جوان آنلاین: اعلام خبر افزایش حجم عرضه از سوی نهاد بازارساز اگرچه در ابتدای هفته گذشته، به کاهش نسبی قیمت‌ها در بازار ارز منجر شد، اما در ادامه حجم عرضه‌ها به اندازه‌ای نبود که بتواند نوسانات بازار را مهار کند، از این رو از روز دوشنبه نوسانات بازار ارز تشدید شد تا جایی که سرانجام در معاملات روز پنج شنبه دلار سقف تاریخی خود را تغییر داد و به ۸۰هزار تومان رسید، اما دلیل اصلی این ماراتن نفسگیر چه بوده و آیا این وضعیت تداوم خواهد یافت؟
ماراتن نفسگیر در بازار ارز در اولین هفته از فصل زمستان به اوج خود رسید. در شرایطی که پیش‌تر نیز پیش‌بینی می‌شد قیمت‌ها در نیمه دوم سال و همزمان با نزدیک شدن به سال نوی میلادی افزایش پیدا کند، اما این میزان افزایش با تشدید انتظارات تورمی، رشد قیمت انواع ارز را در بازار سرعت بخشید.
تأثیر حذف ارز نیمایی بر گرانی دلار
برخی تحلیلگران در کنار موضوع تشدید انتظارات تورمی که عمدتاً ناشی از ابهامات و تنش‌های فضای بین‌المللی است، اقدام اخیر بانک مرکزی مبنی بر حذف ارز نیمایی و به رسمیت شناختن افزایش دلار رسمی را عامل نوسانات قابل توجه بازار ارز می‌دانند. در این خصوص محمد آقاقوام، کارشناس مسائل اقتصادی درباره تصمیمات دولت در حوزه‌های مختلف پولی، بانکی و ارزی گفت: تصمیماتی مانند حذف ارز نیمایی، حذف چهار صفر از پول ملی و امثال آن، یک کارکرد شوک‌درمانی برای اقتصاد دارد.
وی در مورد رویکرد‌هایی که در اصلاحات اقتصادی کشور‌ها موردتوجه قرار می‌گیرد، گفت: یک رویکرد در اصلاحات، شوک‌درمانی و اقدامات یک‌باره است و رویکرد دیگر تدریجی است. متأسفانه واقعیت آن است که رویکرد شوک‌درمانی تبعات خوبی برای اقتصاد ندارد و موجب آشفته شدن آن خواهد شد.
این کارشناس مسائل اقتصادی با انتقاد از رویکرد دولت برای حذف ارز نیمایی تصریح کرد: این اقدام و حذف یک‌باره ارز نیمایی ممکن است موجب ایجاد موج تورمی شدید در اقتصاد کشور شود. مسئله چندنرخی‌بودن ارز هم از نظر تئوری و هم از نظر عملی متعلق به امروز نیست و حذف ارز نیمایی موجب تک‌نرخی شدن ارز نخواهد شد. محمدرضا منجذب، استاد دانشگاه رشته اقتصاد نیز تک‌نرخی کردن ارز را اقدامی حساس عنوان کرد و گفت: اگرچه دلایل متعددی برای این امر از جمله رانت‌زدایی ذکر می‌شود، اما مسئله مهم این است که نباید باعجله دنبال سیاست‌هایی برویم که اعتبار اجتماعی سیاستگذار را دچار خدشه بیشتری کند.
وی با اشاره به تجربه سیاست ارز تک‌نرخی اوایل دهه ۸۰ گفت: آن زمان این اقدام مؤثر واقع شد، اما باید توجه داشت که هم اکنون اقتصاد ایران دوره‌ای با تورم‌های بالا را تجربه می‌کند، بنابراین باید با ملاحظات بیشتری سیاست‌ها را پیگیری کرد.
کم‌توجهی بانک مرکزی به دلار بازار آزاد.
