جوان آنلاین: پوستر جشنواره فیلم فجر اگرچه یادآور فیلم ماندگار «مادر» به کارگردانی زنده‌یاد علی حاتمی و نقش‌آفرینی رقیه چهره‌آزاد است، اما هیچ ارتباط موضوعی و محتوایی به جشنواره فیلم فجر ندارد. این در حالی است که پوستر هر رویدادی باید ضمن دارا بودن مؤلفه‌های تماتیک و هنری تبیین‌کننده رویکرد و محتوای آن باشد، نکته‌ای که در پوستر چهل و سومین دوره فیلم فجر دیده نمی‌شود. البته جای امیدواری است که روابط‌عمومی جشنواره از بازبینی و اصلاح آن خبر داده است.
پوستر چهل و سومین جشنواره فیلم فجر با عکسی از عزیز ساعتی و طراحی ابراهیم حقیقی با یادی از فیلم سینمایی «مادر» رونمایی شد. در این پوستر که با انتقادات زیادی از سوی هنرمندان عرصه‌های مختلف از سینما تا ادبیات و بسیاری از اهالی رسانه‌های مختلف مواجه شده است، عکسی از مرحوم رقیه چهره‌آزاد که در فیلم ماندگار «مادر» به کارگردانی زنده‌یاد علی حاتمی نقش‌آفرینی درخشانی داشت، تزئین شده است. در همان ساعات نخست رونمایی از این پوستر عجیب و البته الکن و ضعیف که هیچ ربطی به جشنواره فیلم فجر ندارد، انتقادات متعددی در رابطه با اشکالات فنی، محتوایی و حتی ارتباطی آن با جشنواره فیلم فجر مطرح شد. روز گذشته و بعد از بالا گرفتن انتقادات مسعود نجفی، مدیر روابط‌عمومی جشنواره فجر از تصمیم دبیر جشنواره مبنی بر بازبینی و اصلاح آن خبر داد.
توجیهات دبیر جشنواره
پیش از شکل‌گیری انتقادات و در مراسم رونمایی از این پوستر مجید شاهسواری دبیر جشنواره چهل و سومین دوره فیلم فجر که ظاهراً احتمال بروز چنین اتفاقی را می‌داد، سعی کرد با آسمان ریسمان‌بافی طراحی غیرحرفه‌ای را توجیه کند. دبیر دنیادیده چهل و سومین دوره جشنواره فجر که اتفاقاً یکی از اعضای باسابقه خانه سینماست و داعیه‌دار نظارت و رتق و فتق امور صنفی و حرفه‌ای صنوف مختلف سینمایی هم هست در توجیهاتی گفت: رویداد جشنواره فجر در سرزمین عزیز ما، مادر ماست. وطن مادر و مادر وطن این چیزی است که در جز به جز زیست تاریخی و فرهنگی ما وجود دارد و اگر به یاد بیاوریم همدیگر را و گاهی اوقات به بهانه جشنواره فرصتی باشد تا دل‌هایمان کمی صاف شود و گاهی اوقات حتی چشمانمان برای همدیگر‌تر شود.تر شدن چشمان ما در این سرزمین برای همدیگر باعث و بانی حیات و قوام فرهنگی این سرزمین است. ضرب‌المثلی در فارسی داریم که می‌گوید «سنگ روی سنگ بند نمی‌شود»، این همه بنا در تاریخ چگونه روی همدیگر قرار گرفته‌اند؟ سنگ‌ها جز با ملات با هیچ چیز دیگری روی هم قرار نمی‌گیرند، استواری سنگ‌ها به ملاتشان است و ملات این سرزمین فرهنگ، اعتقاد و تمدنش است.
شاهسواری در خصوص دلیل انتخاب تصویری از فیلم سینمایی «مادر» به عنوان پوستر جشنواره چهل و سوم اظهار داشت: همه ما در سنین مختلف احتمالاً فیلم «مادر» را دیده‌ایم و در ذهنمان خاطره ساخته‌ایم. این خاطره در جشنواره چهل و سوم یک‌بار دیگر می‌خواهد زنده شود و تصویری که از خودش می‌خواهد بیرون بدهد، این است که ما هرچند در احترام به زنان و مادران این سرزمین کم گذاشته‌ایم، اما دلمان با آنهاست و کم گذاشتن ما را حتماً خواهند بخشید. سینمای ایران نباید یادش برود که بزرگ‌تر و سابقه دارد. خاطره دارد، سینمای ایران دیروز متولد نشده، فرهنگ و هنر ایران هم دیروز متولد نشده است. سابقه، تاریخ و عمق دارد و تعمیق این فرایند وظیفه تک‌تک ماست.
