به گزارش خبرنگار ایلنا، اعتراضات مردم جنوب کرمان برای جلوگیری از اجرای طرح انتقال آب هلیل‌رود از جنوب به شمال این استان همچنان ادامه دارد، موضوعی که سالهاست با اعتراضات و مخالفت‌های گسترده مردم و فعالان محیط زیست مواجه است.
این پروژه آبی که مطالعات آن از سال ۱۳۷۱ آغاز و عملیات اجرایی آن از سال ۱۳۸۶ کلید خورد، بواقع هلهله‌ای برای رساندن آب به صنایع، معادن، مرکز تفرجگاهی و شمال کرمان است، ماجرایی کهنه از طرح‌های آبی که نمونه‌اش در کشور کم نیستند و هر جا که مطرح شدند با چالش‌های جدی روبرو و بر گسترش دامنه تنش‌های اجتماعی افزودند.
ماه گذشته نیز دوستداران محیط زیست، کشاورزان و حاشیه نشینان هلیل رود دوباره پلاکارد به دست شدند و با شعارهای انتقادی برای دفاع از هلیل رود و رساندن صدای اعتراض شان به متولیان، در جاده‌های مشرف به این رود زیبا که چشم انداز آن به هندوستان کوچک مشهور است، به صف شدند.
جاموزیان جان داد، گرد و غبار جان گرفت
سالهاست که با تجمعات اعتراضی مقابل تونل فریاد می‌زنند که "هلیل قلب تپنده مردم جنوب است".
دیگر آمار دفعاتی که به صف شده‌اند از دست شان در رفته است، آنها می‌گویند: هلیل رود جان جازموریان و خونی در رگهای سه استان؛ کرمان، سیستان و بلوچستان، هرمزگان و ۱۴ شهرستان است که معیشت شان وابسته به آب هلیل رود و جمعیتی نزدیک به یک میلیون نفر از وجود این رودخانه، نان به سفره خانوارهای شان می‌برند.
این در حالیست که تالاب بین المللی جازموریان چند سالی است که بدلیل ندادن حقابه‌اش، بی‌جان و گرد و غبار از او جان گرفته تا ریه‌های تنفسی چند استان را درگیر کند.
مردم معترض جنوب کرمان می‌گویند: هلیل‌رود پاره تمدنی و نبض زندگی مردم جنوب است و وزارت نیرو باید پاسخگوی دغدغه‌های به‌حق مردم جنوب استان کرمان باشد.
اگرچه از سالیان گذشته تاکنون نه خبری از کاهش اعتراضات کنشگران محیط زیست و نه خبری از متوقف شدن این طرح در جنوب کرمان است، بلکه این اعتراضات همچنان تداوم و وزارت نیرو نیز مصمم به تکمیل این طرح آبی است.
اینکه اعتراضات همچنان در جنوب کرمان ادامه دارد، موضوع تازه‌ای نیست و این اولین طرح آبی این استان هم نیست اما چرایی تدوام مخالفت‌ها به این طرح آبی در جنوب کرمان جای سئوال دارد.
حفاری تونل انتقال آب هلیل رود، ۱۰۰ چشمه را خشکاند
در همین راستا یکی از فعالین مدنی و کنشگر محیط زیست کرمان در گفت وگو با خبرنگار ایلنا اظهار می‌کند: حفاری تونل انتقال آب سرشاخه‌های هلیل رود، موجب خشک‌شدن نزدیک به ۱۰۰ چشمه و ۲۰ قنات و هزاران اصله درخت گردوی ۱۰۰ساله در محدوده تونل انتقال آب شده، و صدها روستا در ۱۴ شهرستان جنوبی کرمان و سیستان و بلوچستان و هرمزگان را نابود می‌کند.
فرود رفعتی عنوان می‌کند: وقتی مردم جنوب کرمان تشنه‌اند چه لزومی دارد که حقابه آنان برای استفادۀ صنایع فولاد، مس، پتروشیمی، لاستیک سازی، معادن و صنایع آب بر در منطقه کویری و همچنین ساخت‌وساز برای منطقه تفرجگاهی استفاده شود؟
وی می‌افزاید: آب هلیل رود حق مردم، کشاورزی و تالاب جازمویان است که وزارت نیرو می‌خواهد حقابه این مردم را به نفع عده ای محدود مصادره کند.
