ایلنا: دولت چهاردهم با شعار تلاش برای رفع تحریم‌ها روی کار آمد. اما در آمریکا با روی کار آمدنِ ترامپ اوضاع فرق کرده است. در چنین وضعیتی سوال این است که اقتصاد کشور چه مسیری طی خواهد کرد. سیاستمداران باید برای بهبودِ اوضاع اقتصادیِ ایران چه باید کنند و چگونه تولید داخل را - نه صرفا به شکل صوری بلکه واقعا - نجات دهند؟ 

مصطفی شریف، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، در پاسخ به این سوال‌ها گفت: اگر سیاست‌ها در امتداد سیاست‌های گذشته باقی بماند، وضعیت تورمی که چند سال است در حدود ۴۰ درصد است و نوسانات آن، تغییر نخواهد کرد. برای انجام کارهای اساسی و ایجاد تغییرات واقعی در سیاست‌ها، باید از خود دولت شروع کرد. به این معنا که هزینه‌های دولت، به‌ویژه در بودجه‌های عمومی، باید مورد بازنگری قرار گیرد. بودجه‌های ضروری باید حفظ شوند و بودجه‌های غیرضروری حذف شوند تا به جای آن فعالیت‌های ضروری دیگری انجام شود. 

وی در پاسخ به این سوال که چنانچه تحریم‌ها ادامه پیدا کند، چگونه می‌توان اقتصاد را در برابر تحریم‌ها مقاوم کرد، گفت: اقتصاد ما دو جنبه داخلی و خارجی دارد و اگر حاکمیت بتواند سیاست‌هایی را به‌نفع منافع ملی اعمال کند، اقتصاد ما می‌تواند به شکوفایی برسد. در هر زمینه‌ای اگر اقدام لازم صورت نگیرد، عقب می‌مانیم. 

استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی تأکید کرد: سیاست‌های خارجی باید مستقل و بر اساس منافع ملی پیش برود؛ هر کسی می‌خواهد در آمریکا روی کار بیاید فرقی نباید داشته باشد؛ مبنای عمل ما باید مستقل و براساس منافع ملی باشد. بنابراین تأکید می‌کنم که منافع ملی باید سیاست ما را تعیین کند و نه خواست افراد. 

شریف در خصوص سیاست داخلی نیز گفت: در مسائل داخلی نیز باید به سمت سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی برویم که با ناترازی مواجه‌اند. سرمایه‌گذاری در این زمینه‌ها می‌تواند به بهبود وضعیت اقتصاد ملی کمک کند. جنبه‌ی داخلی و بین‌المللی ما اگر به درستی پیش برود، می‌توان به رشد و توسعه امیدوارم بود. 

رفع ناترازی مثلا اگر با گران کردنِ حامل‌های انرژی مثل بنزین همراه باشد، سیاستی مسبوق به سابقه است که بیش از آنکه مشکل را حل کند، به ضعیف‌تر کردنِ اقشارِ ضعیف جامعه انجامیده. در چنین شرایطی آیا شما بر انجام چنین سیاستی تأکید دارید؟ غیر از انرژی بخش‌های دیگری هم هست که می‌توان جهت ناترازی را هدایت کرد. اینکه همان اول به سراغ ناترازی انرژی برویم، اقدامی عجولانه و اشتباه است. 

استاد دانشگاه علامه گفت: پس ما باید در حوزه‌های دیگر این ناترازی را جبران کنیم که کمتر به اقشار آسیب‌پذیر آسیب بزند. به هر حال بنزین یکی از حامل‌هایی است که افزایش قیمت آن تاثیر زیادی روی زندگی مردم می‌گذارد. همانطور که در ابتدای صحبتهایم گفتم باید به سراغِ هزینه‌های دولت رفت و دید کدام هزینه را می‌توان کنار گذاشت. این بخشی است که باید به سراغ آن رفت که در این صورت هم آسیبِ کمتری به اقشارِ ضعیف جامعه می‌رسد. 

وی گفت: به طور کلی، برای بهبود وضعیت اقتصادی، دولت باید هزینه‌های غیرضروری را کاهش داده و به سمت سرمایه‌گذاری‌های مؤثر در حوزه‌هایی که ناترازی دارند، حرکت کند. با این کار، می‌توانیم از فشار بر طبقات آسیب‌پذیر جامعه بکاهیم و شرایط بهتری برای رشد و توسعه اقتصادی فراهم کنیم. 

