل که این روزها متاسفانه با توجه به بروز ناهنجاری‌های اجتماعی و توجه به ابزارهای جنسی زنان، باعث شده که این مسائل در جامعه هم به‌صورت حاد مورد توجه باشد.
با توجه به صحبت‌های شما، این هتک‌حرمت به حجاب، دارای چه پیامدهایی است؟
عدم توجه به قوانین اخلاقی می‌تواند باعث تاخیر در ازدواج شود و کانون خانواده را با مشکلاتی مواجه کند. اگر دختر و پسری در محیطی در اجتماع دارای آزادی‌های جنسی بسیاری باشند، دیگر چه لزومی دارد تا به خانواده و همسر خود تعهد قانونی دهند. از سوی دیگر می‌بینیم که عدم توجه به قوانین اجتماعی باعث ضعف اخلاقی و ایمانی افراد در جامعه می‌شود. حتی بزهکاری، گسترش انحرافات جنسی، طلاق و تجاوز هم از آسیب‌های همین عدم التزام به قوانین اجتماعی در حوزه عفاف و حجاب است. البته باید توجه کنیم که این قوانین اجتماعی به‌هیچ‌وجه الزام برای بانوان نیست بلکه مردان نیز ملزم به رعایت محدوده‌ای از پوشش هستند که در اسلام و قوانین مشخص شده است.
توجه و نگاه ویژه به سلبریتی‌ها در این قانون چه مزیتی نسبت به لایحه قبلی دارد؟
نگاه عدالت‌محور و ضمانت اجرایی که برای دستگاه‌های مختلف در حوزه‌های اجرایی حجاب قرار داده شده، قطعا می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد امنیت اجتماعی در جامعه شود و این‌گونه نیست که یک شهروند این حس را داشته باشد که قانون فقط برای شهروند عادی است و سلبریتی‌ها یا افراد شاخص و مسئولان می‌توانند نسبت به آن غیرمتعهد باشند. اما قانون در درجه اول آنها را دیده و شهروند عادی بار اول اگر رعایت حجاب را نداشته باشد، جریمه نمی‌شود و بار دوم اگر مجدد به آن بی‌قانونی توجه داشته و اصرار بورزد، در آن زمان است که به جرم‌انگاری موضوع ورود پیدا می‌کند.
التزام به قوانین اجتماعی در قانون جدید عفاف و حجاب
درخصوص اثرات قانون عفاف و حجاب باید توجه کنیم که متاسفانه به‌دلیل عدم پیوست رسانه‌ای این قانون مهم، شاهد یکسری تنش‌ها در جامعه و فضای رسانه بوده‌ایم. بنده قبول دارم که بعضی از مواد آن قطعا دچار ضعف و اشکال است اما این‌که ما بخواهیم کلیت یک قانون را زیر سؤال ببریم، واقعا ظلم است، چرا که من به صورت دقیق از ابتدای تدوین لایحه متوجه این بودم که این کار یک نفر نیست بلکه تیمی از نخبگان با توجه به آن نگاهی که به مسأله همه‌جانبه و همه ابعاد حجاب دارند و گروه‌ها و اتاق‌های فکر تخصصی، وارد حوزه نگارش این کار شدند.بنابراین نوشتاریک نفر نیست که بگویند دیدگاه سلیقه‌ای خودش رابه آن واردکرده است. قطعا چنین قانون جامعی متناظر به این است که بخواهد حجاب را هم در ساحت خانواده و هم در ساحت اجتماع حفظ کند. یکی از مسائلی که در ساحت اجتماع به آن توجه شده بحث عدالت‌محوری است؛ یعنی شما در اینجا برخورد با شهروندان عادی را نمی‌بینید و از طرفی سلبریتی‌ها و افراد مشهور ما هم مورد توجه قانون هستند وقانون ازآنها غافل نشده است.یعنی قبل از جریمه شدن شهروندان عادی، قانون و جرایم سنگین متوجه سلبریتی‌ها و افراد تاثیرگذار جامعه شده است. از طرفی قطعا آن ضمانت اجرایی که برای نهادهای مختلف در‌نظر گرفته شده، می‌تواند تاثیرگذارهم باشد.ما می‌بینیم که درساحت وظایف نهادهاووزارتخانه‌های مختلف، طراحی لباس برای حضور بانوان در اجتماع وجود دارد. اصناف مختلفی در حوزه حجاب و لباس‌هایی در حوزه پوشاک برای بانوان وجود دارد و بسیار مورد توجه این قانون بوده که می‌تواند زمینه ایجاد امنیت اجتماعی را برای بانوان ما به‌وجود آورد.