رامین پرتو
پاکستان از دیرباز تاکنون افغانستان را به عنوان عمق استراتژیک خود مشخص کرده و سعی می‌کند در این راستا هر چه در توان دارد برای زنده نگه داشتن این نفوذ خود خرج کند. زمانی که طالبان بر کابل مسلط شد و دولت اشرف غنی سقوط کرد و به امارات متحده پناه برد، مقامات پاکستان در پوست خود نمی‌گنجیدند و به هر ترتیب رویای هدایت افغانستان که دهه‌ها آنرا در سر می‌پروراندند به زعم آنها محقق شده بود؛ تا جایی که اولین هواپیمایی که در فرودگاه حامد کرزی کابل به زمین نشست، هواپیمای مسافربری متعلق به خطوط هوایی پاکستان بود و سپس رئیس سرویس اطلاعات نظامی این کشور (ISI) وارد کابل شد و با مقامات طالبان دیدار کرد. این قدرتنمایی را همین حالا می‌توان در سوریه مشاهده کرد. چراکه اولین مقاماتی که پس از سقوط بشار اسد وارد دمشق شدند، رئیس سرویس اطلاعاتی و وزیر خارجه ترکیه بودند که آنها هم همین حالا در پوست خود نمی‌گنجند و به شدت وضعیت فعلی سوریه را برای خود طلایی می‌دانند.
در مورد افغانستان اما یک نکته وجود دارد و آنهم این است که اسلام‌آباد دولت فعلی حاکم بر کابل را از حیث امنیتی و اقتصادی بسیار ضعیف می‌بیند و سعی می‌کند در این راستا آنها را مجاب کند که در مورد تامین امنیت و کشورداری بیشتر از خود مایه بگذارند اما گویا اتفاقاتی که اخیراً رخ داده، بر خلاف این موضوع را اثبات کرده است.
اواسط هفته پیش (سه‌شنبه) رسانه‌های کابل افغانستان و پاکستان اعلام کردند که جنگنده‌های ارتش پاکستان اهدافی را در مرز مشترک این کشور با افغانستان مورد هدف قرار دادند. چندی بعد هم ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان گفت که ارتش پاکستان چهار منطقه را در شهرستان برمل واقع در ولایت پکتیکا بمباران کرد و تعداد کشته‌شدگان در مجموع ۴۶ نفر است که بیشتر آنها کودک و زن بودند و ۶ نفر دیگر نیز زخمی شدند. ساعاتی بعد از این سخنان مجاهد، وزارت دفاع طالبان هم اعلام کرد که حمله هوایی ارتش پاکستان در برمل ولایت پکتیکا را به‌شدت محکوم می‌کند و سپس ملا یعقوب (فرزند ملا محمد عمر/بنیانگذار و رهبرپیشین طالبان) که مسئولیت اداره وزارت دفاع افغانستان را به عهده دارد در واکنش به این اقدام اعلام کرد که این عمل را بی‌پاسخ نخواهد گذاشت، بلکه دفاع از خاک و حریم افغانستان را حق مسلم خود می‌داند. همچنین وزارت دفاع پاکستان اعلام کرد که بر اساس تصاویر منتشر شده، هدف این حملات خانه‌های غیرنظامیان بوده است.
اینکه مقامات اسلام‌آباد همچنان بر تدوین سند جامع مبارزه با تروریسم از سوی طالبان افغانستان تاکید دارند موضوعی است که بخشی از آن به پاکستانی‌ها مربوط می‌شود؛ حتی در زمان حامد کرزی و اشرف غنی، مذاکره میان هر دو طرف با محوریت مرز دیورند انجام شد، اما نتیجه نداد
همچنین نورالله نوری، سرپرست وزارت امور مرزی و قبیله‌ای افغانستان گفت که در نتیجه بمباران ولایت پکتیکا توسط نیروی هوایی پاکستان، بیش از ۵۰ نفر کشته شده و ۴۰ نفر مجروح شدند و حدود چهار تا شش خانه هم به صورت کامل تخریب شده‌اند. او همچنین گفت حملات پاکستان علیه پناهجویان «وزیرستانی» انجام شده است؛ منطقه‌ای در خاک پاکستان که اعضای گروه «تحریک طالبان پاکستان» از آنجا به خاک افغانستان گریخته‌اند.
به موازات این روند هیئت معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما) با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) اعلام کرد که «یوناما گزارش‌های معتبری دریافت کرده که نشان می‌دهد ده‌ها غیرنظامی، از جمله چند زن و کودک، در حملات هوایی نیروهای نظامی پاکستان در ولایت پکتیکا در ۲۴ دسامبر کشته شدند. برای تضمین پاسخگویی، جلوگیری از تکرار موارد مشابه و حمایت از حقوق قربانیان، انجام تحقیقات ضروری است».