رفعتی می‌گوید: هدف این طرح آبرسانی از هلیل رود برای آبرسانی به مردم شمال کرمان نیست بلکه قرار است تا آب هلیل رود برای صنایع، معادن درآلو و ساختن شهرک رویایی و تفریحی به‌نام «دل عالم» و ... استفاده شود.
این فعال مدنی و کنشگر محیط زیست کرمان تاکید می کند: آب هلیل رود حق مسلم مردم و کشاورزی است و پس از آن تالاب جازموریان است نه حق تفرجگاه و صنایع.
وی اظهار می‌کند: انتقال آب طبق قانون توزیع عادلانۀ آب و قانون مدنی نادرست است، چرا که در پایین‌دست هلیل رود کشاورزان زیادی حقابه بر این رود و دارای اسناد رسمی هستند که به آنان حقابه داده نمی‌شود.
تولید ۵ و نیم‌میلیون تن محصولات کشاورزی در جنوب کرمان
رفعتی ابراز می‌کند: این در حالیست که کشاورزان جنوب کرمان سالیانه ۵ و نیم میلیون تن محصولات کشاورزی ارگانیک خارج از فصل تولید می کنند که تعادل قیمت بازار مصرف را بر قرار می کند، وگرنه قیمت محصولات کشاورزی در فصل سرما و یخبندان به ده‌ها برابر قیمت فصل تابستان می‌رسد و چالش‌های امنیتی و اجتماعی برای حاکمیت ایجاد می کند.
این فعال زیست محیطی کرمان اضافه می‌کند: طبق برنامه ریزی‌های وزارت نیرو قرار است تونلی ۳۸ کیلومتری از قلب «سنگ عشق» و از شهرستان رابر حفر شود و به بردسیر برسد که بدون شک این حفاری‌ها از دل کوه به‌معنای نابودی آن است، این در حالیست که راه چشمه های کوه مشرف به هلیل رود برای ساخت و سازهای پایین دست قطع کردند و همین اقدامات باعث شد تا با ورود دادستانی و ادامه دار شدن تجمعات عملیات ساخت و ساز طرحی که ارزیابی زیست محیطی هم نداشت، متوقف شود.
وی تصریح می‌کند: افزون بر آن پروژه سد صفا رود ( شهیدان امیرتیموری ) هم که بدون مجوز از سازمان محیط زیست با رایزنی سیاسی بودجه دریافت کرده و علیرغم تاکید نامه شماره ۹۹/۱۰۰/۴۲۵۴۵ مورخه ۹۹/۱۱/۲۹ رییس سازمان محیط زیست مبنی بر جلوگیری از آبیاری سد صفارود ، این سد بصورت شتابزده و در بین دو دولت سیزدهم و چهاردهم آبگیری شده است و نشان دهنده قانون شکنی و زد و بندهای سیاسی است.
متخلفین پروژه انتقال آب هلیل رود تحت تعقیب قرار نگرفتند!
رفعتی ادامه می‌دهد: از همه بدتر اینکه علیرغم تخلفات و حتی ارتکاب جرم توسط مسئولین و مجریان پروژه انتقال آب سرشاخه های هلیل رود به کرمان، تا کنون هیچ‌کدام از این افراد تحت تعقیب قرار نگرفته‌اند!
این فعال مدنی یاد آور می‌شود: با توجه به تغییرات اقلیمی و خشکسالی ها و نیاز شدید مردم جنوب کرمان به آب و خطرات زیست محیطی، اجتماعی و امنیتی، انتقال آب سرشاخه‌های هلیل رود ، به ویژه خشک شدن تالاب بین المللی جازموریان و افزایش ریز گردها، دیگر آب هلیل رود آب پایداری نیست که در دراز مدت روی آن برنامه ریزی شود و بهتر آن است که مانند دیگر کشورها برای تامین آب شهر کرمان، از آب دریا بهره گرفت تا هم ۱۴ شهرستان جنوبی آسیب نبیند و هم آنکه سرمایه ملی و محیط زیست، برای یک طرح کوتاه مدت و ناپایدار که سود آن تنها برای چند شخص خاص است، به هدر نرود.