اما برخی تحلیلگران معتقدند گرانی‌های اخیر بازار ارز نه به دلیل حذف ارز نیمایی بلکه به دلیل مداخله‌نکردن دولت در بازار آزاد است. کم‌توجهی بانک مرکزی به دلار بازار آزاد انتقادات زیادی را از سوی کارشناسان در پی داشته است. در شرایطی که محمدرضا فرزین، رئیس بانک مرکزی قیمت دلار بازار آزاد را تلگرامی می‌داند و قبول ندارد، دلار آزاد به صورت افسارگسیخته در حال قدرت‌نمایی است. کارشناسان در این شرایط از مداخله‌نکردن دولت برای مدیریت بازار ارز نگران هستند و بر این مسئله تأکید دارند. بر اساس اظهارات واسطه‌گران ارزی اگرچه قرار بود دولت در هفته گذشته عرضه قدرتمندی داشته باشد، اما این میزان به گونه‌ای قوی نبود که بتواند بازار را کنترل کند.
به اعتقاد تحلیلگران بازار آنچه موجب صعود نرخ انواع ارز از جمله دلار در بازار شده نه حذف ارز نیمایی و گرانی حدود ۱۰هزار تومانی آن بلکه مداخله‌نکردن در بازار آزاد است.
برخی خبر‌های غیررسمی نیز حاکی از این است که بانک مرکزی به جای مداخله در حاشیه بازار آزاد ارز در هرات، دوبی، سلیمانیه و تهران، در بازار توافقی مداخله می‌کند. در صورت صحت این موضوع، عرضه کم در بازار توافقی و تقاضای زیاد در بازار آزاد می‌تواند از دیگر دلایل گرانی دلار در بازار آزاد باشد.
افزایش تقاضا برای دلار در آستانه سال نوی میلادی
در این میان عوامل دیگری نیز در توضیح چرایی رشد قیمت ارز وجود دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد عمدتاً در نیمه دوم سال تقاضا برای اسکناس‌های خارجی افزایش می‌یابد و از سوی دیگر میزان درآمد‌های ارزی ناشی از صادرات محصولات کشاورزی کاهش پیدا می‌کند. در نیمه دوم سال و همزمان با نزدیک‌شدن به سال نوی میلادی برخی از افراد جامعه با اهداف گوناگون مانند سفر‌های خارجی اقدام به خرید ارز می‌کنند. از سوی دیگر وارد‌کنندگان نیز جهت تأمین کالای شب عید به بخش متقاضیان ارز می‌پیوندند. در نتیجه با رشد سطح تقاضا، قیمت تعادلی نیز افزایش می‌یابد.
افزایش حباب درهم
از سویی دیگر حباب درهم نیز که عاملی مهم برای رشد دلار است هم افزایش قابل توجهی را تجربه کرده و به افزایش هیجان خریداران در کوتاه‌مدت منجر شده است. برای آرام‌سازی بازار ارز، نیاز است فشار ناشی از حباب درهم حذف شود. نزولی‌شدن حباب درهم و تثبیت آن در محدوده‌های بلندمدت می‌تواند به آرامش بازار ارز کمک کند.
ریسک خرید در محدوده فعلی نرخ دلار
با وجود روند صعودی دلار، تحلیلگران بر این باورند خرید در محدوده‌های فعلی با ریسک بالایی همراه است. ورود دلار به یک محدوده تکنیکی مهم، شایعه توافق بانک مرکزی برای افزایش عرضه از سوی پتروشیمی‌ها، نظم‌دهی بهتر به فضای بازار ارز، آغاز تعطیلات سال نوی میلادی و پیش‌بینی کاهش تقاضای تجاری ارز، همگی عواملی هستند که ریسک خرید در بازار ارز را افزایش می‌دهند.
انتظارات تورمی در بازار ارز قابل کنترل است؟
تجربه نشان داده است در صورت بروز اخبار بد همانند تنش‌های منطقه‌ای و ابهامات اقتصادی، انتظارات تورمی به تورم واقعی منجر می‌شود و قیمت دارایی‌های مختلف یکی پس از دیگری به صورت دومینو افزایش پیدا می‌کند، اما در صورت اتخاذ سیاست‌ها و اقدامات مناسب، سیکل معیوب تورم، افزایش نرخ ارز و افزایش تورم در بلندمدت نمی‌تواند ماندگار باشد. در هر صورت باید توجه داشت که اقتصاد کشور به نرخ ارز بازار آزاد حساس است. افزایش نرخ ارز بعد از کسری بودجه و ناترازی‌های بانکی یکی از سه عامل افزایش تورم در کشور بوده و ضروری است بانک مرکزی اقدامی جدی‌تر در مهار نرخ ارز داشته باشد.