این اقدام فرمالیته و باری به هر جهت‌گونه مسئولان جشنواره فجر یادآور اتفاقاتی است که هشت سال پیش در سال ۹۵ و بعد از رونمایی از پوستر سی‌وپنجمین جشنواره فیلم فجر به وجود آمد، چه اینکه در آن دوره نیز همین اتفاق به شکل دیگری افتاد و پوستر جشنواره با عکسی از زنده‌یاد علی حاتمی با چاشنی گل و مرغ نقاشی‌های اصیل ایرانی منتشر شد، اتفاق راحت‌طلبانه‌ای که امسال نیز با کج‌سلیقگی برپاکنندگان جشنواه فجر چهل و سوم با عکس یکی از کاراکتر‌های فیلم مادر علی حاتمی و البته همان گل و مرغ‌ها تکرار شد. همان موقع هم بسیاری از هنرمندان گرافیست با طرح این سؤال که مگر بزرگداشت کسی است که تصویرش پلان نخست پوستر را تشکیل می‌دهد، ابعاد ضعیف و غیرحرفه‌ای آن را مورد نقد قرار دادند.
پوستر چهل و سومین دوره جشنواره فیلم فجر دقیقاً تکرار همان اتفاق هشت سال پیش است، با این تفاوت که در آنجا تصویر کارگردان فیلم مادر روی پوستر جشنواره رفت و امسال بازیگر نقش مادر فیلم همان فیلمساز روی پوستر جشنواره نقش بسته است.
پوسترجشنواره فیلم یا تبلیغ پوست و زیبایی؟!
برخلاف اظهارات دبیر جشنواره فجر، این تصویر بیشتر به درد تبلیغات کلینیک‌های پوست و زیبایی می‌خورد، چه اینکه صورت او یادآور عکس‌های تبلغاتی بوتاکس، لیفت و برطرف کردن چین و چروک است! از منظر زیبایی‌شناسی هم این پوستر حائز مؤلفه‌های قابل اعتنا نیست و همانطوری که سال‌ها پیش مشخص نشده مرغ نشسته بر شانه علی حاتمی چه نقشی دارد، امسال هم معلوم نیست همان مرغ چرا روی دست رقیه چهره‌آزاد نشسته است!
شاید تنها دلیلی که بتوان برای طراحی و ارائه چنین پوستری برای جشنواره فیلم فجر دست و پا کرد، نزدیکی مراسم رونمایی آن با ولات حضرت فاطمه (س) و بزرگداشت روز زن و مادر است، وگرنه چرا تصویر یک بازیگر باید به عنوان پوستر یک جشنواره فیلم به مخاطبان و رسانه‌ها معرفی شود؟!
طراحی پوستر با تصویر بازیگران یا فیلمسازان در کشورمان یک راه رفته و تجربه شده‌ای است که اتفاقاً با واکنش منفی مخاطبان و هنرمندان همراه بوده و تکرار این تجربه توسط مسئولان جشنواره فیلم فجر عجیب و غیرعقلایی است. نکته دیگر اینکه به‌طور معمول پوستر یک رویداد باید با استفاده از المان‌های هنری به نوعی تبیین‌کننده راهبرد و رویکرد آن رویداد باشد. در واقع پوستر چهل و سومین دوره جشنواره فجر نه از منظر زیبایی‌شناختی و نه از دریچه انگیزشی و نه حتی اطلاع‌رسانی فاقد المان‌های فنی و هنری است.
اینکه توقع داشته باشیم تصویری از یک بازیگر که چهر‌ه‌اش شبیه تولیدات هوش مصنوعی است در کنار دو پرنده از نوع زیرلاکی و گل‌ومرغ که به اندازه یک انگشت تصویر به کار گرفته شده، تداعی‌کننده مفهوم سینما یا جشنواره سینمایی باشد، انتظاری غیرعقلایی و مبتذل است! در شأن جشنواره‌ای همانند جشنواره فیلم فجر که آوردگاه تولیدات یک‌ساله سینمایی کشور است و یکی از مهم‌ترین و بزرگ‌ترین رویداد‌های هنری هم به حساب می‌آید، این نیست که یک عکس را بدون شاخصه‌های گرافیکی و هنری روی کاغذی با ابعادی بزرگ چاپ کنیم و بگوییم این پوستر جشنواره است! آیا در بین هنرمندان گرافیست ما کسی نبود تا پوستر بهتری را طراحی کند؟! آیا مسئولان جشنواره فجر مخاطبان و مردم را بدون درک از زیبایی‌شناسی و هنر تلقی می‌کنند؟! دلیل این اتفاق هر چیزی که هست نتیجه‌اش هیچ ارتباطی با جشنواره فیلم فجر ندارد و این پوستر را فقط می‌توان به عنوان یادمانی از بازیگر و فیلمساز فیلم مادر قلمداد کرد، نه پوستر جشنواره فیلم فجر.