رسول سلیمی: دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب امریکا، هفته گذشته تهدیدات خود را برای بازپس گیری کنترل کانال پاناما تشدید کرد و پاناما را متهم کرد که به سربازان چینی اجازه می دهد مسیر حیاتی کشتیرانی را کنترل کنند. ترامپ ادعا کرده که پاناما از کشتی های آمریکایی "قیمت های گزاف" دریافت می کند و هشدار داده که اگر پس از روی کار آمدن او در ماه آینده، این قیمت ها کاهش نیابد، او خواستار اعطای کنترل کانال به ایالات متحده خواهد شد.

چرایی تهدیدات ترامپ علیه پاناما

ادعای دیگر ترامپ، این است که چین به دنبال اعمال کنترل بیشتر بر پاناما است. این ادعا در حالی است که در سال ۲۰۱۷، پاناما بیانیه مشترکی را امضا کرد که تاکید می کرد هیچ گونه روابط رسمی با تایوان، نخواهد داشت. از آن زمان، نفوذ چین در منطقه کانال پاناما افزایش یافته است.

کانال پاناما یک آبراه ساخته دست بشر است که بیش از ۵۱ مایل (۸۲ کیلومتر) طول دارد و برای اتصال اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام استفاده می شود. اداره تجارت بین المللی ایالات متحده می گوید این کانال در منافع تجاری آمریکا از حیث "هزینه های قابل توجه زمان و سوخت" صرفه جویی و تحویل سریعتر کالاها را امکان پذیر می کند.

در همین حال یکی از دلایل تهدیدات ترامپ علیه پاناما، تصدی مدیریت دو بندر کانال پاناما از سوی یک شرکت مستقر در هنگ کنگ است. برخی از کارشناسان گفته اند که این امر نگرانی های رقابتی و امنیتی را برای ایالات متحده ایجاد می کند زیرا هنگ کنگ اکنون بخشی از چین است.

چگونه کانال پاناما به وجود آمد؟

قبل از تکمیل کانال، کشتی هایی که بین سواحل شرقی و غربی قاره آمریکا سفر می کردند، باید در اطراف دماغه هورن، واقع در شیلی (آمریکای جنوبی) حرکت می کردند و هزاران مایل و چندین ماه به سفرهای خود اضافه می کردند. ایجاد گذرگاهی که این سفر را کوتاه کند، هدف دست نیافتنی چندین امپراتوری بود که مستعمره هایی در قاره آمریکا داشتند.

در اوایل قرن بیستم، تئودور روزولت تکمیل یک گذرگاه را در اولویت قرار داد. این قلمرو در آن زمان تحت کنترل جمهوری کلمبیا بود. اما شورش مورد حمایت ایالات متحده منجر به جدایی پاناما و کلمبیا و تشکیل جمهوری پاناما در سال ۱۹۰۳ شد. ایالات متحده و جمهوری تازه تأسیس در آن سال معاهده ای را امضا کردند که به ایالات متحده کنترل یک نوار ۱۰ مایلی زمین را برای ساخت کانال، در ازای بازپرداخت مالی می داد.

پاناما در آن زمان یکی از استان های کلمبیا بود که از تصویب معاهده متعاقب آن در سال ۱۹۰۱ که به منافع ایالات متحده اجازه ساخت کانال را می داد، خودداری کرد. روزولت با اعزام کشتی های جنگی امریکا به سواحل اقیانوس اطلس و اقیانوس آرام، واکنش نشان داد.

کانال پاناما توسط ایالات متحده بین سال های ۱۹۰۴ و ۱۹۱۴ ساخته شد و دولت ایالات متحده برای چندین دهه آن را مدیریت کرد. این وضعیت در طول سال ها، تنش های قابل توجهی با پاناما ایجاد کرد و در سال ۱۹۶۴، شورش های ضد آمریکایی در منطقه کانال رخ داد. این کانال هزینه انسانی زیادی داشت. تخمین زده می شود که حدود ۵۶۰۰ نفر در جریان ساخت این کانال جان خود را از دست دادند.

کانال ساخته شده توسط ایالات متحده در سال ۱۹۱۴ افتتاح شد تا اینکه در سال ۱۹۷۷ توافق نامه ای برای تحویل نهایی آن به پاناما پیش بینی شد. این کانال به طور مشترک توسط هر دو کشور اداره می شد تا اینکه دولت پاناما پس از سال ۱۹۹۹ کنترل کامل کانال را به دست آورد.

شورش مردم محلی منجر به مذاکره مجدد در مورد معاهدات کانال پاناما شد و در سال ۱۹۷۷ کارتر و رهبر پاناما دو معاهده را امضا کردند. این دو سند بی طرفی دائمی کانال پاناما را تضمین می کردند. پاناما در سال ۱۹۹۹ کنترل کامل را به دست گرفت و از آن زمان تاکنون این کانال را از طریق اداره کانال پاناما مدیریت می کند.

واکنش پاناما به تهدیدات ترامپ

خوزه رائول مولینو رئیس جمهور پاناما در بیانیه ای در پاسخ به ترامپ گفت که "هر متر مربع از کانال پاناما و منطقه مجاور آن متعلق به پاناما است. " مقامات پاناما معتقدند که همه کشورها مشمول هزینه های یکسانی هستند و ادعای ترامپ درباره دریافت هزینه بیشتر از امریکایی ها صحیح نیست.

مدت کوتاهی پس از اینکه پانامایی ها کنترل کامل کانال را در سال ۲۰۰۰ حفظ کردند، حجم حمل و نقل به سرعت از ظرفیت آبراه فراتر رفت. به همین دلیل، یک پروژه توسعه عظیم در سال ۲۰۰۷ آغاز شد و نزدیک به یک دهه بعد به پایان رسید.

اما در سال گذشته، منطقه اطراف کانال خشکسالی های شدیدی را تجربه کرده که منجر به کاهش سطح آب شده است و این موضوع مانع از عملکرد صحیح آن شده است. در چنین شرایطی، مقامات کانال، محدودیت هایی را برای ترافیک کشتی ها تعیین کردند و هزینه های بالاتری را برای عبور از کانال اعمال کردند.

در مجموع، اداره این کانال در پاناما نسبت به دوران ایالات متحده کارآمدتر بوده است و ترافیک بین سال های مالی ۱۹۹۹ و ۲۰۰۴، حدود ۱۷ درصد افزایش یافته است. رای دهندگان پاناما در همه پرسی سال ۲۰۰۶ را تصویب کردند که اجازه گسترش عمده کانال را برای اسکان کشتی های باری مدرن بزرگتر می دهند. این توسعه تا سال ۲۰۱۶ طول کشید و بیش از ۵.۲ میلیارد دلار هزینه داشت.

ناظران سیاسی می گویند در صورت بالاگرفتن منازعه امریکا و پاناما، پیامدهای آن بر حمل و نقل کالاها از مسیر کانال پاناما و در نتیجه قیمت نهایی کالاها اثرگذار خواهد بود.

۳۱۱۲۱۳