رفعتی متذکر می‌شود: وقتی که بنا به اظهار مسئولین آب منطقه‌ای استان کرمان، خط انتقال آب خلیج فارس به ۱۴ کیلومتری کرمان رسیده است، دیگر هیچ توجیهی برای انتقال آب سرشاخه های هلیل رود وجود ندارد.
با انتقال آب هلیل رود با هر عنوانی به شدت مخالفیم
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان هم در همین رابطه در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا از ممنوعیت مالچ پاشی به دلیل خشکی تالاب بین المللی جازموریان خبر می‌دهد و تاکید می‌کند: با توجه به اینکه مجوزهای لازم از اداره کل محیط زیست جنوب کرمان برای مالچ پاشی گرفته شده بود اما به دلیل اهمیت هلیل رود و تالاب جارموریان مالچ پاشی‌ها متوقف و پس از آن نیز سعی کردیم پروژه‌های بیولوژیک را در قالب نهال کاری در مناطق بیابانی در دستور کار قرار دهیم.
طبق بخشنامه های صادره، انتقال آب بین حوزه‌ای ممنوع است!
قاسم رحیمی نیا با ذکر این نکته که برای حفاظت و صیانت از جنگل‌های جنوب کرمان در قالب پویش مردمی کاشت یک میلیارد درخت با شعار "احیای هلیل تا جازموریان" را برجسته کردیم، بیان می کند: طبق موارد قانونی و بخشنامه های صادره، انتقال آب بین حوزه ای ممنوع است چرا که طرح انتقال آب از سرشاخه های هلیل رود به شمال کرمان و تاثیر آن بر اکوسیستم منطقه باعث بروز تنش های گسترده اجتماعی شده است.
وی با تاکید بر اینکه نحوه انتقال و هدف اصلی از اجرای این پروژه، جای سئوال دارد، اظهار می‌کند: آیا واقعاً قرار است آب به شمال کرمان برسد یا به مصارف دیگر؟
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان با تصریح این موضوع که این اقدام باعث شکنندگی اکوسیستم پایین دست جنوب استان کرمان می‌شود، متذکر می‌شود: فارغ از بحث پروژه انتقال آب سد صفا رود ما به سد جیرفت نیز انتقاد داریم چرا که منطقه جازموریان و حاشیه هلیل رود نیاز به آب سرچشمه‌های سد جیرفت و حتی مناطق رشته کوه بحر آسمان و رشته کوه جبال بارز دارد.
رحیمی نیا، دلیل اصلی پیدایش پوشش های گیاهی پایین دست جازموریان و هلیل رود را وجود رشته کوه‌های بحر آسمان و جبال بارز می‌داند و بیان می کند: اگر آب و برف این رشته کوهها نبود چنین پوششی به وجود نمی آمد و در حال حاضر هم حیات و ممات این سبزینگی وابستگی شدید به سرچشمه‌های هلیل رود،بحر آسمان و جمال بارز دارد، چنانچه حقابه رعایت نشود و به‌موقع آبی از هلیل رود جاری نشود باید منتظر نابودی پوشش‌های جنگی مناطق یادشده در جنوب کرمان باشیم.
وی تصریح می‌کند: ما با طرح انتقال آب از سرشاخه های هلیل رود با هر عنوانی به شدت مخالفیم و بارها نیز مخالفتمان را از منظر علمی اعلام کرده‌ایم.
حیات گونه‌های گیاهی و جانوری جنوب کرمان وابسته به هلیل رود
به گفته این مقام مسئول، بیشتر پوشش‌های درختی و جنگلی جنوب کرمان در حاشیه هلیل رود و جازموریان است که بالغ بر ۲۲۲ هزار هکتار جنگل طبیعی و اراضی جنوب کرمان را احاطه کرده و فقط در منطقه بحر آسمان گونه‌های سردسیری بنه، بادام، اورس و در پایین دست نیز گونه‌های اصلی کهور، کُنار و پده وجود دارد که از گونه‌های گیاهی و در اولویت جنوب استان کرمان و حیات‌شان وابسته به آب هلیل رود است.