با وجود تمام این هشدارها و رد و بدل شدن اظهارات میان کابل و اسلام آباد، روز گذشته (شنبه) بسیاری از رسانه‌ها اعلام کردند که طالبان افغانستان به وعده خود عمل کرده است! در این راستا خبرگزاری طلوع نیوز به نقل منابع خود در وزارت دفاع افغانستان از کشته شدن دست‌کم ۱۹ نظامی پاکستانی و سه غیرنظامی افغان در درگیری مرزی دو کشور در استان‌های خوست و پکتیا خبر داد. در همین حال رسانه‌های پاکستانی نیز به نقل از منابع امنیتی با اشاره به تبادل سنگین آتش میان مرزبانی این کشور و نیروهای طالبان افغانستان در بامداد امروز در نواحی مرزی پکتیا-کُرم اعلام کردند که تاکنون یک کشته و هفت زخمی در طرف پاکستانی و سه کشته و ۹ زخمی در سمت طالبان گزارش شده است.
دعوا بر سر دیورند
آنچه در خصوص درگیری میان پاکستان و افغانستان و به خصوص حملات اخیر جنگنده‌های اسلام‌آباد به مناطق شرقی افغانستان باید مدنظر قرار بگیرد این است که اساساً دولت و ارتش پاکستان اعلام کرده‌اند که این حملات برای هدف قرار دادن عناصر تحریک طالبان پاکستان (TTP) انجام شده است. در این راستا باید متوجه بود که حمله اخیر پاکستان پس از آن صورت گرفت که طالبان پاکستان که با همتایان افغان خود ایدئولوژی مشترک دارند، هفته گذشته مدعی حمله به یک پاسگاه ارتش در نزدیکی مرز با افغانستان شدند که بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی پاکستان، ۱۶ سرباز در آن حمله کشته شدند.
حمله اخیر پاکستان پس از آن صورت گرفت که طالبان پاکستان هفته گذشته مدعی حمله به یک پاسگاه ارتش در نزدیکی مرز با افغانستان شدند که بر اساس اطلاعات ارائه شده از سوی پاکستان، ۱۶ سرباز در آن حمله کشته شدند و پاکستان از این موضوع عصبانی است
در این راستا شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان با اعلام آمادگی کشورش برای مذاکرات ضدتروریسم با حکومت سرپرست افغانستان، گروه تروریستی تحریک طالبان پاکستان را خط قرمز اسلام‌آباد دانست و از کابل خواست تا یک راهبرد مشخص علیه تروریسم را به اجرا بگذارد. وی اظهار داشت: توسعه روابط با افغانستان و گسترش تروریسم به صورت همزمان قابل قبول نیست و اسلام‌آباد هرگز درباره امنیت مردم و کشور خود کوتاه نخواهد آمد.
به گفته شهباز شریف، خاک افغانستان همچنان علیه همسایگان مورد استفاده قرار می‌گیرد و عناصر تحریک طالبان پاکستان در طراحی حملات به نیروهای امنیتی و قتل مردم بی گناه در پاکستان دخیل هستند. وی هشدار داد: پاکستان تداوم تروریسم از مبدأ افغانستان را تحمل نخواهد کرد بنابراین ما از کابل می خواهیم تا یک راهبرد مشخص علیه تروریسم را تدوین و به اجرا بگذارد.
به موازات این مواضع شهباز شریف و در ادامه انتقادهای افغانستان از این وضعیت، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان هم اعلام کرد که عملیات پاکستان براساس شواهد روشن و اطلاعات دقیق از حضور عناصر تروریستی صورت گرفت، گروهی که در بسیاری از حملات تروریستی علیه نیروهای امنیتی و غیرنظامیان در داخل پاکستان دست داشتند.
اینکه مقامات اسلام آباد همچنان بر تدوین راهبرد و سند جامع مبارزه با تروریسم از سوی طالبان افغانستان تاکید دارند موضوعی است که بخشی از آن به پاکستانی‌ها مربوط می‌شود؛ چراکه نه تنها در شرایط کنونی بلکه در زمان حکومت حامد کرزی و اشرف غنی، قرار بر مذاکره میان هر دو طرف با محوریت مرز دیورند بود که این مساله انجام نشد و اساساً پاکستان همیشه سعی کرده تا در خصوص این موضوع یا سنگ‌اندازی کند و یا اینکه از همین روال معلق به نفع خود استفاده کند. تا جایی که سخنگوی وزارت دفاع پاکستان درخصوص حمله تلافی‌جویانه طالبان افغانستان به پاکستان گفت: «ما آن را قلمرو پاکستان نمی‌دانیم بنابراین نمی‌توانیم محل وقوع حمله آن را تایید کنیم اما حمله در آن سوی خط فرضی بوده است». او حتی اعلام کرد که جزئیاتی از تلفات یا مناطق خاصی که هدف قرار گرفته‌اند، ارائه نشده و سخنگوی وزارت امور خارجه پاکستان هنوز اظهار نظر فوری در این خصوص انجام نداده است.
بر همین اساس باید گفت که مناطق قبایلی که در مرز دیورند (مرز فرضی میان دو کشور) قرار دارند، اساساً اگرچه برای پاکستان تهدید به شمار می‌‌رود، اما اسلام‌آباد خواهان ترسیم آن نیست؛ چراکه عدم مشخص شدن مرزها می‌تواند دست پاکستان را برای هرگونه رفت و آمد و انتقال نفر و تجهیرات به خاک افغانستان و بدون اطلاع حکومت فعلی باز بگذارد.