شریف در پاسخ به این سوال که برای کاهش فشار بر طبقات فرودست، چه پیشنهادی دارید گفت: بار اصلی هزینه‌ی خانوارهای کم درآمد، هزینه‌ی کالاهای اساسی است. باید بر روی کالاهای اساسی نظارت کرد تا از افزایش قیمت آن‌ها جلوگیری شود. در عین حال، می‌توانیم از اقشار پردرآمد مالیات بیشتری دریافت کنیم و این منابع را به حمایت از اقشار کم‌درآمد اختصاص دهیم. 

استاد دانشگاه علامه گفت: در حال حاضر، نهادها و افرادِ ثروتمندی داریم که هیچ مالیاتی پرداخت نمی‌کنند. باید گرفتنِ مالیات از این‌ها را در دستورِ کار جدی قرار دهیم. اگر مثلا بنیادهای گوناگونی هستند که برای مردم تشکیل شدند، باید این بنیادها را پیوند بدهیم به اقشار آسیب‌پذیر تا نیاز آن‌ها را تأمین کنند. اگر اراده‌ای برای انجام این تغییرات وجود داشته باشد، می‌توانیم با استفاده از راهکارهای مختلف، به بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه کمک کنیم. 

شریف در پاسخ به این سوال که برای حمایت از تولید داخلی چه سیاستهایی باید پیش گرفت گفت: تولیدکنندگان داخلی با موانع متعددی مواجه هستند که باید برطرف شوند. این موانع شامل تأمین مواد اولیه و عوامل تولید با هزینه‌های کم و همچنین تأمین نقدینگی است. برای حمایت واقعی از تولید، باید موانع قبل از تولید و همچنین موانع بعد از تولید را شناسایی و برطرف کنیم. باید برای فروش کالای تولید شده تسهیل ایجاد کرد تا تولیدکننده بتواند کالای خود را در داخل و خارج بدون دردسر بفروشد. 

وی تأکید کرد: یکی از نکات کلیدی در سیاست‌های اقتصادی، توجه به جنبه صادراتی تولید است. تولیدکنندگانی که نتوانند محصولات خود را در بازار داخلی بفروشند، نمی‌توانند با رقابت جهانی مواجه شوند و به همین دلیل کیفیت محصولاتشان نیز کاهش می‌یابد. اگر تولیدکنندگان به بازارهای جهانی دسترسی پیدا کنند، مجبورند خود را با استانداردهای جهانی تطبیق دهند و کیفیت محصولات خود را بهبود بخشند. 

شریف در خصوص شعارهایی که در دولت قبل در رابطه با حمایت از تولیدکنندگان داده شده و بازگشت برخی از بنگاه‌ها به چرخه‌ی تولید گفت: مطالعه‌ی دقیقی در این زمینه نداشتم اما تا جایی که شنیدم، این اقدامات، اساسی به گونه‌ای که بتواند وضعیت تولید را تغییر بدهد، نبوده است. آمار و ارقام بیشتر جنبه‌ی تبلیغاتی داشته است. اینها موردی است و ما در کشور از این دست کارخانه‌ها بسیار داریم. باید مطالعه شود و گفت در همین زمان تعداد کارخانه‌های تعطیل شده چند تا بوده و در مقابل، تعداد کارخانه‌هایی که واقعا به عرصه‌ی تولید برگشتند چقدر بوده است. 

استاد دانشگاه علامه در پایان تأکید کرد: در نهایت، اگر کشور بخواهد تحول اقتصادی پیدا کند، باید به تولید توجه ویژه‌ای داشته باشد و موانع قبل و بعد از تولید را برطرف کند. سیاست‌های خارجی باید به‌گونه‌ای باشد که تولیدکنندگان بتوانند با کمترین هزینه محصولات خود را به بازارهای جهانی عرضه کنند. هر کشوری که به بازارهای بین‌المللی دست یافته، موفقیت‌های چشمگیری را تجربه کرده است و این مسیر باید مورد توجه قرار گیرد.