رحیمی نیا با ابراز تاسف از تشنگی گونه‌های یاد شده به دلیل خشکی شدید منطقه اعلام می‌کند که آفات و امراض شدیدی در جنگل‌های مناطق بالادست و پایین دست جنوب کرمان به دلیل کمبود آب پدید آمده که تاثیرات زیادی بر اکوسیستم منطقه گذاشته است.
وی عامل اصلی خشکیدگی ۱۵۵ هزار هکتار مراتع حاشیه هلیل رود بعنوان اصلی ترین پهنه و سرشاخه‌ای که وارد مرتع جازموریان می‌شود را هلیل رود عنوان می‌کند و می‌گوید: اگر واقعا موضوع انتقال آب هلیل رود اتفاق بیفتد باید منتظر تبعات زیست محیطی وحشتناکی باشیم.
تاثیرگذاری مستقیم اجرای انتقال آب هلیل رود بر فون و فلور جنوب کرمان
مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان این را هم اضافه می‌کند که فارغ از گونه‌های گیاهی، گونه‌های جانوری جنوب کرمان نیز با انتقال آب هلیل رود در معرض آسیب شدید قرار خواهند گرفت و مرغ جیرفتی که بعنوان گونه بومی منطقه جیرفت و جنوب کرمان است که در زیر اشکوب جنگل های حاشیه هلیل رود زادآوری و تخم گذاری می‌کنند نیز از بین خواهد رفت و این پروژه آبی بدون شک فون و فلور منطقه را تحت تاثیر قرار می دهد.
رحیمی نیا با بیان اینکه سازمان منابع آب هیچ‌گونه مجوز و موافقت ارزیابی وضعیت پوشش‌های گیاهی از اداره کل منابع طبیعی آبخیزداری جنوب کرمان در دوره مسئولیت دو ساله وی نخواسته و دریافت نکرده ادامه می‌دهد: جالب اینکه سازمان آب اگر بخواهد مجوز برداشت شن هم از بستر رودخانه بگیرد حتما با سازمان صمت وارد رایزنی می‌شود و از منابع طبیعی مجوزهای لازم را می‌گیرد، اما برای انتقال آب هلیل رود که حیات و ممات مردم منطقه جنوب کرمان، پوشش گیاهی، جانوری که به آب این رود وابسته است، هیچ‌گونه استعلامی نمی‌گیرد.
وی ابراز امیدواری می کند می گوید: امیدواریم با روشنگری و مطالبه گری رسانه ها خصوصاً خبرگزاری ایلنا که انصافاً حافظ و مدافع محیط زیست است، شاهد اتفاقات خوب در جنوب کرمان باشیم.
به گزارش خبرنگار ایلنا، هلیل رود با ۳۹۰ کیلومتر طول، از بلندی‌های شهرستان بافت، رابر و بحرآسمان سرچشمه گرفته و به تالاب جازموریان می‌ریزد و سد جیرفت، سد بافت و سد رابر، بر سرشاخه‌های این رودخانه بسته شده‌اند.
مرتفع‌ترین سرشاخۀ آن نیز از کوه شاه در ارتفاع ۴۴۰۰ متر سرچشمه می‌گیرد؛ طولانی‌ترین این سرشاخه‌ها رودخانۀ زردشت یا خراو است که از بلندی‌های منطقۀ گوغر در شهرستان بافت جریان می‌یابد و شاخه‌هایی نیز از هنزا و بحرآسمان در ادامۀ مسیر به هلیل می‌ریزند. این رودخانه در انتهای مسیر به سد جیرفت وارد می‌شود و در نیمۀ مسیر خود به خشک‌رودی تبدیل می‌شود تا مزارع جیرفت را آبیاری کند.
گزارش: آمنه سپهر