به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، تاکنون فرد معلولی را دیده‌اید که با ویلچر از وسایل نقلیه عمومی مانند مترو و بی‌آرتی استفاده کند؟ احتمالا جوابتان منفی است، اگر هم دیده باشید به تعداد انگشتان یک دست نمی‌رسد. در بسیاری از موارد حضور این افراد در سطح شهر به علت نبود امکانات و شرایط مناسب، با کمک خیرخواهانه مردم برای رسیدن به مقصد خود همراه است. سوال قابل تاملی که به ذهن می‌رسد این است که این افراد به طور کلی علاقه‌ای به استفاده از این وسایل ندارند یا شرایط مناسب برای استفاده این افراد از این وسایل فراهم نیست؟
فقدان زیرساخت‌های مناسب باعث شده است این افراد به علت مناسب نبودن بسیاری از فضا‌های شهری، عید استفاده از امکاناتی که برای استفاده عموم جامعه در نظر گرفته شده است را بزنند. به دلیل کمبود وسایل نقلیه عمومی مناسب، افراد معلول گاهی مجبور به استفاده از تاکسی‌های ویژه با هزینه‌های بالاتر می‌شوند که این امر فشار مالی بیشتری بر آنها وارد می‌کند.
مناسب‌سازی معابر شهری یکی از مطالبات کهنه افراد دارای معلولیت است که همواره در اولویت خواسته‌های آنان قرار دارد. مشکلات و محدودیت‌های حرکتی در فضا‌های عمومی به ویژه از لحظه ترک خانه تا رسیدن به مقصد، تأثیر زیادی بر زندگی روزمره این افراد دارد. بسیاری از توان‌خواهان به دلیل نبود دسترسی‌های مناسب، ترجیح می‌دهند در خانه بمانند تا وابسته به کمک دیگران نباشند.
دل پر مدیرعامل انجمن ندای معلولین از حمل و نقل عمومی
محمود کاری، مدیرعامل انجمن ندای معلولین در گفتگویی با خبرنگار اجتماعی خبرگزاری دانشجو در مورد چالش‌های معلولین برای تردد در سطح شهر گفت: خودتان در همین شهر زندگی می‌کنید و می‌بینید که وسایل حمل و نقل عمومی اصلا شرایط جا به جایی معلولین را ندارند، دربحث حمل و نقل با اتوبوس خطوط بسیار اندکی هستند که دارای سکو‌هایی برای منتقل شدن ویلچر به داخل اتوبوس هستند، اما به صورت کلی اتوبوس‌ها اصلا شرایط جا به جایی افراد معلول را ندارند.
محرومیت در استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی
مترو و اتوبوس‌های تندرو (بی‌آرتی) به عنوان دو ستون اصلی حمل‌ونقل عمومی در شهر‌های پرجمعیت، باید به گونه‌ای طراحی شوند که همه اقشار جامعه، از جمله افراد دارای معلولیت، بتوانند به طور برابر از آنها بهره‌مند شوند. با این حال، در بسیاری از شهر‌ها این سیستم‌ها با چالش‌های متعددی مواجه‌اند که موجب محرومیت معلولین از دسترسی آسان به این خدمات می‌شود.
بیشتر بخوانید:
یکی از چالش‌های اصلی در مترو، فقدان مسیر‌های دسترسی مناسب در ایستگاه‌ها است. بسیاری از ایستگاه‌های مترو در طراحی اولیه خود، امکاناتی مانند رمپ، آسانسور و پله‌برقی برای افراد دارای محدودیت حرکتی را در نظر نگرفته‌اند. این امر باعث می‌شود ورود به ایستگاه یا دسترسی به سکو‌های مختلف برای افرادی که از ویلچر یا واکر استفاده می‌کنند، دشوار باشد. حتی در ایستگاه‌هایی که آسانسور نصب شده است، خرابی مکرر این تجهیزات مشکل دیگری است که افراد دارای معلولیت را از استفاده از مترو محروم می‌کند.
در کنار مشکلات فیزیکی، یکی دیگر از موانع مهم در استفاده از مترو، طراحی نامناسب واگن‌ها است. فضای داخلی بسیاری از قطار‌ها به گونه‌ای نیست که افراد دارای ویلچر یا وسایل کمکی بتوانند به راحتی در آن جا بگیرند. علاوه بر این، نبود دستگیره‌ها یا تجهیزات حمایتی برای افرادی که با عصا یا واکر حرکت می‌کنند، خطر آسیب‌دیدگی آنها را افزایش می‌دهد. همچنین در ساعات اوج تردد، ازدحام بیش از حد جمعیت فضای حرکت این افراد را به شدت محدود می‌کند.
مشکلات مشابهی در سیستم بی‌آرتی نیز مشاهده می‌شود. برای مثال، سکو‌های ایستگاه‌های بی‌آرتی اغلب به درستی با سطح ورودی اتوبوس‌ها هم‌تراز نیستند. این موضوع باعث می‌شود ورود و خروج افراد دارای ویلچر به اتوبوس‌ها بسیار دشوار شود. علاوه بر این، بسیاری از ایستگاه‌ها فاقد رمپ مناسب هستند و تنها راه دسترسی به آنها استفاده از پله‌ها است. این امر به ویژه در ایستگاه‌های شلوغ، مانع بزرگی برای معلولین به شمار می‌رود.
محمود کاری، مدیرعامل انجمن ندای معلولین در گفتگو با دانشجو با اشاره به شرایط مترو برای جابجایی معلولین عنوان کرد: تمام شبکه متروی تهران برای معلولان مشکلات جدی دارد. در خطوط مختلف مترو، از جمله خط تجریش به حرم امام، تنها تعداد محدودی از ایستگاه‌ها دارای آسانسورهستند و حتی در این موارد نیز آسانسور‌ها اغلب غیرفعال هستند. این مشکلات باعث می‌شود که افراد دارای معلولیت نتوانند به‌راحتی از این سیستم استفاده کنند.
آسانسور ایستگاه‌های مترو
یکی دیگر از مشکلات عمده در بی‌آرتی، کمبود تجهیزات مناسب در داخل اتوبوس‌ها است. فضای کافی برای قرار دادن ویلچر، صندلی‌های ویژه افراد دارای معلولیت یا سالمندان و حتی دستگیره‌های حمایتی برای ایستادن این افراد به درستی در نظر گرفته نشده است. این مسئله زمانی که اتوبوس‌ها با سرعت بالا حرکت می‌کنند یا به صورت ناگهانی توقف می‌کنند، خطرات بیشتری را به همراه دارد. همچنین، نبود سیستم‌های اطلاع‌رسانی شفاف برای اعلام ایستگاه‌ها، دسترسی نابینایان و ناشنوایان را به شدت محدود می‌کند.
حقوق شهروندی معلولین، حق طبیعی آنها است
یکی از جنبه‌هایی که در این زمینه کمتر مورد توجه قرار گرفته، مشکلات ناشی از نگرش‌های اجتماعی است. بسیاری از مسافران از امکانات ویژه معلولین مانند صندلی‌ها یا فضا‌های مخصوص استفاده می‌کنند، بدون اینکه به نیاز‌های این گروه توجه کنند. علاوه بر این، رانندگان و کارکنان ایستگاه‌ها اغلب آموزش‌های لازم برای تعامل با افراد دارای معلولیت را ندیده‌اند. این فقدان آگاهی باعث می‌شود افراد دارای معلولیت در مواقع نیاز به کمک، حمایت کافی دریافت نکنند.
برای حل این مشکلات، اجرای مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ ضروری است. در مرحله اول، طراحی فراگیر باید به عنوان یک اصل در تمامی پروژه‌های حمل‌ونقل عمومی مورد توجه قرار گیرد. این شامل نصب آسانسور و رمپ، طراحی سکو‌های هم‌سطح با ورودی وسایل نقلیه و اختصاص فضای کافی در داخل وسایل نقلیه می‌شود. همچنین، استفاده از فناوری‌های پیشرفته مانند سیستم‌های صوتی و تصویری برای اطلاع‌رسانی به نابینایان و ناشنوایان می‌تواند دسترسی این افراد را به اطلاعات ضروری بهبود بخشد.
در نهایت، موفقیت این اقدامات مستلزم نظارت مداوم و همکاری بین نهاد‌های دولتی، مدیران حمل‌ونقل عمومی و جامعه است. سیستم حمل‌ونقل عمومی باید به گونه‌ای طراحی و مدیریت شود که همه افراد، صرف نظر از محدودیت‌های جسمانی یا حسی، بتوانند به راحتی و با امنیت از آن استفاده کنند. این امر نه تنها عدالت اجتماعی را بهبود می‌بخشد، بلکه موجب تقویت مشارکت افراد دارای معلولیت در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی می‌شود.
نوشته: علی کیمیایی